Her halükarda, mutasavvıfların bazen -"îlhami" boyuttan
ziyade- felsefi boyutta yazılar kaleme aldıklarım yadsımak
mümkün görünmüyor. Zaten filozof, özellikle rasyonalist olmaktan
öte gerçekten sadece fenomenlerin sebepleri ve anlamlan
ya da şeylerin kombinasyonları üzerinde tefekkür
eden kişidir. Bununla birlikte -Mutlak ilim değil- akıl ihsan
edilmiş bir varlık için bu tamamen normal bir vakadır. Diğer
bir anlamda ise, mutasavvıflar "teolojik" olarak muhakeme
ederler; insanbiçimci, ahlakçı ve hissi tektanncılığı metafizik
ve irfan ile bir araya getirip kanştırana kadar çabalarlar. Elbette
bu aynı zamanda kendi ezoterizmlerinin zarannadır.
Ancak bu hususiyet, spekülatif rasyonalitenin bakış açısından
hiçbir rol oynamaz. Bu bakımdan felsefe ile teoloji arasında
kesin bir sınır yoktur.