Hangi Hayyam? Ömer Hayyam, XI. yüzyılda İran'da yaşamış şair, matematikçi, astronom ve filozoftur. Bilim alanında insanlığa birçok katkıları olmuştur. Özellikle matematik ve astronomi alanında kendisinden sonra gelen bilim insanlarına öncülük etmiştir. Matematikte, birçok gencin korkulu rüyası olan "X" terimini bulmuştur. Bilinmeyen rakam yerine, Arapça'da "şey" anlamına gelen kelimeyi kullanmış, daha sonra bu kelime İspanyolca'ya "Xay" olarak geçmiş ve günümüzde ise ilk harfi olan "X" olarak kullanılmaya başlanmıştır. Binom açılımını ve Pascal Üçgeni olarak adlandırılan kavramları ilk bulan bilim insanıdır. Ayrıca Selçuklu zamanında kullanılan Celali Takvimi'ni uygulamıştır. Bunlar Ömer Hayyam ile ilgili bilinenlerdir. Gelelim Hayyam'ın şair kişiliğine ve rubailerine. Hayyam'ın rubaileri ya da Sadık Hidayet'e göre terâneleri ise tam bir muammadır. Sadık Hidayet'in, Hayyam Rubaileri üzerine yazmış olduğu bu inceleme kitabı daha çok Şair Hayyam üzerinde durmuş ve bu rubailerin gerçek olup olmadığını ele almıştır. Hayyam'a isnad edilen 80 bin ile 200 bin arasında rubai olduğu düşünülmektedir. Ancak bu rubailer birbirleriyle çelişmektedir. Rubaileri okurken zıtlıklara ve çelişkilere rastlarız. Hangi Hayyam? Materyalist ve Tanrıtanımaz Hayyam mı, yoksa Sufi Hayyam mı? Bir insan yüzyıl yaşasa, günde 2-3 defa din değiştirse bile bu düşünceleri dile getiremez. Hayyam'a ait orijinal el yazması olmadığı sürece herkes Hayyam'ı istediği tarafa çekebilir. Sadık Hidayet de kendi dünya görüşüne yakın olan materyalist Hayyam'ı anlatmış bize Hayyam'ın Terânelerinde. Birçok tarihçi de bu konuda araştırma ve inceleme yazmış. Bu konuda bir hayli görüş var. Sadık Hidayet de kitabın girişinde bu görüşlere yer veriyor. Bazı görüşlere göre Hayyam gençliğinde ateistmiş ama yaşlılığında Allah yoluna yönelmiş. Bazı görüşlere göre ise Hayyam inançlı birisiymiş ama düşmanları tarafından farklı rubailer ona yüklenmiş. Sadık Hidayet'e göre ise, Hayyam tüm ömrü boyunca materyalist bir insan ve dini sorgulayan rubailer ona ait. Bilinen bir gerçek var ki, ona isnad edilen rubailerin birçoğunun Hayyam'a ait olmadığı ve taklit olduğudur. Hayyam Terâneleri üç bölümden oluşmakta. 1.bölüm: Filozof Hayyam 2.bölüm: Şair Hayyam 3.bölüm: Terâneleri/Rubaileri Kitaptaki rubailerde öne çıkan temalar: Ölüm, kadercilik ve şaraptır. Hayyam'a göre ölüm bir sondur ve ahiret diye bir şey yoktur. "Çünkü toprağa girildi mi, geri dönüş yoktur. Yok geri dönüşün; gittin mi, tam gittin!" (Sayfa 30) "Solduktan sonra, açacak gül yok." (Sayfa 55) Hayyam, Sami dinlerin kadercilik anlayışına da göndermeler yapmakta. "Biz kuklayız, kuklacı ise felek." Yine en bilinen "Öldürmek de, yaşatmak da senin işin; Bu dünyayı gönlünce düzenleyen sensin. Ben kötüyüm diyelim, kimde kabahat? Beni böyle yaratan sen değil misin?" rubaisinde de kadercilik anlayışını eleştirdiği görülmektedir. Şarap konusunun Hayyam’ın rubaileri arasında ayrı bir yeri olduğu herkesçe bilinir. Hayyam'ın şarabı överken bir ölçüde abartıya kaçtığını görüyoruz. “İnsan vücudu için şaraptan yararlı bir şey yoktur; hele hele acı ve saf üzüm şarabı. Bu şarabın özelliği üzüntüyü silip, yüreği ferahlatmasıdır.” (s.60) “Bütün bilim adamları şaraptan daha iyi ve yüce bir nimet olmadığı hususunda fikir birliğine vardılar.” (s.70) “... ve cennette birçok nimet vardır ve şarap cennetteki nimetlerin en iyisidir.”(s.6) Ömer Hayyam deyince aklıma Amin Maalof'un Semerkant kitabı geliyor. Bu kitapta da Hayyam ile ilgili birçok bilgi - doğruluğu tartışılır--bulunmaktadır. Semerkant'ta Hayyam'ın el yazması Rubaiyat'ının Titanik gemisiyle birlikte okyanusa karıştığı anlatılır. Sadık Hidayet'in okuduğum üçüncü kitabıydı. Üç kitapta da farklı bir yazar karşıma çıktı. Kör Baykuş'ta İran' ın Kafka'sı, Hacı Aga'da İran'ın Aziz Nesin'ini görebiliriz. Bu da Hidayet'in kendini tekrar etmeyen, usta bir yazar olduğunu gösterir. Özetle Hayyam'ın Terâneleri, materyalist Hayyam'ın dünya görüşlerini rubailer yoluyla bize anlatan bir inceleme kitabıdır. Ömer Hayyam hakkında farklı bilgilere ulaşmak isteyen okurlara tavsiye edilir.

Hayyam'ın TeraneleriSadık Hidayet · Yapı Kredi Yayınları · 2016444 okunma

··

472 görüntüleme

Miss Hacker

@Captain_Jack_Sparrow ·

10ay

Binom açılımını Newton'un, Pascal üçgenini Tusi'nin bulduğunu anlatmıştı matematik hocamız. Tabii, yanlış da olabilir

Mustafa A.

@umutekin ·

10ay

Evet farklı görüşler var bu konuda.;)

13 sonraki yanıtı göster

Bu yorum görüntülenemiyor

Semih Oktay

@Volpone ·

4ay

Hidâyet becermiş bu işi ve Farsça aslından Türkçemize çeviren Mehmet Kanar da muhteşem bir üslup kullanmış doğrusu. Rubailere pek yakışmış kullandığı dil...

Bu yorum görüntülenemiyor

Yavuz Selim SEFEROĞLU

@yaselim ·

5yıl

Şahane, harika...

Mustafa A.

@umutekin ·

5yıl

Teşekkürler abi. :)

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Mustafa A.