Uyku
Uykusuzluğun insanları nasıl etkilediğini daha yakından incelemeden önce, uyku sırasında neler olduğuna ve hangi mekanizmaların bunlardan sorumlu olduğuna bakalım. İyi dinlenen insanlarda uyku sürecinin belirgin bir örüntüsü olduğunu gösteren sayısız kanıt var.
Gündüzleri, güneş ışığı nedeniyle kısa mavi dalga boyundaki ışığa daha çok maruz kalırız ve bu da kortizol salgılanması yüzünden daha çok tetikte kalmamıza yol açar. Günişığı azaldıkça ve hava karardıkça, kırmızı dalga boyundaki ışık ortama hâkim olur ve bu ışık melatonin seviyesini artırarak uykuya dalmamızı sağlar. Melatoninin salgılanma süreci ağır ilerler; biz yatağa gitmeden iki-üç saat önce başlar.
Uykuya daldığımız an ise beyin faaliyetimiz hafif uykudan derin uykuya ilerleyen dört aşamadan geçer; ardından da REM dediğimiz ve rüya gördüğümüze işaret eden hızlı göz hareketi aşamasına geçeriz. Normal bir gece uykusunda bu süreç dört kez tekrarlanır ve gece ilerledikçe REM uykusunun süresi daha uzun olur.
Uyku esnasında beyin "sinaptik tazelenme" dediğimiz bir dizi işlemle çeşitli budamalar yapar, önemsiz bağlantıları temizler,
önemlileri pekiştirir ve belleği güçlendirir. Buna ek olarak, uykuda gece moduna geçen beynimiz, gündüz gerçekleşen sinirsel faaliyetlerin yan ürünleri olan toksinleri de dışarı atar, bunlar atılmazsa beynimizdeki nöronlar zarar görmeye başlar.
Gözün arka kısmında, retinadaki fotopigment hücreleri melatonin salgılanmasını kontrol eder. Teknolojik cihazların ekranları beyaz ışık üretmek için ışığı farklı dalga boylarında yaymak zorundadır ve mavi kısa dalga da buna dahildir. Mavi işığa maruz kaldığınızda, fotopigment hücreleri beyninize tetikte olması gerektiğini söyler.
Uyumadan az önce yatak odalarımızda bu teknolojileri kullandığımızda, bize uyumamız gerektiğini söyleyen kırmızı ışık yerine gözlerimizi mavi ışık bombardımanına tutarak beynimize uyanık kalma sinyali veririz. Üstelik mavi işık televizyon gibi uzaktan izlenen büyük ekranlardan değil de yüze yakın tutulan küçük bir ekrandan geldiğinde çok daha güçlüdür.
Sayfa 168 - Ayrıntı, 2019
··
41 views
Kendimize ne yapıyoruz böyle?..
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.