Vesvese Hastalık Mıdır?
Vesvese nedir? Ne değildir? Psikiyatrik hastalık mıdır? Hastalık mıdır? İman göstergesi midir? Merak edilen ve klinik pratiğimde de çok karıştırıldığını gördüğüm şeyleri örneklerle ve delillerle açıklamaya çalışacağım.
Tevfik Allah'tan, hatalar bendendir.
Bismillah.
Vesvese, kelime anlamı fısıltı. Kuran'daki kullanımıyla şeytanın veya nefsin kendine fısıldaması. Şeytanın bir ismi de Vesvâs. (Vesvese veren)
TDK'da vesvesenin karşılığı olarak kuruntu. Kuruntuya bakınca karşılık olarak evhamı görüyoruz. Ancak 3'ü de esasında farklı köklerden gelen ve farklı anlamlara gelen kelimeler.
Vehim, korku ve üzüntü içeren şüphe anlamına daha yakın.
Kuruntu ise Kuran'da "emaniyye" şeklinde temenni ile aynı kökten ancak farklı anlamda. Temelsiz beklenti gibi. Türkçe'de güzel karşılamışız aslında, kurulup duran şey. Kuruntu.
Vesvesenin şeytanın fısıltısı kısmı ile ilgili olarak şeytanı biraz tanıyalım.
Şeytan, Şe-ta-ne kökünden gelir. Yani uzaklaştı.
Tek bir mahluk değil. İblis'in fonksiyonu, insan ve cin şeytanlar (Enam - 112) olabilir.
Şeytanın özellikleri, eylemleri neler peki? Kuran'da 100 küsür yerde geçiyor. Kabaca özetleyelim:
- Vesvese verme
- Aldatma / Hile / Kandırma
- Bağırarak yönlendirme
- Dalalete / Zillete / Kuruntuya düşürme
- Emretme (edepsizliği, kötülüğü) / Kışkırtma
- Vaad etme (söz verme) / Ümitlendirme
- Mal ve evlatlara ortak olma (İsrâ - 64)
- İnsana düşmanlık / (kötü) dostluk / kardeşlik etme
- Fakirlikle korkutup çirkin şeylere teşvik etme (Bakara - 268)
- Kendi dostlarını korkutma / onlara telkinde bulunma
- Aranıza düşmanlık ve kin sokmak isteme
- Allah'ı anmaktan ve namazdan alıkoymak isteme
- Amellerini insana güzel gösterme
- Unutturma
- Yaldızlı laflar fısıldama
- Doğru yolun üzerinde oturma
- Allah’tan korkma (Enfal - 48)
- İnsana önünden, arkasından, sağından, solundan sokulma
Önden sokulma: Ahiret hakkında şüpheye düşürme
Arkadan sokulma: Dünya arzusunu körükleme
Sağdan sokulma: Dine dair işleri karıştırma
Soldan sokulma: Günahlara karşı arzuları körükleme
İbn Abbas demiştir ki: Üstlerinden demedi çünkü rahmet, onların üstlerinden iner.
