Gönderi
Baruch Spinoza'nın "Ethica"("Etik") eseri, felsefe tarihinde önemli bir yere sahiptir.
Ki zaten felsefe ile uzaktan yakından alakadar olan herkesle aynı fikirde olduğuma eminim...
Eser, Spinoza'nın metafizik, epistemoloji, ahlak felsefesi ve politika konularındaki düşüncelerini sistematik bir şekilde ortaya koyuyor.
"Ethica" beş bölümden oluşuyor:
1. Tanrı Üzerine:
Bu bölümde Spinoza, Tanrı'nın doğası hakkında konuşuyor. Ona göre Tanrı, doğa ile özdeştir (Deus sive Natura).
Tanrı, her şeyin kaynağı ve nedenidir.
2. Zihnin Doğası ve Kaynağı Üzerine:
Bu bölümde ise, insan zihninin yapısı ve işleyişi ele alınıyor. Spinoza, zihin ve bedenin birbirine paralel olduğunu savunur.
3. Duyguların Kökeni ve Doğası Üzerine: Spinoza, insan duygularının (ya da tutkularının) nasıl oluştuğunu ve işlediğini inceler. Duyguların akıl yoluyla kontrol edilebileceğini savunur.
4. İnsanın Köleliği veya Duyguların Gücü Üzerine: Bu bölümde, insanların nasıl kendi tutkularının kölesi oldukları ve bu kölelikten nasıl kurtulabilecekleri tartışılır.
5. Aklın Gücü veya İnsanın Özgürlüğü Üzerine: Son bölümde, akıl ve bilgi yoluyla insanın özgürlüğe nasıl ulaşabileceği anlatılır.
- Panteizm: Spinoza'nın Tanrı anlayışı, geleneksel teistik anlayıştan farklıdır. Tanrı, her şeyin içindedir ve her şey Tanrı'dır. Aslında benimde kendime rehber saydığım Seyyid Nesimi'nin felsefesine ve inancına birebir uyuyor gibi... Seyyid Nesimi; Enel Hak yani Tanrı İnsanın İçindedir perspektifinin öncü babasıdır... yine aynı inançtan olan Hallac-ı Mansur'da Panteizm konusunda örnek gösterilebilir....
Spinoza’nın panteist bir düşünce yönünde uçlara vardığı ve monist bir tanrı-doğa düşüncesine ulaştığı ilk olarak belirtilmesi gereken noktadır.Bununla birlikte Spinoza’nın felsefi sisteminde Tanrı kavramının merkezi bir yeri olduğunu söylemek gerekir. Tanrı, bu felsefi sistemin hem başlangıç noktası hem de son noktasıdır: “Var olan her şey Tanrı içinde vardır ve Tanrı olmaksızın hiçbir şey ne varolabilir ne de kavranabilir”.
Panteizm konusuna bir söz (şiir) ile nokta koyuyorum Hace Bektaş Veli şöyle diyor...
"Harâret nardadır sacda değil
Kerâmet baştadır tacda değil
Her ne ararsan kendinde ara
Kudüs'te Mekke'de Hac'da değil"
- Determinizm: Spinoza, evrende her şeyin belirli nedenlere bağlı olarak gerçekleştiğini savunur.
İnsan özgürlüğü de bu bağlamda ele alınır... Aslında bu görüş aynı zamanda kadercilik anlamına da geliyor sanırım yada alın yazısı vs. her neyse....
- Substance Monism: Tek bir töz vardır ve bu Tanrı'dır. Diğer her şey bu tözün ifade biçimleridir.
1. Dinsel Eleştiriler: Spinoza'nın panteist Tanrı anlayışı, geleneksel Yahudi ve Hristiyan teolojileriyle çelişir. Tanrı'nın doğa ile özdeşleştirilmesi, Tanrı'nın aşkınlığını ve kişisel özelliklerini reddeder.
2. Deterministik Eleştiriler: Spinoza'nın determinizmi, insan özgürlüğü ve ahlaki sorumluluk konularında tartışmalara yol açmıştır. Eğer her şey belirli nedenlere bağlıysa, insanın gerçekten özgür olup olmadığı sorgulanır.
3. Zihin-Beden İlişkisi: Spinoza'nın zihin ve bedenin paralel olduğu görüşü, Descartes'ın dualizmine bir alternatiftir, ancak zihin ve bedenin nasıl etkileştiği konusunda bazı sorunlar doğurur.
- Aydınlanma Düşüncesi: Spinoza'nın rasyonalist ve seküler felsefesi, Aydınlanma döneminde büyük etki yaratmıştır. Düşünceleri, özgür düşünce ve ifade özgürlüğü gibi kavramların gelişimine katkıda bulunmuştur.
- Modern Felsefe: Spinoza'nın etik ve epistemolojiye katkıları, Kant, Hegel ve Nietzsche gibi filozofların eserlerinde yankı bulmuştur.
- Bilim ve Din İlişkisi: Spinoza, bilimsel düşünce ile dini inançları uzlaştırmaya çalışarak, modern bilim ve din ilişkisine dair önemli tartışmalara zemin hazırlamıştır.
Spinoza'nın "Ethica" eseri, felsefi düşüncenin pek çok alanında derin etkiler bırakmış bir başyapıttır. Hem övgüyle karşılanmış hem de yoğun eleştirilere maruz kalmıştır. Spinoza'nın metafizik, ahlak ve bilgi teorileri, günümüzde de tartışılmaya devam eden önemli konular arasında yer alır bende dilim döndüğünce ve kısaca üzerinden geçmek istedim...
Keyifle Okuyunuz.....
·
1 plus 1
·467 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.