Gönderi
192 syf.
·
Not rated
BİR KURMACA USTASI VÜSAT O.BENER
Hikaye anlayışı konusunda Sait Faik’ten ne kadar etkilendiysem, üslup konusunda da bir o kadar Vüsat O.Bener’den etkilenmişimdir. Vüsat O.BENER (1922-2005) yılları arasında yaşamış 1950 kuşağı öykücülerine öncülük eden öykücüdür. Adını ilk olarak 1950 yılında New York Tribune ve Yeni İstanbul gazetelerinin beraber düzenlediği hikaye yarışmasında duyurmuştur.
Vüsat O.BENER hikaye yarışmasına katılana kadar daha çok edebiyatla eleştirel olarak ilgilenmektedir. Ankara’ya atandıktan sonra kardeşi Erhan Bener ve arkadaşlarının öykü grubuna girer. Kardeşinin ve arkadaşlarının yazdıkları öyküleri her defasında eleştirir. Bir gün Erhan BENER abi her yazdığımıza bir kulp takıyorsun bir tane de sen yaz da görelim, der. Bunun üzerine Vüsat O. BENER bir odaya 15 gün kapanır ve bir öykü yazar. Bu öyküyü de yarışmaya gönderir.
Yarışma seçici kurulunda Memduh Şevket ESENDAL, Orhan Veli KANIK, Sabahattin EYÜPOĞLU, Ahmet Hamdi TANPINAR gibi isimler bulunmaktadır. Vüsat O.BENER’in Dost hikayesi Samim KOCAGÖZ’ün Sam Amca , Necdet ÖKMEN’in “Merhametli Bir Kadın”, Orhan KEMAL’in “Baba” hikayelerinden sonra dördüncü olur. Memduh Şevket ESENDAL Dost öyküsünü yazan kişiyle muhakkak tanışmak istediğini söyler. Daha sonra Bener Memduh Şevket’in teşvik ve ısrarlarıyla dönemin edebiyat dergilerine öyküler yazmaya başlar.
Vüsat O.BENER edebiyat dünyasına bomba gibi düşer. Bu zamana kadar hiç görülmemiş bir üslup. Bazısının öznesi bazısının yüklemi olmayan eksiltili cümleler. İç konuşmalar. Derin ruh analizleri. Özgün karakterler. Edebiyat dünyasında birçok eleştirmen yazarı kıyasıya eleştirir. Kapalılık. Soyutluk. Anlaşılmazlık. Bilge Karasu hariç. Bilge Karasu bir yazısında şu efsane cümleyi kurar, bir edebiyat yapıtının kalitesini kolay anlaşılırlık belirlemez. Eleştirmenlerin aksine Vüsat O.BENER’de eserlerinde gittikçe soyutlaşır, kelimeleri kıstıkça kısar. Dost kitabındaki öyküler daha çok göstermeye dayalı diyaloglardan oluşurken Yaşamasız kitabındakiler içsel konuşmalara dayanır. Yaşamasız daha sonra vereceği yapıtlarında bir nevi habercisidir.
Daha sonraki yıllarda Bay Muannit Sahtegi’nin Notları, Buzul Çağının Virüsü, Ihlamur Ağacı (tiyatro), İpin Ucu(tiyatro), Siyah-Beyaz, Kapan, Mızıkalı Yürüyüş, Kara Tren eserlerini verir. Yazarın eserleri Buzul Çağının Virüsü kitabının tanıtımın yazısında da bahsedildiği gibi triko okuyucusunun işi değildir. Yazar kitaplarında adeta okuyucu ve eleştirmenlerle oyun oynar. Muannit Sahtegi’nin notlarında bir anlatıcı vardır, bu anlatıcı bir yandan şimdiki zamanda günlük yazarken diğer yandanda geçmişe yönelik günlüklerini düzeltir. Sonradan anlaşılırki Muannit Santegi yazardır ve günlüklerinden bir roman yazmaktadır. Bir de bunların hepsinin dışında bir yazar vardır. Bay Sahtegi, Anlatıcı Bay Sahtegi, Yazar Bay Sahtegi, Gerçek yazar Vüsat O.BENER.
