40 sayisi
Neden Ali Baba 40 haramiyle uğraşmak zorunda kalmıştır? Ve Büyük Perhiz neden 40 gün sürer? 40, büyük sayılar arasında en büyüleyici sayı olarak Orta Doğu'da, özellikle de lran ve Türkiye'de yaygın biçimde kullanılır. Saf bilimsel açıdan bu sayı, kadim Babil'de de gözlemlendiği gibi ülker'in [Süreyya burcu] 40 gün boyunca gözden yok olmasıyla ilişkilidir. Bu aynı zamanda yağmurlu mevsimlerin süresidir bilindiği gibi NuhTufanı'na neden olan yağmurlar da 40 gün sürmüştü. Ülker "sürgün"ünden döndüğünde Babilliler Yeni Yıl şenliği yaparlardı. Bugün bile şu kurala göre 40 günlük hava tahmini yapılır: "Eğer belli bir gün yağmur yağıyorsa, ondan sonraki 40 gün de yağmurlu olacak demektir." Eskiden Alman çiftçileri arasında geçerli olan bir inanışa göre bu, 8 Haziran, 2 Temmuz ve 1 Eylül günleri için doğrudur; bu arada 27 Hazirandaki 7 Uyurlar Günü'nde 7 haftalık(yani 49 gün) hava tahmini yapılır. 40'ın önemi, ayın geçtiği 28 nokta ile 12 burcun bileşimi olarak görülmesiyle de açıklanabilir. Stonehenge'deki 40 büyük taş sütunun 40 basamak çapında kutsal bir daire içinde düzenlenmiş olması kül tün astronomik kökenli olduğunu düşündürtmektedir. (Bu arada, 28 kral ya da piskoposla 12 başka şahsiyetin bileşimiyle oluşturulan 40'lı gruplara lngiliz-Alman geleneğinde çok sık rastlanır.) 40'ın öneminin başka bir astronomik açıklaması da, lncil'e göre Yahuda'nın yıldızı olan Satürn'ün 40 niteliği olması olabilir. Ayrıca biyolojik bir rolü de vardır: eskiden embriyoda gözlemlenen belirli değişikliklere uygun olarak hamilelik 7x40 günlük dönemlere bölünürdü. lslami geleneğe göre 3x40 gün sonra fetüsün ruhu olacağına kesin gözüyle bakılır Başlangıçtan beri 40, yazgıyla ve çok sık olarak da ciddi durumlarla bağlantılı bir sayı olumuştur. Eski Ahit, insan hayatının ideal uzunluğunun 3x40 (120) yıl olduğunu ileri sürer ve Israiloğlu krallarının çoğunun, Süleyman ve Davudda dahil olmak üzere, 40 yıl hükümdarlık yaptığı söylenir. Çıkış ile Tapınak'ın inşası arasında her biri 40'ar yıllık tam 12 kuşak geçmiştir (480 yıl). Mahler gibi sonra ki bazı Batılı bilginler bunda, kadim Yakın Doğu dinlerinın "göksel yılı"nın izlerini görürler. Ortaçağ Hıristiyan yorumcuları 40'a sayısız gönderme keşfetmişlerdir: tufanın 40gününden lsrailoğullarının 40yıl çölde dolaşmasına, Musa'nın dağda geçirdiği 40 günden, lsa'nın Iblis tarafından sınandığı çölde kaldığı 40 güne dek. Benzer şekilde lsa'nin mezarda geçirdiği 40 saat, lornorius tarafından dünyanın 4 kısmının yeniden uyanişiyla açıklanır: bunlar pekolog nedeniyle ölmüşlerdi ve şimdi Isa aracılığıyla yeniden dirildiler. lsa'nın mezarda geçirdiği 40 saat, daha sonra Aşai Rabbani'de 40 saatlik bir süre için ara verilen Roma Katolik "40 Saat Bağlılık"a yol açmıştır, inanç sahibi kişi bu süre boyunca dua eder. Matematiksel olarak ise 40 bir numerus abundans, "bereketli sayı"dır; 1,2, 4, 5, 8, 1O ve 20'ye bölünebilir ve bu sayıların toplamı orijinal sayıdan daha büyüktür. Bu olgu, iki sayının bileşimleri çevresinde ek spekülasyonlar yapılmasına yol açmıştır: örneğin Paskalya'dan önceki 40 günlük Büyük Perhiz'in yeryüzü yaşamına gön derme yaparken, Paskalya ile Hanısin arasındaki 50 günün ebedi yaşama gönderme yaptığı ve bu dünyadaki erdemli yaşamın ebedi dinlen menin ve mutluluğun yolunu açtığı düşünülmüştür. St. Augustine 40'ı, zamanla ilgili 4 ile "bilgi" anlamına gelen 0'un sonucu olarak