izmir'in smyrna'sı (paleolitik çağ'dan türk fethine kadar) ersin doğer iletişim yayınları • tarih boyunca önemli bir şehir olmuş izmir. ona bu hususiyeti armağan eden de, malum, körfezi. başlarda izmir'in ilk yerleşim yerinin 5000 sene önce kurulan bayraklı olduğu kabul ediliyordu, ancak yeşilova'daki (bornova) kazılar, şehrin ilk kurulduğu yerin burası olduğunu ve tarihinin de 8000 sene önceye gittiğini gösteriyor. anadolu'ya hakim olan hititler zamanında izmir'in bulunduğu bölgede hititler'e bağlı bir beylik ya da beylikler bulunuyor. hititler'in çökmesinden (m.ö. 1200'ler) sonra ortaya çıkan boşlukta yunanistan anakarasından gelen (m.ö. 800'ler) aiol halkı bayraklı izmir'ine yerleşiyorlar. onları, kolophon'dan (değirmendere, menderes) gelen, aslen yunanistan'dan gelme diğer bir kolonizatör halk ionlar yerlerinden ediyor ve izmir'e (symrna) bundan böyle, bölgeye de adını veren ionlar hakim oluyor (efes şehri ile izmir şehri arasında, ion topraklarının hakimiyeti için bir rekabet söz konusu. önce efes, sonra ise izmir bu rekabette öne geçiyor) (m.ö. 800 dolaylarında yaşayan meşhur kör ozan homeros'un da izmirli olduğu “sanılıyor”). persler anadolu'yu fethedince onların, atina hegemonya kurunca da bu sefer onların hakimiyetine giriyor. persler'den önce bir de lidya'ya tâbi olmaları var. bu dönemler boyunca izmir genel olarak otonomisini korumuş. denizcilik ve ticaret, şehrin simgesi. bayraklı'dan sonra şehrin bugünkü kadifekale'ye (pagos) taşınması, gelenekte büyük iskender'in gördüğü bir rüyaya bağlanıyor. uydurma bir hikaye ama, kadifekale'nin hellenistik çağ'da inşa edildiğini bildiriyor. seleukoslar'ın ve pergamon krallığı'nın da bir dönem ele geçirdiği şehirden bir temsilci, roma imparatorluğu'nu anadolu'ya davet etmek için gönderiliyor. çünkü pergamon, seleukoslar'a karşı savaşında roma'yı desteğe çağırıyor. zaten pergamon'un toprakları, onun son hükümdarı tarafından roma'ya miras bırakılıyor ve roma, anadolu'ya böylece adım atıyor (asya eyaleti). roma imparatorluğu dönemindeki izmir başlıbaşına bir konu. meşhur cicero ve aristides'in şehirde bulunduğu biliniyor. imparator hadrian ve marcus aurelius'un şehre yardımları da… bizans döneminde imparatorluğun donanması izmir'de muhafaza ediliyor. bugün yerinde bulunmayan, şehrin liman tarafındaki (kemeraltı) kaleyi de bizans inşa ediyor. bizans başkenti istanbul 4. haçlı seferi'nde latinlerce ele geçirildiğinde, izmir, iznik'e kaçan bizans soylularından laskaris hanedanının kurduğu iznik merkezli devletin (“rump state”) elinde kalıyor. bu dönemler, yani 12. yüzyıl, aynı zamanda türkler'in anadolu'ya girip, onun her yerine dağıldıkları bir zaman. izmir'de bir müddet hüküm süren ilk türk hükümdarı çaka bey, anadolu selçukluları sultanlarından kılıçarslan'ın damadı (çaka bey'in ölümü de onun aracılığıyla olacak). ama çaka bey'in bizans'la da ciddi ilişkileri mevcut (bu ilişki vasal olmak düzeyinde bile olabilir). bir süre sonra istanbul ve çevresi ile sınırlı kalacak olan bizans buralardan çekilip, anadolu selçukluları da yıkıldıktan sonra ortaya çıkan beylikler döneminde aydınoğulları şehre sahip oluyor. ancak bu türk beyliğin izmir'de sahip olduğu tek bölge kadifekale'nin bulunduğu tepe (pagos) ve onun gerilerindeki alan (müslüman izmir). sahildeki liman kalesi ise hâlâ, bizans'ın onların kullanımına bıraktığı latinler'in elinde (ceneviz, venedik). işte “gâvur izmir” denilen yer de, şehrin henüz islâmlaştırılmamış olan bu sahil kesimi (sahil kesiminin de müslümanlarca alınması, ankara savaşı'ndan sonra timur'a nasip olacak). “gâvur izmir” lâfının hikâyesi yukarıdaki gibi. peki “güzel izmir”? bu, yeni bir deyiş değil aslında. antik dünyada birkaç yazarın sarf ettiği bir söz. onların dilindeki şekli “güzel smyrna” elbette. söylemeden geçmeyelim: depremler de şehrin bir gerçeği. tarih boyunca, hem de çok yıkıcı depremler yaşamış bu şehir. aman dikkat! kitap tüm bunları ve çok daha fazlasını anlatan, akademik, çok beğendiğim bir izmir özeti.

İzmir'in Smyrna'sıErsin Doğer · İletişim Yayınları · 20114 okunma

94 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Haydudu