Cuma günleri niçin 'sala' verilir?
Ezan Müslümanlıkta namaz vaktini bildirmek ve namaza çağırmak için
minareden yüksek sesle ve makamla okunan, kalıplaşmış kutsal sözlerdir.
Hicretten sonra Medine’de uzakta oturan Müslümanlara namaz vaktinin
geldiğini bildirmek gerekiyordu. Boru veya çan çalınması, ateş yakılması,
mescidin damına bayrak asılması başka dinlere ait özelliklerdi. Önceleri bu
çağrı görevi Bilal-i Habeşi’ye verildi. O sadece yüksek sesle ‘el-salat’ (namaza) veya 'el-salatu cemian’ (toplu olarak namaz) diye sesleniyordu.
Namaz vakitleri bir süre böyle bildirildi.
Bir gün Abdullah bin Zeyd gördüğü rüyada öğrendiği sözleri Hz.
Muhammed’in isteği ve onayı ile Bilal-i Habeşi’ye Öğretti. Böylece sözleri
kesinleşen ezan o tarihten sonra İslam dininin en önemli simgelerinden biri
haline geldi. Ezan önceleri yüksek binaların üzerinde okunuyordu. İlk
minare hicretin 58. Yılında Muaviye zamanında Mısır Valisi Mesleme bin
Muhalled tarafından Amr İbnül-As camiinin yanma yapıldı.
Müslüman ülkelerde ezanla doğup, ezanla yaşayanlar için ezan yaşamın
ayrılmaz bir parçasıdır. Ancak cuma günleri, cuma namazından önce verilen
salanın ne anlama geldiğini çoğu kişi bilmez. Bir cenaze olduğunda da
verildiğinden bazıları salanın ölümle ilgili olduğunu sanır.
‘Sala’, dua, namaz, ahret anlamlarına gelir. Genel anlamda Hz.
Muhammed’e Allah’tan selam ve esenlik dileyen bestelenmiş dualardır.
Salanın tarihi ezana göre oldukça yenidir. Müslümanlığın başlangıcında
minarelerden sala vermek adeti yoktu. Cuma namazından önce sala
verilmesi usulü ilk defa 1300 yılında Mısır hükümdarı Melik Nasır
Kalavun’un emriyle uygulamaya sokulmuştur.
Salavat, Hz. Muhammed’e ve onun soyundan gelenlere saygı ifade etmek
için okunan dualardır. İnsanların tehlikeli bir durumla karşılaşınca ‘salavat
getirmesi’ deyimi de buradan kaynaklanır. Sala vermek bir açıdan
minareden salavat okuyarak namazı haber vermek olarak da kabul
edilebilir.
Sala eskiden çeşitli vesilelerle daha sık verilirmiş. Zamanımızda genellikle
cuma namazları, bayram namazları, zaman zaman da sabah namazlarından
önce verilmektedir. En bilineni cuma günleri namazdan bir saat veya 45
dakika önce verilen cuma salasıdır.
Cenaze için kılınacak namazı haber vermek amacı ile de sala verilir.
Eskiden cenaze salası sadece önemli, hatırlı, varlığı yaşadığı çevreye şeref
ve itibar kazandırmış kişiler için verilirmiş. Günümüzde yakınlarının talebi
halinde herkes için verilmektedir.