ZEMBÎLFIROŞ'un Hikayesi Nedir? Aşktan çok bana Onur hissettirdi.
...
Bu hikaye uydurulmuş bir hikaye değildir. Hikayeyi olabildiğince kısa derlemeye çalıştım...
Zembilfroş Kürtçe’de Sepet satıcısı anlamına gelmektedir. Kürt sanatçı Şivan Perwer Zembilfroş hikayesinde geçen şiiri bestelemiştir.
Hikayenin geçtiği yer Farqîn yani bugünkü adıyla Diyarbakır’ın ilçesi olan Silvan’dır. Silvan Kürt devleti Mervani’lere başkentlik yapmış bir şehirdir.
Gelelim hikayemize..
Bir padişahın zevk ve sefa içinde büyütülmüş, yakışıklı bir oğlu varmış. Genç prens sık sık ava çıkarmış. Bu av gezilerinin birinde yol kenarındaki mezarların birisinden çıkmış iskelet ve kafatası görmüş. Manzaradan sonra genç prensin ruh dünyasında değişiklikler olur ve sorgulamaya başlamıştır.
Mezarlıktan geçerken, yaşamı ve ölümü düşünür, kıyaslar… Sadece soyut bir kıyaslama değildir fakat bu: Mala, mülke, zevke, sefaya sahip olmakla, bunlardan yoksun olmanın getirdiği iki farklı yaşam, bu iki farklı yaşamın sonucunda ortak tek bir kader: Yani ölüm!..
O zamana kadar ölüm kavramına yabancı olan genç prens o andan itibaren ölümün gerçekliği yüz yüze gelir. Ölümün zengin, yoksul, genç yaşlı dinlemediğini, dünya malının dünyada kaldığını ve bir gün böyle iskelete dönüşeceğini anlar. Prens o andan sonra elini eteğini dünya nimetlerinden çekmeye karar verir ve Allah’a sığınıp, onun yolunda yürümeye yemin eder. Sarayı ve yaşadığı ihtişamını geride bırakıp eşi ile birlikte yollara düşer. Diyar diyar gezerek zembîl(sepet) yapıp satmaya ve hayatını böyle kazanmaya başlar. Çocukları olur. Sırtlarında çadırları, üzerlerinde yıpranmış giysilerinden başka bir şeyleri yoktur. Genç prens, artık zembil satarak, geçimini sağlayan Zembîlfiroş’tur...(Sepet Satıcısı)
Son durağı olan Farqin’e (Silvan) gelir. Zembil(sepet) satmak için Farqîn sokakların arşınlarken Farqin Beyi‘nin karısı Xatûn’un dikkatini çeker. Xatûn, Zembîlfiroş’a aşık olmuştur. Zembil alma bahanesiyle Zembîlfiroş’u saraya çağırır ve ona olan aşkını dizelere dökerek anlatır:
"Zembîlfiroş, zembiller getirir
Dükkan dükkan gezdirir
Xatûn’un aklı başından gidiyor
Aklıyla arıyor zaman yaratmak için
Sesleniyor ki, onu görmek için
Gel Beyin döşeğinin üstüne
Beyin haremi sana helaldir
Güzel zülüflerimden sunayım sana
Gözlerim ceylanların gözüdür
Bağrım yaylalar gibidir
Endamım reyhan gibidir
Dilediğin gibi güzel ve uygundur…"
Ama Zembîlfiroş evlidir, karısını sevmektedir, dünya nimetlerinden vazgeçmiş bir derviştir. En önemlisi tövbe etmiştir. Allah’a kulluk edecektir, haramı yaşamından kesin olarak silmiştir. Zaten bunun için değil miydi onca malını, mülkünü, ihtişamını bırakıp yollara düşmek?.. Bu yüzden Xatûn’un aşk çağrısına olumsuz yanıt verir. Ve Xatûn’a cevabı hemen oracıkta verir:
"Xatûn ben tövbekarım
Güzel kadın ben tövbekarım
Çocuklar evde açtır
Allah adına yapamam..."
Zembîlfiroş, Xatûn’un ilan-ı aşk teklifini reddeder. Farqin beyinin karısı Xatûn red cevabını kabul etmez. Ne yapıp edip yakışıklı Zembîlfiroş ile birlikte olmaktır amacı. Xatûn’ın ısrarları karşısında Zembîlfiroş çareyi kaçmakta bulur. Xatûn peşini bırakmaz, sora sora Zembîlfiroş’un kaldığı çadırı öğrenir. Xatûn, bir gece çadırda kalmak için Zembîlfiroş’un karısına yalvarır. Karşılığında tüm mal varlığını ve mücevherlerini bağışlayacağını anlatır, sadece bir gece Zembîlfiroş ile kalmak ister. Xatûn’un bu kadar yoğun ısrarı üzerine Zembîlfiroş’un eşi, çocuklarını da yanına alarak oradan ayrılır. Xatûn, Zembîlfiroş’un eşinin giysilerini giyer ve yatağa girerek Zembîlfiroş’u beklemeye başlar. Karanlık Farqin’e çökerken, Zembîlfiroş zembillerini sattıktan sonra çadırına döner. Xatûn’un yatağında olduğundan habersiz, aynı yatağa uzanır. Ancak yataktaki kadının kendi karısı olmadığını, Xatûn’un ayağındaki gümüş halhalin çıkardığı sesten anlar. Bunu anlar anlamaz, çadırdan dışarı çıkar.
