Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz
Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz
Yazar, Gazeteci
5 Mayıs 1846, Wola Okrzejska, Polonya - 15 Kasım 1916 Vevey, İsviçre
Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz, Mahlası “Litwos” olan Polonyalı büyük bir yazardır. Sonradan yoksul düşmüş soylu bir aileye mensup olan Henryk Sienkiewicz'in baba tarafı, Litvanya Büyük Dükalığı döneminde bölgeye yerleşen Tatarlardandır. Henryk Sienkiewicz’in 5 kardeşi vardı. Beş kardeşin biri erkek, dördü kızdı.
Henryk Sienkiewicz 1858 yılında Polonya’nın başkenti Varşova’da eğitimine başladı. Sienkiewicz 1874 yılında Maria Keller ile nişanlandı. Nişanlandıktan sonra Brüksel ve Paris’e gitti. Almanya, Belçika, Paris (1874), ABD (1876-1878), İtalya, Yunanistan, Türkiye, İspanya ve Doğu Afrika'da (1892) bulundu. İlk öykülerini 1870'lerde yayımladı. Polonya köylülerinin yaşayışını dile getirdiği "Szkice Weglem" adlı uzun öyküsüyle usta bir yazar olduğunu kanıtladı. Bu dönemdeki yapıtlarında halkın yoksulluğunu, var olan toplumsal koşulları değiştirmek isteyen aydınları eleştirel bir bakışla ele aldı. 1882'de Slowo (Söz) gazetesinin yönetimini üstlendi ve ulusal bilinci uyandırmak amacıyla bir dizi roman yazmaya koyuldu. (1)
Varşova Üniversitesi’ndeki dil ve edebiyat öğrenimini yarıda keserek gazeteciliği iş edindi (1871), ilk öykülerini de o yıllarda yayımlatmaya başladı: Na Marne (Boşuna) 1872, Selim Mirza (1876), Stary Sluga (Yaşlı Hizmetçi) 1876. Bu ilk ürünlerinde o yılların gözde yazarı Joseph-İgnaca Kraszewski’nin (1812-1887) etkisinde, onun izinde göründü. Ustalık aşamasına hemen bu yıllarda eriştiği de kabul edilir: Szkice Weglem (Füzen Taslakları) 1877. Gazete Polska’nın özel muhabiri olarak değişik geziler yapma fırsatını buldu. ABD’de kaldı (1876-1879), yolculuk izlenimlerini bir dizi yazıyla yansıttı; Listyz Podrozy do Ameryki (Amerika Seyehat Mektupları) 1876-1878. Romana geçmeden önce birkaç seçkin öykü derlemesi daha çıkardı: Latarnik (Fener Bekçisi) 1880, Z. Pamietnika Poznanskiego Nauczyciela (Poznan’lı Bir Öğretmenin Güncesi) 1879, Bartek Zwyciezca (Galip Bartek)1882.
Ülkesinin tarihsel yazgısını işleyen romanlara geçtiği zaman ulusal bir kimlik ve kişilik de kazanmış oldu, yurttaşlarının gözünde büyüyüp değerlendi: Ogniem i Meczem (Çelik ve Ateşle) 1884, Potop (Tufan) 1886, Pan Wolodyjowski (W.’lı Beyefendi) 1888 üçlemesi başeseri olduğu gibi, 17. yüzyıl tarih olaylarını sergileyen bu eser, Polonya ulusçuluğunun başlıca kaynakları arasında sayılır. Özellikle “Ogniem i mieczem” ve İngilizce adı “With Fire and Sword” olan “Ateş ve Kılıç” ünlü tarihi romanı bir sinema filmine ve ayrıca bir video oyununa esin kaynağı oldu. Ateş ve Kılıç isimli bu eserinde 17'nci yüzyılda Kırım Tatarları ile Zaporojya Kazaklarının Polonyalılarla giriştiği savaşı bir Polonyalı subayın etrafındaki olaylar çerçevesinde aktarır.
