Yaptığı reçellerle,eldivenleriyle,işlediği dantelleriyle en mühimi yarattığı kendine has karakterleriyle ve mizahla anlattığı ve mizahla yansıttığı eleştirilerle bu dünyaya,edebiyatımıza büyük bir iz bırakan Hüseyin Rahmi Gürpınar‘ın Mürebbiye romanından bahsedeceğim.Merkezde romanı tutarken bağlantılı bir biçimde konudan konuya atlayabilirim.Yani baştan uyarıyorum gevezeliğim tutacak .Ölmeden önce son sözü “kedilerimi iyi doyurun"olan Hüseyin Rahmi Gürpınar,cinsel ahlakın iki yüzlü bir kavram oluşunu neredeyse her romanının alt metninde işler. Mürebbiye romanında da yer yer bu konu işlenir. Mahmut Yesari eserlerinde toplumsal sorunları ve bireyin sorunlarını işler .Bunların dışında güçlü,usta bir mizahçıdır.Mizah hakkında çok güzel bir tanımı bulunur:“Yazıda tuhaflık yapmak,ukalalıktan çok zor.Çeşit çeşit mizah var ve hepsi de tehlikeli .Yerinde kullanılmamış bir kelime, yanlış bir tabir,küçük bir dalgınlık yazıyı hemen adileştiriyor, bayağılaştırıyor.”Bu tanı güçlüdür ki adeta Gürpınar ‘ın kuvvetli mizahını tanımlar.Bu arada iki yazar da kendilerine has kalemleriyle Osmanlının son yılları ile Cumhuriyet’in ilk yıllarında var olan değişimi gözleme dayalı olarak anlatırlar.Mizah Yesari’ninkine göre Gürpınar’ın kalemini daha çok tanımlar. Yazar natüralisttir.Olduğu gibi aktardığı karakterlerle bir eleştiride bulunur ve bunu mizah diliyle yapar.Natüralist başka bir yazarımız olan Selahattin Enis ise eleştiriyi ciddi bir biçimde yapar.Bunu belirtmemin sebebi aynı akımdan olmalarıdır ve özellikle yozlaşma konusuna değinmeleridir.Gürpınar’da eleştiriyi gülerek ve karakterlere bir nebze acıyarak anlarız,Enis’de ise zaman zaman karakterlere kızararak ve neredeyse salt ciddiyetle anlarız . İlk romanı Şık’tır.Birçok yazarı edebiyatımıza kazandıran Ahmet Mithat Efendi Şık‘ı okuduğunda “oğlum doğru söyle kim yazdı bu romanı?“ der.Şık romanını Ahmet Mithat Efendi Tercüman-ı Hakikat‘ta tefrika ettirir ve henüz on sekiz yaşında olan yazarın yeni eserler vermesi için yazarı yönlendirir.Romanda yer alan son söz bölümünü de genç yazara yardım amacıyla Ahmet Mithat Efendi bizzat kendisi yazmıştır.Bu arada Ahmet Mithat Efendi mürebbiye kurumunu metinlerinde kullanan ilk yazarlardandır,adı Enstitütris olarak kullanılır. Ayrıca 19.yy toplumunda değişen “ahlak" kavramı da konularından biridir.Eski konak hayatı ile yeninin çatışmasını işleyen roman yazarın sık kullandığı çatışmadır. Fakir bir hayat sürdüğü,annesi gibi fahişelikle hayatını kazandığı Paris'ten İstanbul'a gelen Anjel,varlıklı bir aileye mürebbiye olur.Bu noktada Natüralizm ayrıntısı olan soya çekim bulunur.Kız annesine benzemektedir.Anjel ‘in ilgilendiği çocukların eğitiminden ziyade paradır.Bunu yalının erkekleri üzerinden sağlamayı planlar.Bu amacı için evin en küçük erkeğinden en büyük erkeğine kadar hepsini etkiler.Aşkı ve dişiliğini kullanır.Anjel kurnaz bir kadındır.Angel'in o gelmeden önce birlikte yaşayan yalı ailesinin istikbalini değiştirip değiştirmediği,amacına ulaşıp ulaşmadığı romanda yanıt bulur . Döneme hakim olan sanat için sanat anlayışının tam ortasında toplum için sanat anlayışıyla eserler veren yazarın bu romanı aslında Tanzimat'tan beri işlenen,yanlış batılılaşmayı temel almıştır.Mürebbiye kavramı da edebiyatımızda dönemlere göre haliyle şekil değiştirerek karşımıza çıkar.Bu kurum romanlarda temelde yanlış batılılaşmaya ve yozlaşan ahlaka bir simgedir,araçtır. Mürebbiye,romandan uyarlanan,Cumhuriyet ilanı öncesinde çekilen ilk sessiz filmlerden biri olmuştur.Ayrıca romandan uyarlanan bu filmde Türk sinemasının ilk öpüşme sahnesi çekilmiştir. Yarattığı tip ve karakterler canlı kanlı resmen yaşarlar.Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Hüküm Gecesi romanın ‘da Ahmet Kerim karakteri ölen Samiye’nin yakını olan Şerife Hanım’ı ararken İstanbul’un mahallelerinden birine girer ve Hüseyin Rahmi Gürpınar ‘a satırlarıyla bir selam verir :“ Genç adamın aklından Hüseyin Rahmi’nin romanlarındaki o zebellâ acuze tipleri, birbiri ardı sıra sanki heyecan verici bir geçit töreni yapıyorlardı.”

MürebbiyeHüseyin Rahmi Gürpınar · Bilge Kültür Sanat Yayınları · 20157,5bin okunma

·

35 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

hernevikitap