Mayalar
Mezoamerika'da klasik dönemin bir diğer büyük uygarlığı, Yucatan Yarımadası'nın başladığı noktada, Körfez sahilinden Hondurasın kuzeyine kadar uzanan geniş bir alan boyunca tropik cangıl ovalarında yer alan Maya uygarlığıdır. Birkaç yüzyıl Teotihuacân'la yan yana altın çağını yaşadı, ancak Teotihuacân'ın yıkılmasından sonra MS 900 dolaylarına kadar varlığını sürdürdü. Kolomb öncesi tüm Amerika kıtası uygarlıklarımn en gelişmiş olanıydı; gerçek bir yazı geliştiren bir tek oydu ve ayrıca, bilinen takvimi çok daha karmaşık bir düzeyde geliştirdi. Yöredeki yerleşmelerin ilk izleri MO 2000 dolaylarına tarihlendirilir. Yaklaşık 1000 yıllık bir süre zarfında oldukça tek tip bir çanak çömlek stili söz konusuydu ve erken dönem Olmeklerle temas kurulmuştu. Yüzyıllar geçtikçe köyler büyüdü, tören alanları yapıldı ve egemen bir elit tabaka toplumu yönlendirdi. Nihayet MS ilk yüzyıllardan itibaren geniş tapınak kompleksleri ve kamu binalarına sahip bir dizi kent büyük oranda gelişti. Yıllama süren araştırmaya rağmen. yörede normal geçim şekli olduğu düşünülen "kes” ve ”yak" tarımıyla bu tür bir toplumun nasıl yaşayabildiği açıklık kazanmadı. Bu sistemde çiftçi ağaçları yakarak bir tar, la açar. birkaç yıl eker ve ardından cangıl tarlayı yeniden kaplayınca başka bir yere geçer. Yaygın olan bu tarım yapma sistemiyle ancak nispeten düşük nüfus yoğunlukları beslenebilir ve eğer yiyecekler bu şekilde yetiştiriliyorsa boyutlarının işaret ettiği muazzam büyüklükteki nüfus için (çoğunlukla araları 16 kilometreden daha uzak olmayan) Maya kentleri arasında yeterli alan olmadığı açıktır. Bununla birlikte, 1970'lerden beri yapılan radar ölçümlerini de içeren arkeolojik çalışmalar klasik Mayaların elit bir sınıfı besv lemeye yeterli yiyecek fazlasını üretebilecek güçte, oldukça yoğun bir tarım yöntemi kullandığım gösteriyor. Tepelerin yamaçlarında cangılı temizliyor ve toprağın erozyona uğramasını engellemek için bir dizi teras kompleksi yapıyorlardı. Daha önemlisi, bataklık alanlarda yükseltilmiş tarlaların oluşturulmasıydı. Hendeklerin üzerine ızgaralar yapıhyor ve bunların üzerine tarlalara bereketli bir toprak oluşturmak üzere çamur atılıyordu. Kanallarda da muhtemelen balık besleniyordu. Bu sistem büyük oranda bakım gerektirmiş, ancak fasulye, pamuk ve kakaoyla desteklenen ana ürün mısır açısından oldukça verimli olmalı.
Maya kentleri insan, yazıt ve çok sayıda tarih betimlemesiyle taştan yontulmuş stellerin dikilmesiyle karakterize edilmişti. 19. yüzyılın ortalarında, Maya uygarhğınm keşfinin neredeyse hemen ardından, Mezoamerika takvimini önemli ölçüde geliştirmiş oldukları ortaya çıkmıştı. Bitmek bilmeyen 52 yıllık döngü dizileri yerine, Uzun Hesap denen çok daha kapsamlı bir yapıyla birleştirilmişti. Hıristiyan takvimiyle artık genelde kabul görmüş bağlantısına göre, bu takvim MÖ ll Ağustos 3114’te, varolan dünya düzeninin yaratılışıyla başhyordu. Neden bu tarihin seçilmiş olduğu hâlâ bilinmiyor. Uzun Hesap muhtemelen Mayalar tarafından icat edilmemişti. Bilinen ilk örnekler, MÖ 36’da Chiapa devletinde Chiapa de Como'da dikilmiş olan Stel C'de bulunur. Bununla birlikte, Mayalar bu sistemi emsalsiz uzunluklara ulaştırmışlardır. Hesapları için bir temel olarak, 360 günlük tun yani 'yıl'ı kullanmışlardı. 20 tun 1 katun (yani 7200 gün) ve 20 kattın l baktun (yani 144.000 gün ya da 400 tun) yapıyordu. Bu hesaplama yöntemi Mayaların geriye ve ileriye doğru uçsuz buçaksız zaman dilimlerini hesaplamalarını olanaklı kılıyordu. Bilinen en eski tarih, Ouirigua'da MS 766'da dikilmiş olan Stel D'de bulunur ve 40 milyon yıl öncesini gösterir. Mayalar diğer karmaşık hesapları da başardılar. Ay döngüsünü hesaplamamn yanı sıra, Maya bölgesinde bir tutulma meydana gelip gelmediğini bilmelerine imkân olmadığı halde güneşin tutulma döngüsünü de saptamışlardı. Tüm hesaplan içinde belki de en karmaşık olan Venüs'le ilgiliydi. Gezegenin 584 günlük döngüsünden haberdardılar ve bunu, 260 günlük 146 döngüye ve 365 günlük 104 döngüye eşit olduğu billinen 65 Venüs döngüsü olarak her iki takvimlerine de uyarlamışlardı. Bununla birlikte, Venüs'ün döngüsünün tam olarak 584 gün olmadığının da bilincindeydiler ve bu nedenle, bir yılda ortalama 14 saniyelik bir hata payı bırakan 481 takvim yıllık bir zaman diliminin sonuna düzeltme eklemişlerdi. Mayalar dolaylı yoldan bir yılın 365,2550 güne eşit olduğunu hesaplamışlardı; en doğru modern hesaplamalarla elde edilen değer 365,2422 gündür. Bu hesaplamalar dünyada ancak son birkaç yüzyıla kadar başarılmış çok daha karmaşık gözlem ve hesapların bir kısmıdır.
__
undefinedKitabı okudu
·
6 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.