yorumlamıştır. Böylece 40, ömrümüz boyunca bilgiye uygun yaşamamızı öğretir. Bu ölümlü hayatta, insanlığın, diriliş ve yükseliş arasında -40 gün sürer- Isa'nın görünüşünün inananlara vereceği nihai teselliye ulaşmak için çalışıp çabalamak zorunda olduğu düşünülebilir. Yine 40'ı, Yasa'nın (10 Emir) 4 lncil'ce bütünlenişi olarak görmek de olasıdır. Daha genel olarak söylersek 40, kutsal metinlerde geçen 40 gün ya da 40 yıl gibi gruplandırmaların kanıtladığı üzere bekleme ve hazırlanma süresidir. John Donne'un "Aşkın Gıdası" adlı şiirinde şakayla karışık sorduğu gibi bir sırada kırkıncı olan umutsuz bir durumdadır: Bir miras listesinde kırkıncı ad olmanın Ona ne faydası olabilir ki? 40'ı bir yaşam aşamasının tamamlanışı olarak alan Talmud ve daha sonraki Katolik kilisesi onun insanın "kanonik çağı," yani zekanın bütünüyle geliştiği bir dönem olduğunu ilan etmişlerdir. Gerçekten de modern psikologlar, kırklarından hemen önce bir insanın gelişmesinden belirli bir değişiklik algılarlar: ünlü insanların yaşam öykülerine bakmak bu gerçeği kanıtlamaya yeter. Almanya'da bu çağa, Swabia bölgesi sakinlerinin olgunlaşma vaktine bir araştırma olarak Schwabenalter denir. Ama bu görüş Batı'yla sınırlı değildir. Aynı yaklaşım, ileri bir yaşta yeni ve güç bir işe başlamak anlamına gelen "Kırkından sonra saz çalmak" ve yine 40'ın tamamlayış sayısı olduğuna işaret eden "Kırkından sonra aptal olan her zaman apdaldır" gibi Türkçe deyimlerde de bulunmaktadır. lslami gelenekte 40'ın önemi hem Kur'an'dan hem de ilk vahyini 40 yaşlarında alan Hazreti Muhammed'insözlerinden açıkça anlaşılır. Yahudi-Hıristiyan geleneğinde olduğu gibi bu sayı yas vaktiyle ya da sabırla beklemeyle bağlantılıdır. Örneğın popüler gizemci gelenekler Tanrı'nın Adem'in çamurunu 40 gün yoğurduğunu ileri sürerler. Dünyanın sonu yaklaştığında Mehdi 40 yıl yeryüzünde kalacaklır. Yeniden dirilişte gökler 40 gün boyunca dumanla kaplanacaktır ve ayrıca dirilişin 40 yıl süreceği düşünülür. Yahudilikte ve lslamda, 40 gün arınma dönemidir: doğumdan sonra kadınlar 40 gün yataktan çıkmazlar. Hiristiyan gelenekte 2 Şubattaki Hazreti Meryem Yortusu, Meryem'in lsa'nın doğumunu izleyen loğusalığının bittiği ve gerekli anma ayininin tamamladığı anlamına gelir. Böyle ayinlerin, yine 40 gün süren lslami yas dönemlerinden sonra da gerekli olduğu düşünülür. Arınmanın daha modern biçimi, adının da işaret ettiği gibi 40 gün süren harantina'dır. Arınma islami gelenekte başka bir rol oynar, kurban edilecek hayvanların kesilme den önce 40 gün özel bir yemle beslenmesi gerekir; aynca saç ve tırnakların 40 günde bir kesilmesi öğütlenir. Böyle önemli bir sayının yuvarlak sayı olarak da kullanıldığını söylemek bile gereksiz. Müslüman folklor baştan başa 40'lı gruplarla doludur. 40 sütunlu saraylar (lsfahan'daki bahçe pavyonu Çihil Sülun, "40 sütun"); 40 atlı kahramanlar; masallarda bir batında 40 erkek ya da 40 kız çocuk doğuran anneler. Kahramanlar 40 macera ya da sınavını yaşarlar, 40 düşman öldürürler ya da 40 hazine bulurlar. Çok sık 40 şehitten söz edilir (bu Hıristiyan gelenek için de, özellikle Anadolu'da, geçerlidir) ve Peygamberlerin Medine'deki mezarı başında 40 cesur adam katledilmiştir. Muhammed'in yeğeni ve damadı ve Şii lslamın ilk imamı Ali'nin 40 müriti vardı. Gizemci lslamda 40(Arapça erbain, Farsça çihil,Türkçe kırk) ermiş önemli bir rol oynar; Türkiye'deki Kırklareli, bu ermişlerle