Örnek birkaç ayet:
1) İş bitirilince şeytan da diyecek ki: “Şüphesiz Allah, size gerçek olanı söz verdi. Ben de size söz verdim ama yalancı çıktım. Zaten benim sizi zorlayacak bir gücüm yoktu. Ben sadece sizi çağırdım, siz de hemen bana geliverdiniz. O hâlde beni kınamayın, kendinizi kınayın. (İbrahim 22)
2) Gerçek şu ki; şeytanın, imân edenler ve yalnız Rablerine tevekkül eden kimseler üzerinde bir yaptırımı (sultası) yoktur. Şeytanın yaptırımı, sadece ona yönelenler (yüzünü/kalbini ona dönenler - yetevellev) ve Allah’a ortak koşanlar üzerindedir. (Nahl - 99,100)
3) Şeytanların kime ineceğini size haber vereyim mi? Onlar, her günahkâr yalancıya inerler. (Şuarâ - 221,222)
4) Her kim Rahman olan Allah'ın zikrinden yüz çevirirse biz ona bir şeytan musallat ederiz. Artık o şeytan onun yakın dostudur. Şüphesiz ki bu şeytanlar onları yoldan çıkarırlar. Onlar da kendilerinin doğru yolda olduklarını sanırlar. (Zuhruf - 36,37)
Kelime olarak vesvese geçen ayetler:
1) Derken şeytan, birbirine kapalı ayıp yerlerini kendilerine göstermek için onlara vesvese verdi ve: Rabbiniz size bu ağacı sırf melek olursunuz veya ebedî kalanlardan olursunuz diye yasakladı, dedi. (Araf - 20)
2) Allah’a karşı gelmekten sakınan takva sahiplerine şeytandan bir vesvese eriştiğinde (önce) iyice düşünürler (Allah'ı zikredip-anarlar), sonra hemen bakarsın ki görüp bilmişlerdir. (Araf 201) - (Tezekkür —> Basiret!)
3) Sonunda şeytan ona vesvese verdi ve: 'Ey Adem! Sana sonsuzluk ağacını ve yok olmayacak bir mülkü bildireyim mi?' dedi. (Taha - 120)
4) Andolsun, insanı biz yarattık ve nefsinin kendisine fısıldadıklarını biliriz ve biz ona şah damarından daha yakınız. (Kaf - 16)
5) İnsanlardan ve cinlerden ve insanların gönüllerine vesvese veren o sinsi vesvesecinin şerrinden… (Nas - 4,5)
Kuruntu (Emâniyye):
1) Bakara 78 —> Onların içinde bir de ümmiler var ki, Kitâbı bilmezler, bütün bildikleri birtakım kuruntulardır, onlar sadece zan içinde bulunurlar.
2) Nisâ 119
- Tevbeyi terketmeyi güzel gösterme
- Geri bırakma ve ertelemeyi emretme
- Allah’ın kerem ve merhametiyle kandırma (Fâtır - 5)
İlham: İçe doğma.
1) Nefse ve onu düzgün bir biçimde şekillendirip ona kötülük duygusunu ve takvasını (kötülükten sakınma yeteneğini) ilham edene andolsun ki, nefsini arındıran kurtuluşa ermiştir. (Şems 7-9)
2) Mü'minin ferasetinden çekinin, çünkü o, Allah'ın nuru ile bakar, görür. (Tirmîzî, Tefsir, 16) Feraset de bir ilhamdır.
Takıntı (Obsesyon): Yanlış olduğunu bildiğimiz halde kafamızdan atamadığımız, mantık ve muhakeme ile uzaklaştırılamayan, arzu edilmeyen saplantı halindeki fikirler. Genelde bir kompulsiyon (giderici davranış) eşlik eder. Beyinde bazal çekirdek hasarı ve genetik temel tespit edilmiş. "Tamam" sinyalinin verilememesi.
Sanrı (Delüzyon): Kanıtlarla dahi kişinin aksine ikna edilemediği, şüphe duyulmayan, hastanın eğitimi veya kültürü ile açıklanamayan yanlış inanç.
Varsanı (Halüsinasyon): Duyusal bir uyaran olmadan ortaya çıkan (kişiye özel) yanlış duyusal algılar. Görsel, işitsel, dokunsal olabilir.
Deneysel şizofreni: Feniletilamin (PEA) gibi maddelerle sanrı, varsanı gibi psikotik belirtiler ortaya çıkarılabiliyor.
Örnek vakalar:
1) Abdestim oldu mu düşüncesinin, bir türlü emin olamama halinin insanın içine doğması --> Vesvese değil. Obsesyon!
2) Eşine "Vakit çıkmak üzere, ikindiyi kılmadım" diyerek içeri koşturup namaza duracakken kıldığını hatırlamasına rağmen sözün şahitliği aklına gelip demek ki kıldığım namaz değilmiş diye tekrar kılan adam --> Vesvese değil. Obsesyon değil. Aşk.
