İyilik yapma ve can yakma, insanın diğer insanlar üzerine uyguladığı güçtür- insan bundan fazlasını istemez! Böyle bir can yakma ile gücümüzü duyurmak isteriz; çünkü acı hazdan daha etkilidir bu amaç için: - Acı daima kaynağını sorar; oysa haz, kendisinde kalıp, geri dönmeme eğilimi taşır. İyilik etmek ve böyle bir iyi niyet göstermek, bir biçimde bize zaten bağlı olanlara karşı yapılır (bu da onlann bizi iyiliğin nedeni olarak görme alışkanlığı taşımalan demektir); onlann güçlerini artırmak isteriz, çünkü bu yolla kendimizinkilli artınnz ya da gücümüz altında olmalannın, yararianna olduğunu göstermek isteriz, - böylece durumlanndan daha memnun, gücümüzün düşmanıanna karşı daha düşman, daha savaşçı olurlar. İyilik yapma, can yakmanın b i z i m için özveri gerektitip gerektirmediği, eylemlerimizin en son değerlerini değiştirmez, şehirlerin kiliseleri için yaptıklan gibi, yaşamımızı öne sürsek bile, bu özveri, b i z i m güç arzumuz ya da güç duygumuzun korunması içindir. "Hakikatin sahibiyim" duygusuna sahip olanlar, sahip olduklannın ne kadar da azını terk edeceklerdir; bu duygulannı korumak için! Üstte kalmak için güverteden atacak bir şeyleri olmayacaktır,- hakikate sahip olmayaniann ü s t ü n d e ! Can yaktığımız durumlann katışıksız bir biçimde iyilik yaptığımız durumlar kadar kabul görmediği kesindir,- bu bizim hala güç eksikliğiınİzin bir işaretidir ya da bu eksiklik karşısındakidüş kınklığımlzı gösterir; sahip olduğumuz güçle ilgili yeni tehlikeler ve belirsizlikler getirir ve ufkumuzu intikam, cezalandırma, başarısızlıkla karartır. Güç duygusunun yalnızca öfkeli ve tutkulu insanlan için gücün mührünü karşı koyana vurmak daha zevkli olabilir; onlar için zaten boyunduruk altına alınmış alaniann (iyilik yapılan kişilerdir bunlar!) görünüşü, yük ve can sıkıntısı yaratır. Asıl belirleyici olan, insanın hayatındald t a d a nasıl alıştığıdır; bir zevk sorundur bu, ya yavaş olanı ya da aniden olanı seçeriz; garantili olanı ya da tehlikeli olanı ve cesurca gücü artıranı; insan şu ya da bu tadı arayabilir yaradılışına* bağlı olarak. Kolay av, gururlu insanlar için aşağılayıa bir şeydir; iyilik duygusunu ancak düşmanlan olabilecek yılmaz insanlar ve edinilmesi zor mülk karşısında duyabilirler. Acı çekene karşı çoğunlukla serttirler, çünkü acı çeken, onlann gayret ve gururlan karşısında bir hiçtir,- oysa zamanı geldiğinde şeretle savaşabilecekleri e ş i t l e r i n e kibardırlar. İyilik duygusu içinde b u aodan bakarak, seçkinler sınıfı birbirlerine incelmiş bir kibarlıkla davranırlar. - Aoma, azıak gururu olup, büyük fetibierin ardında olmayanlar arasında en rahat, en uygun duygudur: Onlar için kolay bir av -bütün acı çekenler böyle kolay avdır- büyüleyid bir şeydir. Acıma, yasmalann erdemi olarak yüceltilir.
Sayfa 35
·
95 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.