Açığa çıkmış olan muhalifler partiden ayrılmaya karar verdi. Ertesi gün, 9 Kasım’da Rauf, Refet, Dr. Adnan ve diğerleri istifa edip 17 Kasım’da Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurdular. Partinin ismi, liderlerinin cumhuriyet düşmanı oldukları iddiasını çürütmek için özellikle seçilmişti. Cumhuriyet parlamentosunun ilk resmî muhalefet partisi, biri dışında hepsi eski Halk Partisi üyesi olan yirmi dokuz sandalye kazandı. 1 Kasım 1924’te olağan meclis açılış konuşmasında Mustafa Kemal, Türk ulusunun, “cumhuriyet, medeniyet ve terakki yolunda durmadan bîmehaba (heybetle) ilerlemekte” olduğunu bildirdi. Karabekir, Ali Fuat, Refet, Adnan ve muhalefetin diğer liderleri aynı kararlılığı paylaştıklarını daha ilk günden belirtmek istediler. Parti programı, liberal, demokratik bir cumhuriyet amaçlıyor, ademi merkeziyetçiliğin yararlarını öne çıkarıyor, serbest piyasa ve düşük vergiler istiyordu. Mustafa Kemal, programında (madde 6) “Parti dinî düşünce ve inançlara saygılıdır” ilkesi bulunduğu için Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı dinî bağnazlığı cesaretlendirmekle suçladı. Parti programı hiçbir ödün vermeden yasaların çağın gerektirdiklerinin yanı sıra, halkın istek, çıkar ve gereksinimlerine uyum göstermesini (madde 3) istiyor ve öğretim sisteminin birleştirilmesini amaçlıyordu (madde 49). Her iki önerme de tutucu Müslümanlar açısından aykırı konulardı.
Ne var ki, ilkeler, her türünden gayrimemnunların yasal bir muhalefet partisinde toplanmalarını engellemedi. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın çekirdek kadrosunu Mustafa Kemal’in İstiklâl Savaşı’ndaki eski arkadaşları oluşturuyordu: parti başkanı Karabekir, genel sekreteri Ali Fuat; ayrıca Rauf, Refet, Adnan, araları açılmış olan eski yaveri Albay ‘Ayıcı’ Arif ve ilk Hariciye Vekili Bekir Sami (Kunduh). Kara Vasıf ve İsmail Canbulat gibi eski İttihat ve Terakki militanlarıyla, meclisten dışlanmış olan Hüseyin Avni ve diğer İkinci Grup mensupları da bu partiye katıldı. Hepsi de Türk milliyetçisiydi ve çoğu çağdaşlaşma yanlısıydı. Liberal görüşlü oldukları kuşkuluydu; aralarındaki tek ortak notla, Mustafa Kemal’in Başvekil İsmet Paşa aracılığıyla kullandığı iktidar tekeline karşı çıkmaktı.
Sayfa 484Kitabı okudu
12 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.