3) Yolda yürürken takip edildiğini düşüncesinin içine doğması ve sürekli arkasına bakma ihtiyacı (takip edilmesini gerektirecek bir durum yoksa) --> Vesvese değil. Sanrı.
4) "Kocanı öldür!" şeklinde içine ses doğan genç kadın --> Vesvese.
5) "Kocanı öldür!" şeklinde kulağına ses gelen genç kadın (ses sevgilisinden gelmeyecek) --> Vesvese değil. Varsanı.
6) Rezil olacaksın, herkes sana gülecek düşünceleri içine doğan sunum hazırlığı yapan terli öğrenci --> Vesvese değil. Sosyal kaygı.
7) Rezil olacaksın, herkes sana gülecek düşünceleri içine doğan ve bu sebeple her sunum fırsatını geri çeviren öğrenci. Vesvese değil. Sosyal fobi.
8) Yolda yürürken öleceğini düşünme, içine korku ve kötü düşünceler doğması --> Vesvese değil. Panik atak.
9) Daha yaşın çok genç, ilerde tevbe eder kılarsın namazlarını diye düşünme --> Vesvese
10) Kredi çekmeden ev nasıl alsın bir memur, ömür boyu kirada mı otursun diye düşünme --> Vesvese
11) Mini etekli kızın peşinden metrodan Kızılay yerine Kolej'de inerken biraz yürüyüş yaparım, spor olur diye düşünme --> Vesvese
:)
Velhasılı. Vesvese ve şeytan bu kadar "imtihan"la ilişkili iken, varlıkları tabi iken... Beyinde bir damarın tıkanması, ufak bir çizik atılması veya bir nörotransmitterin artıp azalması ile ortaya çıkarılabilecek tablolardan iyi ayırt etmek lazım. İman göstergesi midir sorusuna cevap vermedim. İman ve takva sahipleri vesveseyi tanır. Müşrikler, münafıklar ve şeytanın dostları ise onu ilham, akletmek, aklını kullanmak, kafayı çalıştırmak falan sanabilir. Dikkat etmek lazım. ;)
··
341 görüntüleme
En çok namazda akla gelen düşünceler vesvese olarak adlandırılıyor. Uyku hijyeni diye bir kavram olduğu gibi namaz hijyeni diye bir şey de olmalı. Nasıl ki uyku bozukluğu yaşayanlara önce ses, ışık, uygun yatak malzemesi, yemeyi ve elektronik maruziyeti uykudan önce kesme vb. faktörlere dikkat etmesini tavsiye ediyor, hemen uyku bozukluğu tanısı koymuyorsak; namazı önemsemeyen, uygun ortam ve dingin bir zihin oluşturmayan, okuduklarını anlamayan, alelacele kılan birisinin de namaz boyunca hayatının bir film şeridi gibi gözlerinin önünden geçmesi kadar doğal bir şey olamaz. Buna vesvese demek, bir dışsallaştırma mekanizması aslında, sorumluluğu üzerinden atma. Şeytanın kabahati yok :)
Ruhunu besleyenler de bizim hastalıklara yakalanıyor hatta toplumsal olarak bu tarz rahatsızlıklar iman ve tevekkül eksikliği, şeytan ve cin musallat olması şeklinde yorumlandığı için üstüne ek kaygı ve depresyon yaşıyorlar. Bu kollektif kul hakkına katkıda bulunmamanızı dilerim. Belki "bunlar doktorluk değil" de bir fısıltıdır, iyi dinleyin. ;)
Hiç birbirlerine benziyorlar mı:
- Âdem (a.s)'ın ölümsüzlük ile kandırılması
- Kabil'in kardeşine karşı düşmanlık geliştirmesi
- Yusuf'un (a.s) kardeşlerinin babaları Yakup (a.s)'ın evlat ayrımcılığı yaptığını düşünmeleri
- Firavunun kendisinde yaratma ve öldürme kabiliyeti vehmetmesi
- İslam'ı ve Rabb kavramını onaylamaları halinde dünyevi çıkarlarından olacakları için aslında adları gibi emin olmalarına rağmen teslimiyete yanaşmayan Kureyş'in durumu
...