Xatun Zembilfroş’u orada tutuklatır, zincire vurdurur. Buna göre Xatun, Zembilfroş’a olan aşkından vazgeçmez. Ona verdiği saltanatı ne zaman kabul ederse, o zaman serbest bırakılacağını ve özgürlüğüne kavuşacağını söyler.
Fakat Zembilfroş, hiçbir şekilde vazgeçmeyecektir. Derken günün birinde, ibadet etme bahanesiyle zincirlerini söktürür ve ibadet sırasında saraydan kaçmayı dener. Ancak kaçacak yer bulamaz ve teslim olması istenir. Buna karşı çıkan Zembilfıroş, sarayın burçlarından aşağıya atar kendini ve inançları, idealleri ölmeyi seçer…
Şarkılara, öykülere konu olan Zembîlfiroş ile Xatûn’un aşk hikayesi, bugün sadece olayın yaşandığı Diyarbakır'ın Silvan ilçesinde değil, Kürt kültürünün olduğu tüm bölgelerde hala dillerde...
Ben ve bunu okuyup değerli bulan insanlarda bunu unutmayacak, devamındaki insanlara anlatacaktır... Okuyup önem verdiğiniz için teşekkürler.
··
143 views
Zembilfiroş olayı Melayê Batê'yi de etkiler ve şiir yazar bu olay üzerine....
Şiirden bi bölüm...
Ey dil were dîsan bicoş
Carek ji caran mey binûş,
Bikin qiseta Zembîlfiroş,
Da seh bikin hikayetê.
Zembîlfiroş lawkê rewal bû,
Bi kilfet û ehl û eyal bû,
Husnekî Usiv Lili bal bû,
Heq rizakê Qismatê.
Qewîn ew lawê fakîr bû,
Daymê Xwedê Debîr bû,
Pêşê xwedê Jêr bû,
Ew bi dest hebû sene’etê.
şixulê wî selik û tebeq bû,
Qîmata selkan ereq bû,
Dayîma ew rast heq bû,
Pê debirî kilfetê.
Ew bi dest zembîl bi dest,
Dibirê bazarê bi qesd,
Xwarin nan dihat bi dest,
Razi dibû qismetê.
Her dema selkan ku tîne,
Xatûnek Jorda Dibîne,
Bi dil û can dihebîne,
Dil kete pêla muhbetê.
Muhbetê keç mubtela kir,
Sir ji carîya Eşkera kir,
Lawukî qalbim cuda kir,
Min ji aşqa xew ne tê.
Law rast bû Bi xwedê ra,
Pir ji wê qenca dikêra,
Go min ji te navê tu zêra,
Tu min xilaskî ji zahmetê.
Xatûn dibê ev xeber tunîne,
şerm meke, were nav nivîne,
Min bi te day evîne,
Da em bibînin heşmetê.
Law dibê tirsim ji xebere,
Dev hereme, têne riyare,
Agirek bi wanda dibare,
Narî cama şerbetê.
Xatûn dibê tu lawê beyanî,
Lew dibêm da tu bizanî,
Min tu ji bo dilê xwe anî,
Da em bikin misilhetê.
Law bi xatûne ra debetê,
Tu mixazîya dil devete,
Dayn ji heq nekin vehetê,
Rû spiyin di axretê.
Xatûn dibêje bavêje xeyalan,
Were ser doşek û palan,
Bihn ke zulf û xalan,
Law dibe zilfê herîr e.
Law dibe zilfê herîre,
Pîroz be lawê mîre,
çihede lawê feqîre,
Tev bide vê misilhetê.
Xaûn dibê lawê verêvan,
Were nav reyhan û sêvan,
Tu şekir bimêj bi herdu lêvan,
şibhê cama şerbetê.
Law bidê tu qenca temamî,
Her wekî şekir di camê,
Bi ser û peyan tu li min heramî,
Tirsim ji roja axretê.
Bu yorum görüntülenemiyor
Şivan Perwer, Gülistan Perwer, Karapatê Xaço, Ruken Yılmaz, İsa Berwari, Mihemed Arif Cizrawî, Hozan Beşîr ve daha saymadığımız birçok sanatçı tarafından şarkı olarak söylenmiştir.