ruhsal ilişkisinden dolayı bu adı almıştır ve kırklara kanşmak Türkçede "görünmez olmak" ya da tamamen ortadan yok olmak anlamına gelir. Kırk, günlük olaylarda kullanılan önemli bir yuvarlak sayıdır aynı zamanda: Türk ve Iran folklorunda kahramanların düğün şenlikleri genellikle 40 gün 40 gece sürer. Kırk gün kırk gece, deyimlerde ve yaygın adetlerde de çok sık gözükür. Örneğin ortaçağ Arap bilgini Damiri, mavi gözlü bir çocuğun Habeşli bir zayıf hemşire tarafından 40 gün emzirilmesi durumunda gözlerinin siyaha dönüşeceğini ileri sürer. Benzer şekilde Bedeviler arasında hala söylenen bir deyiş, 40 gün boyunca kabilenin düşmanlarıyla iş yapan birisinin onlardan birisi olacağını söyler. 40 gün boyunca büyük caminin kandilinin altında sabah duası okuyan birisi, gizemli aydınlanma sonrasında arayanların koruyucu ermişi olan Hızır'ı rüyasında görerek kutsanacaktır. Pakistan' ın en güneyindeki Sind bölgesinde, bir kadının kendisine aşık olmasını isteyen erkek, 40 gün boyunca kadının adını özel bir ağacın yapraklarına yazar, sonra yaprakları suya atar; Ramazanın son Cuma'sında camide toplanan 40 in sandan Kur'an'ın ilk suresi olan Fatiha'yı yazmaları istenerek yeni doğan bir bebek için bir nazarlık elde edilir. Fıkraları Türkiye'nin her yanında anlatılan popüler şahsiyet Nasreddin Hoca, kocaların eşlerinin öğütlerini kırk yılda bir tutmalarını söyler. Gerçeklen de Türkçede "kırk yılda bir" deyımı "hayatta 1 defa" anlamına gelir ve Türkler birisiyle birlikte kahve içmenin 40 yıllık bir ilişki kuracağına inanırlar. İnatçı bir günahkar değişir mi? Hayır, "bir köpeğin kuyruğunu 40 gün bir boruda tutsanız da yine de düzelmeyecektir." Türkiye'de bir de şu sorulur: "40 gün tavuk olmaktansa 1 gün horoz olmak daha iyi değil midir?" Türkçede 40'ın kapsamlı bir yuvarlak sayı olarak gözüktüğü sayısız örnek vardır. Ingilizcede centipede (Almancada 1000 ayak uzunluğunda anlamında Ta usend füssier) denilen hayvana Türkçede "kırk ayaklı" anlamında kırk ayak denir; zengin insanlar ya da büyük toprak sahipleri "40 anılarla doğmuş"tur. "40 evin kedisi" her yeri bilenler için kullanılır, "40 kapının mandalı" elinden her iş gelen ya da herkesin canını sıkan küstah insanlar için kullanılır. Uzun sürecek zor bir işi başarmak için "40 fırın ekmek yemek" gerekir ve kendisini çok ucuza satan biri ise "40 kuruşa 9 takla" atar. Kırklamak, yani "bir şeyi 40 defa yapmak" basit çe bir şeyi fazla yinelemek demektir. Ortaçağda Araplar 40 hafta boyunca her çarşamba hamam'a giden birisinin dünyanın bütün zenginliklerine kavuşacağına inanırlardı ve günümüz Bağdat'ında evli olma yan kızlar bir koca bulma umuduyla 3 hafta sonu şehrin3 büyük camisini 40 kez ziyaret ederler. lslami gelenekte 40'ın başka bir önemli işlevi daha vardır: Hazreti Muhammed'in adının başında ve ortasında bulunan mim harfinin sayısal değeri 40'tır. Bu nedenle Peygamber'in kendisine has bir sayı olduğu düşünülür, ayrıca cennetsel adı Ahmed'de bulunur -ve Sufilerin keşfettiği gibi, adındaki mim'ler atıldığında Ahad sözcüğü kalır ki bu da, Tanrı'nın asıl adlarından "Bir" anlamına gelir. llahi Bir ile insanlığın temsilcisi olarak yaratılan peygamber arasındaki fark, ölümlüleri Tanri'dan ayıran ve insanlığın gelişiminde geçilmesi gereken 40 basamağa işaret eder. Bu dinsel bağlantılar Müslümanları deyişleri Arap alfabesinde sayısal değeri 40 olan mim harfi, çağdaş Pakistanlı sanatçı Shemza