İLE
...
- Ellerini 2 saat kanatana kadar yıkayan kadın
- Çok dikkat etmesine rağmen bir türlü namazlarının olmadığını düşünen ve tüm hayatı adeta ızdırap olan adam
- 10 dakikalık yolu 8 kere geri yürüyüp kapıyı kitleyip kitlemediğini kontrol etmek zorunda olanın durumu?
Hiç aynı olabilirler mi?
Hangisi vesveseye maruz ve sorumlu?
Hangisi mazur ve imtihandan sorumsuz?
Öncelikle Allah razı olsun. Verdiginiz son örneklerin hepsine katilmam mümkün değildir. Ki ben 2 yıl vesveseyle mücadele etmis biri olarak. Zaten vesvese itibar edildikce büyür ve bahsettiğiniz biyolojik sorunları ortaya çıkarabilir ve herseyi yapan nasıl ruhtur. Beden ona bir perde, bu bahsettiginiz biyolojik sıkıntılarda vesveseye bir perde. Misal; Abdest oldumu surayi burayi yikadimmi diye dustugum suphe(ki bana ibadeti biraktiracak seviyeye gelmisti.) Obsesyon olabilir. Fakat vesvese olmadigini göstermez. Kendimden biliyorum. Sadece sizin dediğiniz gibi olsaydi, sadece doktorluk bir durum olur gider iğlesirdim.(gittiğim hic bir doktorun zerre faydasini gormedim.) Fakat Dua iman ibadet ve tefekkür vb. Ile gecti gitti. Ama 2 yıl anamı ağlattı serefsiz. Vb. Ve Şeytan her hayirli işe engel olmak ister. 6. Örneğinizde haklisiniz. Fakat şeytan hicbir zaman boyle durumlarda vesvese vermez diyede bir kaide yoktur. Gerçekte vesvese olan seye sosyal kaygı da bir perde olabilir.
Ayrica şunu da sormak isterim. Madem hersey biyolojik neden size beden değil de ruh doktoru diyorlar?
Genel manada çok güzel bir yazıydı teşekkür ederim. Saygilar...
Rica ederim. Ancak itibar edildikçe büyüyen şey tüm kaygı spektrumundaki bozukluklardır. Buna obsesyonlar da dahil. Vesvese bunun bir yanlış isimlendirmesi sadece. Rahatsızlığınızın kendiliğinden ya da duayla geçmesi onun obsesyon olmadığını göstermez ;)
3 sonraki yanıtı göster
Emeğinize sağlık, bilgilendirici bir paylaşım olmuş. Vesvese hakkında bir çok şey okudum. Pek tatmin etmemişti.😊
Teşekkür ederim.
1 sonraki yanıtı göster
Vesveseyi daha önce çok kere araştırıp okumuştum. Bilgileriniz olayı kapattı. Teşekkür ederim. Emeğinize sağlık.
Ben teşekkür ederim. Araştırırken bu konuda çok bilgi kirliliği olduğunu gördüm. Ayet çevirisi yazıyor, ayette geçen kelime vesvese değil. Peşine takıntıyı vesvese olarak tanımlıyor delili yok. Neler neler...
sn. Ruh Hekimi şu sıralar 6. ve 7. vakaları yaşıyorum sanırım :) aydınlattığınız için teşekkürler :)
Geçmiş olsun. Ben teşekkür ederim.
1 sonraki yanıtı göster
Allah Razı olsun gerçekten doğru bir konu harika tespitler olmuş..Emeğinize sağlık..
Bu yorum görüntülenemiyor
Çok güzel
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.