1884 târihli "Ateş ve kılıç" ve 1896 târihli "Quo vadis" adlı romanları Türkçe'ye tercüme edildi. Ne var kî, Henriyk'in lisanımıza yapılmış en yetkin tercümeleri tâ 1899 yılından kalmadır. Ahmet Rasim, Sienkiewicz 'in "Muzıkacı Yanko" ve "Kamyonka" adlı hikâyelerini eski harflerle Türkçe'ye tercüme etmişti. Bu tercüme 2014'te yeni harflerle yeniden yayınlandı.
En tanınan eseri 10’a yakın filmle de yayılan, Hristiyanlığın ilk yayılış yıllarındaki (Neron dönemi) Roma’yı canlandırır: Kovadis (Quo Vadis: Nereye Gidiyorsun?) 1895. Kovadis, yazarın Neron dönemindeki puta tapar Romalılarla ilk Hristiyanların çatışmasını konu edindiği en tanınmış eseri Hz. İsa’nın Roma’daki dindaşlarını bırakıp ayrılma sırasındaki havarisine (Aziz Paulus) sorduğu soru, yeni bir dinin, bütün baskılara karşın zafere ulaşmasının önsözü olur. Romanın baş kişisi, dev gibi güçlü koruyucusunun esirgemesinde ayak direyen genç Hristiyan kızı Lygia’dır; onun sevgisi yolunda yeni dine girecek olan Romalı patrici Vinicius’un nişanlısıdır. Roma işkencelerine soylu bir inançla karşı koymuş Hristiyanların zaferini sergileyen eseri, yazarın 1905’te Nobel Edebiyat Ödülü’ nü kazanmasında etkili oldu. (2)
Toton Şövalyeleri (Krzyzacy) 1897-1900 yıllarında yeniden Polonya tarihine dönüşünü gösterir. Yazarlığının otuzuncu yılı vesilesiyle (1900) Polonya’da düzenlenen jübileyle kendisine Kielce yakınlarındaki Oblegorek köşkü armağan edildiği gibi, bir iki yıl sonra da Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazandı (1905).
Henryk Sienkiewicz 1905 yılında Nobel Edebiyat Ödülü‘nü aldı. Henryk Sienkiewicz, Nobel Edebiyat Ödülü‘nü ilk alan Polonyalı yazardır. I. Dünya Savaşı patlak verince İsviçre'ye giderek Polonya savaş kurbanları için bir komite kurdu. Henryk Sienkiewicz 15 Kasım 1916 tarihinde İsviçre Vevey’de 70 yaşında iken öldü. Ölümü savaş yıllarına rastladığı için naaşının yurduna (Varşova) taşınabilmesi 1924′ te gerçekleştirebildi.
Eserleri :
• Na Marne (Boşuna) 1872,
• Selim Mirza (1876),
• Stary Sluga (Yaşlı Hizmetçi) 1876
• Szkice Węglem – Füzen Taslakları (1877)
• Listy z podróży do Ameryki – Amerika Seyehat Notları (1878)
• Janko Muzykant - Mızıkacı Janko (1879)
• Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela – Poznan’lı bir Öğretmenin Güncesi ( 1879)
• Nowele Amerykańskie – Amerikan Romanları
• Sisty z Podrozy- Yolculuk Mektupları
• Za chlebem – Ekmek için (1880)
• Latarnik - Fener Bekçisi (1882)
• Bartek Zwycięzca – Galip Bartek (1882)
• Ogniem i Mieczem - Ateş ve Kılıç (1884)
• Potop – Tufan (1886)
• Pan Wołodyjowski - Wolodiwieski Efendi (1888)
• Bez dogmatu – Dogma’sız (1891)
• Rodzina Połanieckich - Polaniecki Ailesi (1894)
• Quo Vadis - Nereye Gidiyorsun? (1896)
• Krzyżacy - Töton Şövalyeleri (1900)
• W pustyni i w puszczy – Çölde ve Doğada (1912)
Polonya başta Włocławek ve Łódź kentlerinde olmak üzere Sienkiewicz adını taşıyan parklar, okullar ve sokak isimleriyle doludur. Müzesi halen Oblegorki’dedir. polskazdrona.pl/muzeum-henryka-... (3)
Dr. Ahmet AYDIN
KAYNAKLAR
1. msxlabs.org/forum/edebiyat-...
2. nkfu.com/henryk-sienkiew...
3. polskazdrona.pl/muzeum-henryka-...
***
19 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.