Norveçli yazar 
Jostein Gaarder'in, şimdiye kadar 50'nin üzerinde dile çevrilmiş bu ünlü eseri uzun süredir okunacak kitaplar listemde beklemekteydi. Sayın yazar 
Murat Kesgin'in okunmasını tavsiye ettiği kitaplara dair bir videosunda aynı kitabı görmem, kitabı okuma yönünde beni motive etti. Bu kitapla tanışmama vesile olduğu için kendisine teşekkürü bir borç biliyorum.
Eseri incelemeden önce yazarının bir çevre aktivisti, insan hakları savunucusu ve savaş karşıtı olduğunu belirteyim. Kitap da yazarın bu kimliğini fazlasıyla yansıtmakta. Hikaye edilen olaylar zincirinde Lübnan'da Birleşmiş Milletler bünyesinde görev yapan bir binbaşının savaş ve dünya barışı gıyabındaki söylemleri bunun bariz bir örneği.
Elimden geldiğince objektif olma, bilgi sahibi olmaksızın fikir izhar etmeme yönündeki kaygımı da muhafaza ederek kitabı şu şekilde değerlendirebilirim:
Sofie'nin Dünyası yazarını asıl ününe kavuşturan kült bir eser. Bir başyapıt olup olmadığı yönündeki nihai değerlendirmeyi edebiyatı bir zaman geçirme aracı değil, profesyonel bir uğraş olarak gören ve bu alanın uzman kişilerine bırakıyorum.
Bir okur olarak; kitabın Sofi'nin hikayesiyle başlayan daha sonra Hilde'ye doğru tornistan yapan iç içe katmanlanmış kurgusunu oldukça özgün buldum. Ancak kitabı genel hatlarıyla okuru alıp sürükleyen, okur dostu bir akışta bulmadım. Öte yandan, yazarın kaygısının da bu olduğu düşüncesindr de değilim.
Olay, 14 yaşındaki Sofie'nin meçhul bir felsefe kursu öğretmeni tarafından posta kutusuna bırakılan ve ilk olarak "Sen Kimsin?", "Dünya nereden çıktı?" sorularını soran ve giderek kapsamı genişleyen mektupları almasıyla başlıyor. İzlek, mektuplar ve sonrasında yer alan didaktik bir akış dahilinde, -felsefe odak noktası olmak üzere- tarih, mitoloji, insan, toplum, düşünce akımları ile ilgili notlar ve diyaloglarla ilerliyor.
Ortalama bir okur olarak, hikayedeki didaktik bölümlerin hikâyeyi biraz boğduğu düşüncesindeyim (Gör Beni https://1000kitap.com/kitap/kitap--145681) adlı romanda da benzer bir okuma deneyimi yaşamıştım). Ancak felsefe ile ilgilenen veya felsefeye giriş yapmak isteyen okurlar için ideal bir başlangıç kitabı olabilir sanırım.
Kitapta ana çatısı yazarın felsefe notlarının oluşturduğu iki ayrı hikâye var: Sofie vasıtasıyla tanıştığımız ilk hikâye ve kitabın ikinci yarısından sonra Hilde ile başlayan asıl hikâye. Ve sonrasında görüyoruz ki aslında kitabın tek gerçek karakteri Hilde.
İçerikte yer alan felsefe daha çok Batı felsefesini mercek altına almakta; Doğu Felsefesi (İslâm felsefesi, Hint felsefesi, Budist felsefe de dahil olmak üzere) neredeyse göz ardı edilmiş gibi. Yazar 1998 yılında vermiş olduğu bir röportajda (*) bu konuyu şöyle açıklıyor:
(*) <yakaza.wordpress.com/2007/01/17/ropo...>
"Aslında ben Budist felsefeyle ve Hint felsefesiyle çok ilgiliyim.
Bu konuda ders kitapları yazdım. İslâm hakkında da küçük bir kitap yazdım. İslam’da da pek çok ilginç akım, pek çok ilginç kişi var: Tasavvuf gibi, Gazali gibi … “Sofi’ nin Dünyası”nda da yazdığım gibi, Ortaçağ’da bilim Müslüman kültürde çok daha fazla ilerlemiş durumdaydı.