Yine bu hikâye üzerine
Gülistan Çoban, Aziz Samur, Necat Özdemir de kitap yazmışlardır. Bu hikâye ile ilgili belgesel çekimi de yapılmıştır.
Şivan Perwer'in bestesini yaptığı Zembîlfiroş şarkısını bu iki güzel insandan dinlemeyi seviyorum...
youtu.be/2iBVirYNf5A
Eşinden başkasına yaklaşmamış onca teklif ve zulme rağmen. Ne kadar güzel bir erkekmiş Eşine aşırı sinir oldum
Çok güzel paylaşım ellerin dert görmesin
Var ol...
1 next answer
Feqiyê Teyran, bu olayı ilk kaleme alan yazarımızdır. Ondan sonra bir çok şiire konu olur zembîlfiroş'un hikayesi.
Feqiye Teyran'ın bu eserinde bulabilirsiniz.
Divan-ı Faki Teyran
Bu bir aşk hikayesi değildir yalnız. Sadece ihtiras ve nefsani duyguların nasılda güzel bir insanı katledilişinin hikayesidir çünkü gerçekten seven aşık maşukunu öldürmez, süründürmez aşkı için kendi hayatından bile vazgeçerde Ona bir şey olmasını istemez.
Bu paylaştığın hikâyenin içinde geçtiği tarihi Zembilfroş burcunu senin için çekeceğim :)
Hep böyle güzel gönderdiler paylaşma biraz bize de kalsın olmaz mı :))
Mutlu etmiş olursun, teşekkür ederim bu incelik için elbette beklerim... (:
1 next answer
Zembîlfiroş zembîla tîne
Delalo zembîla tîne
Kolan bi kolan digerîne
Nan û dahnê pê distîne
Zarokan pê ditevrîne
2
Gava ew zembîla tîne
Xatûn li bircê dibîne
Bi eşqa dil dihebîne
Aqil diçe sewda namîne
Ha dil were, ha dil were
Kesê ji dil nekî bawere
Ji mirovantî hatiye dere
3
Xatûn :
Kuro sêlka vir de bîne
Mîr dixwaze te bibîne
Buha buha ji te bistîne
Lawiko ez brîndar im
4
Zembîlfiroş:
Xatûna min a delal e
Min bîhîstî Mîr ne li mal e
Bazara’m bi malê helal e
Xatûnê ez tobedar im
Delalê ez tobedar im
5
Ha dil were carek bi coş
Car car vexwe şerbeta xoş
Dilqinyata Zembîlfiroş
6
Xatûn :
Zembîlfiroş lawikê beyan î
Ez dibêjim tu pê dizanî
Min bo eşqa dil te anî
Lawiko ez evîndar im
7
Zembîlfiroş:
Xatûna min a zerîn e
Qusur li ser te qet nîne
Lê dilêm kesî nahebîne
Xatûnê ez tobedar im
Delalê ez tobedar im
8
Hay hay hay hawar e hawar e
Hay hay hay hay..
Xatûn pir evîndar e
Li ber rehma Xwedê xwar e
Ji eşqê maye bê par e
Evîndar e ma bêçare
9
Xatûn li jor kar dike
Zêr li eniyê par dike
Kalên sedsalan har dike
10
Xatûn :
Çavên min mîna eynan e
Biskê min mîna qeytan e
Diranê min mîna mircan in
Eniya min mîna ferşan e
Berê min mîna fîncan e
Fîncanên mîr û paşan e
Sîngê min mîna zozan e
Zozanên haft eşîran e
Zembîlfiroş, lawikê derwêş
Lê bike kêf û seyran e
11
Zembîlfiroş lawikê derwêş e
Keremke tu were pêşe
Heqê zembîlên xwe bibêje
Lawiko ez evîndar im
12
Zembîlfiroş:
Lê lê lê, lê lê Xatûnê
Çavên te mîna zeytûnê
Ditirsim ji agirê êtûnê
Ya Xatûn ez tobedar im
Tobedarê Xaliqê Cebar im
J’ser toba xwe ez nayêm xwarê
13
Xatûn :
Zembîlfiroş lawikê feqîr e
Were ser doşeka Mîr e
Bidim te guliyên herîr e
Lawiko ez evîndar im
14
Zembîlfiroş:
Tu Xatûna li birc û van î
Li ser text û li ser seran î
Tu ji min re nabî kevanî
Xwedî zarok û eyal im
Zarok tazî û birçî li mal in
Xatûnê ez tobedar im
15
Xatûn :
Zembîlfiroş lawikê nenas î
Tena derpî û kiras î
Tu ji destêm nabî xelas î
Lawiko ez evîndar im
16
Zembîlfiroş:
Xatûna gerden bi morî
Qet nabe bi kotek û zorî
Tirsa min ji wî Reb ê jorê
Xatûnê ez tobedar im
Tobedarê Zerdeştê Kal im
Ji ser toba xwe qet nayêm xwarê
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.