Bu kitapla beraber Isaac Asimov'un 7 kitaplık Vakıf serisini bitirmiş bulunuyorum. Asimov'un 40 senelik bir süre içerisinde yazdığı bu eser olumlu ve olumsuz yönleriyle bir arada düşünüldüğünde okuması keyifli, ilgi çekici düşünceler ve öngörüler içeren iyi bir bilimkurgu serisi olarak kabul edilebilir, zaten bir bilimkurgu başyapıtı kabul ediliyor.
Asimov insan türüne, insan bilimine ve robot teknolojisine inanıyor, yayılmacılığı insan kaderinin kaçınılmaz bir parçası olarak görüyor, savaş ve yıkıcılığın kaçınılmazlığına rağmen diyaloğu daha ön plâna çıkarıyor ve 80li yıllardan sonra yazdığı eserlerde daha ekolojik, daha holistik yaklaşımlar sergiliyor. Robotlarla ilgili yaklaşımında dahi insanı ve insani yönleri öne çıkaran yaklaşımıyla Asimov için iyiler ve kötülerin, siyahlar ve beyazların çok belirgin, çok net şeyler olduğunu anlıyoruz, iyiliğin ve ilerlemenin ne olduğunu çok net bilen ve bu konuda kararlı birisinden söz ediyoruz: Robotlar üç robot yasası gereğince ve sonradan dahil olan sıfırıncı yasa gereğince sadece insanın menfaatine çalışır ve amacı insan uygarlığını ötelere ve daha iyiye taşımaktır. Asimov'un insanlar arasına karışmış ve önceden ve sonradan yazdığı eserleriyle daha karmaşık evreninin karakterleri olan robotları hep iyiye, güzele, güzelliğe dönük duruyor ve kötülüğe bulaşmamış yapılarıyla insanı gülümsetiyorlar. Asimov'un Ben, Robot adlı kitabında hatalar yapan, üç robot yasasının birbirine çelişir durumlare geldiği noktalarda ne yapacağını şaşıran sempatik robotlarını da düşündüğümüzde Battlestar Galactica'da tek tanrı inancıyla insan türünü yok etmek için savaşan ve kimlik meseleleri sebebiyle insan kadar ilginç özellikler taşıyan Cylonları düşünmeden edemiyoruz.
Asimov'un insanları da aslında robot gibi: yazarın kaleminin bir türlü derinlik katamadığı bu insanlar bol bol konuşuyor, ikna edici olamayan psikolojik sıkıntılar yaşıyor, 70'li yıllardaki filmleri andıran bir yapaylık hissi veriyorlar. Buna rağmen yazarın yarattığı evreni düşündüğümüzde karşımıza etkileyici, ikna edici, merak uyandırıcı mekânlar, ve ilginç bir hikâye çıkıyor: milyonlarca gezegene yayılmış galaktik imparatorlukta bir matematikçi olan Hari Seldon psikotarih adında bir bilim dalı geliştiriyor. Psikotarihe göre imparatorluk eldeki matematiksel ve bilimsel verilerin işlenmesiyle elde edilen sonuçlara göre yıkılmak üzere. Yıkıldığında toparlanmak 30 bin yıl sürecek.Ancak yeniden kurulması için yapılabilecek şeyler var. Hari Seldon bu uğurda bir galaksi ansiklopedisi yazacak ve toparlanma sürecinde bu bilgileri kullanacak insanlar yetiştirmek üzere bir Vakıf kurulması için uğraşıyor. Böylece toparlanma süreci bin yıla inecek.
7 kitap 500 senelik bir süreçte imparatorluğun yıkılışını, yeniden dirilme sürecini, Vakıf çalışmalarını, vakıfla ilgili sırları, insan türünün kökenini ve robotlarla insan türünün ortak kaderine dek bir çok meseleyi birbirine ekleyerek etkileyici bir evren kuruyor. İlk üç kitap orijinal Vakıf kitapları elbette. Bu üç kitapta esas mesele zaman ve onun yıkıcılığı, insanın zamana direnişi ve yıkılanı yeniden kurma arzusu, politik oyunlarla zehirlenen ama iktidar uğruna savaşmaktan, mücadele etmekten vazgeçemeyen insan türünün yapısıyla yapay zekâların karşılaştırılması çemberlerinde dolanıyor: Psikotarih öngörülerini alt üst eden Katır bile bozuldukça insana benzediği için kötülük yapabiliyor. Zaafları da insani. Oysa robotlar, yapay canlılar sadece insan için varlar. Belki bunlar insanın iyiliğiyle kötülüğüyle var olabildiğini, böylece bizi biz yapanın bu zıtlıkları içimizde barındırmak olduğunu düşündürüyor, ancak edebi anlamda iyi kotarılıp kotarılmadığı ayrı bir mesele bu düşüncenin. Yine de Asimov insana bu pencereden bakıyor.
7. kitap aynen 6. kitapta olduğu gibi artık okuru ilk kitabın öncesine ve hemen sonrasına götürüyor ve psikotarihin kurucusu Hari Seldon'ın hayatını öğreniyoruz. Seldon'ın uzun hayatı, gayretleri, mücadelesi, kayıplarıyla beraber 5. kitapta öğrendiğimiz büyük sırrın öncesini okuyor ve Asimov evrenine daha geniş bir çerçeveden bakıyoruz.
Asimov'un Vakıf serisini bilimkurgu seven herkese öneriyorum. Üzerine düşünülecek, söylenecek daha bir sürü şey olduğuna eminim. Ben dilinin yavanlığına, kurgudaki basitliğe rağmen büyük keyif alarak okudum. Asimov'un bulabildiğim diğer kitaplarını da okumayı düşünüyorum.