Yine kitabımda, Antik Çağ’dan sonra Akdeniz kültürünün üç kola ayrıldığını belirtiyorum: Roma-Katolik kültür, Latin temelli kültür, Yunan kültürü ve İslâm kültürü. Rönesans'ta bu kültürler tekrar bu araya geliyor: Arap kültürü İspanya’dan Kuzey İtalya'ya geliyor, vs.
Ancak kendime bir sınır çizmem lazımdı. Budist felsefe hakkında on sayfacık yazı yazmakla yetinemezdim. Çok az olurdu bu. Sonra kitabımda eksik olan bir başka konu, 20. yüzyıl felsefesi Modern felsefe konusunda pek bir şey yazmadım. Amacım bu yüzyıla gelene kadarki felsefe konusunda temel birtakım bilgiler vermekti."
Kitap içeriğinde yer alan felsefe notlarının ana kaynağını 
Bertrand Russell'ın 
Batı Felsefesi Tarihi 3 Cilt Takım adlı eseri oluşturmakta. Cevaplanmaya çalışılan başlıca felsefe soruları ise şunlar (**):
(**) Bu soruların daha uzun bir listesini ve kitaba dair detaylı bir kritiği şu linkte bulabilirsiniz:
<senveben.biz.tr/2022/09/sofie-n...>
– Nereden geldik?
– Neden buradayız?
– Nasıl yaşamalıyız?
– Gelecek ve ölümden sonraki yaşam için umut var mı?
– İnsanlar doğuştan iyi midir yoksa kötü müdür?
– İnsan hayatını bu kadar değerli kılan nedir?
– Kendini korumak için yalan söylemek doğru mu?
– Güzellik nedir?
– Bir kişinin öz değerini nasıl belirlersiniz?
– Cahillik gerçekten mutluluk mu?
– İnsanlığın amacı nedir?
– Kader ve hür irade bir arada var olabilir mi?
– Kadere inanır mısın?
– Hastalık Tanrı'nın verdiği bir ceza mıdır?
– Tarihi hangi kuvvetler yönlendirir?
– Mutluluğun peşinden koşmak gerçekten gerekli mi?
– Şimdi toplum olarak geçmiş zamanlara göre daha mı mutluyuz? Neden veya neden olmasın?
– Ahlâk göreceli midir yoksa mutlak mıdır?
– Ahlâk nereden geliyor?
– Din olmadan ahlâkî yargılarda bulunmak mümkün müdür?
– Hırsızlık caiz midir?
– Başkalarını aldatmak caiz midir?
– Eylemleri sadece sonuçlarına göre mi yargılamalıyız?
– 1000 kişiyi kurtarmak için bir kişiyi öldürür müydünüz?
– Erdem nedir?
Sonuç olarak;
Kitabın üstkurmaca şeklindeki kurgusunu beğendim.
Felsefe için ideal bir başlangıç kitabı olabilir. Ancak -yazarın yukarıda linkini vermiş olduğum röportajda ifade ettiğinin aksine- 14 yaşından 15'inci yaş gününe doğru yol alan bir kız çocuğunun kitap içeriğindeki bilgi-yoğun felsefe kursunu anlayıp özümseyeceği düşüncesine katılmıyorum. Üzülerek söyleyeyim, -en azından ülkemizin ortalama düzeydeki aynı yaş grubu genç kitlesi için- bunu mümkün görmüyorum. Hatta bu imkânsızlığın ortalama yetişkin grubu için bile geçerli olduğunu ifade edebilirim. (Felsefe, tarih, sosyal bilimler, vb. alanlarda profesyonel olarak veya alan uzmanı olarak uğraş veren kişiler bu değerlendirmeye dahil değildir)
Kitabı okuma deneyimim boyunca, yazarın değerlendirmelerine kendimce katıldığım ve katılmadığım hususlar oldu. Ama genel olarak yazarın duruşunu, söylemlerini, insancıllığını beğendiğimi söyleyebilirim.
·
163 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.