tarafından soyut bir resim olarak işlenmiştir. Peygamber'in sözlerini 40'lı gruplar halinde toplamaya teşvik etmistır: hadis'ler (Peygamber'in sözleri) genellikle bu biçimde toplanır ve bu hadis'lerden birisine göre Peygamber, "Halkın arasında her kim din hakkındaki 40 hadis'i ezberlerse Kıyamet Günü din bilginlerinin ve hukukçuların yanı sıra yeniden dirilecektir," demiştir. Böyle bir grup, örneğin, Peygamber'in ilahi merhamet ya da yazmanın önemi gibi belli bir konuya ilişkın söylediği 40 deyişi ya da aynı isimli 40 kisinin aktardığı 40 hadis'ı ya da 40 farklı yerden toplanan 40 hadis'i içerebilir, vs. Erbain denilen böyle "kırklı" derlemeler usta kaligraflarca sanatsal işlenmiştir. VI. halife Ali'nin sözlerine ve Celaleddin Rumi'nin büyük Farsça gizemli epiği Mesnevi'nin dizelerine aynı uygulama yapılır. Gizemci çevrelerde dinsel kalıpların, özellikle de Hazreti Muhammed'i adına ilişkin olanların, kırk kez yinelenmesinin çok etkili olduğu dü şünülür. Ama bu kırklı gruplar oluşturma eğiliıni yalnızca dinsel edebiyatla sınırlı değildir: dindışı edebıyat da 40 papağan ya da 40 vezire ilişkin hikayeleri, ya da doğrudan 40 hikayeyi toplama eğilimindedir. Bir kere daha bu, daha çok Farsça ve Türkçe konuşan böl gelerde görülür. Ama bütün Müslüman dünyasında zehat, yani dinin beş emrinden biri, inananların mallarının kırkta birini sadaka niyeti ne dağıtmasını gerektirir. Bir hazırlık sayısı olarak 40'ın eski anlamı daha çok Sufiliğe taşınmıştır. Örneğin büyük ortaçağ teoloğu ve gizemcisi Ebu Hamid el Gazzali'nin kapsamlı Arapça incelemesi ihya ulum ed-din (Dinsel Bilimlerin lhyası) 40 bölümden oluşur ve insanın, en son kır kıncı bölümde tartışılan ölüm anında Rabb'iyle karşılaşma anına ha zırlanışının farkh evrelerini ele alır. Sufiler, salt tefekkür ve duayla geçirilen 40 günlük (Arapça erbain, Farsça çile) bir inzivaya çekilirler. lranlı gizemci şair Feriduddin Attar (ö. 1220) Musibetname'sinde (Be lalar Kitabı) hu 40 günlük inzıvaya çekilme sırasındaki gizemci tefek kürü ele almıştır. Müminler çile'yi tekrar tekrar yinelerler ve bu, öldükleri an, 40 çile'yi tamamlamış olan belirli kişileri ele alan Müslü man ermişler kitabında çok sık ele alınan bir konudur. Hatta ben bu kitap üzerinde çalışırken bir Amerikalı Cizvit uzun süren sessizliği için özür dileyerek ve bunu açıklamak için şunu yazdı: "Geçen yıl ha yatımın en güç yılıydı. Zaten başka ne umabilirdim ki? Her şeyden önce kırkına gelmiştim ve bu yaşta bir çile'nin dışına çıkmanıza izin verilmiyor ve hala kendi başınıza her şeyi yapabileceğinizi ıni sanı yorsunuz?" Augustine göre 40, integrltas saecularum'a, zamanın geldiğine işaret eder. Ve eğer 40'ın önemi, kadim ay mitlerinden kalan bir şey olarak açıklamak istenmiyorsa (Paneth'in söylediği gibi) "kutsallaştırılmış bir tetraktys" olarak görülebilir: (1x4)+(2x4)+(3x4)+(4x4)'ün toplamı olarak ideal Pisagorcu ölçüleri içerir.
··
395 görüntüleme
"...Nihayet insan, gücünü kuvvetini bulup daha sonra kırk yaşına girince "Ya Rabbî!" der, "Gerek bana, gerek anneme babama lütfettiğin nimetlerine şükür yoluna beni sevket. Senin razı olacağın makbul ve güzel iş yapmaya beni yönelt ve bana salih, dine bağlı, makbul nesil nasib eyle! Rabbim! Senin kapına döndüm, ben sana teslim olanlardanım." (Ahkaf, 46/15)"
Kuran-ı Kerim'deki 40 yaş duası 😊
Bu yorum görüntülenemiyor
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.