Buzul Çağının Virüsü’nde farklı zaman dilimlerinde yaşanmış olaylar vardır. Bu olaylar zaman sırası olmaksızın bazen birinci tekilden bazen üçüncü tekilden anlatılır. Anlatılarda tarih verilmez. Okuyucunun anlatıcılardan ve yaşanan olaylardan iz sürerek çıkarımlar yapması beklenir.
Siyah-Beyaz, Kapan, Mızıkalı Yürüyüş, Kara Tren eserlerinde anlatılara yer verilir. Bu anlatılar genelde birinci tekildir. Yazar bazen kendisiyle sen dilinde konuşur bazen iç konuşmalara başvurur. Bazen hayale yer verir. Olayların çoğu yaşanmıştır ama bazı kişilerin adları değiştirilmiştir, bazen de olaylar kurgulaşmıştır. Ayrıca bu eserlerde yazar tür belirlemesi yapmamıştır. Bunlar özyaşam öyküleri midir kurmaca mıdır yoksa farklı bir tür müdür? Yazar burada da tür sınırlarını zorlamıştır. Eleştirmenler –birçok kitap tanıtımında da görüldüğü gibi- hala bu konuyu tartışmaktadırlar.
Yaşamasız Yazabilmek isimli eleştiri kitabında da bu konular işlenmektedir. Öncelikle Vüsat O.BENER’in biyografisi kısaca verilir. Daha sonra kitaplarının çözümlemelerine geçilip kitaplar yazarın yaşamı ile beraber çözümlenir. En sonda bir üst paragrafta belirtilen kitap türüne ilişkin tartışmalar yer alır. Kitapta ayrıca Vüsat O.BENER’in yayımlanmış kitaplarının yeni baskılarında yazar tarafından düzeltilen cümlelere yer verilir.
Kitaptan bir alıntı ile incelemeyi tamamlayalım.
“Bu herif ne yapmışsa 1962 yılında çarpı işareti koymuştur. Bundan sonra ne yapacaksa yineleyecektir, yinelerken de varyasyonlara girecektir.” (Vüsat O.BENER)
“Cüneyt Ayral’ın 10 Aralık 1980 tarihinde yaptığı söyleşiden alıntıladığımız sözleri bütün bu yapıtların yazılmadan önce tasarlandığını ortaya koymaktadır. Bener kendi yaşamöyküsünden parçaları, yinelenen olaylarla aktarırken sonuçta bütünlüklü bir yapıt ortaya koymuştur. Bu, yazarın yıllar öncesinden planladığı bir tasarımdır.” (Yaşamasız Yazabilmek/s.144-145)
Vüsat O.BENER’in tüm yapıtlarındaki ipuçlarını birleştirdiğinizde ortaya Vüsat O.BENER’in kurmaca üzerine kurduğu yapıtı çıkar. Kurmacasız bir yaşam mı Yaşamasız bir kurmaca mı?
··
64 views
Bir eleştirmen edası yansımış incelemeye de, kitabı değil de Bener'i merak ettim, yakın zamanda okurum umarım 👌
Vüsat O.Benerin etkisi hep bunlar. Sıkıntılı adamdır kendisi ama okumak keyiflidir ne kadar uğraştırsa da :)
Kaleminden bal damlamış arkadaşım. ;))
Benim onu hissederek okuyuşum, senin dikkat ettiğin ve üzerinde durduğun bazı şeylerle birleşince (teknik, üslup vs.) çok daha lezzetli oluyor.
Emeğine sağlık, kaydediyorum, okurum arada. :)
Vüsat O.Bener'in talebesiyiz biz :)) teşekkür ederim efenim beğenmenize sevindim :))
1 next answer
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.