Home
Search
What to Read?
Sign In
Sign Up
Shopping
Explore
Books
Authors
Readers
1000Kitap Android ApplicationFREE – Download from Google Play
1000Kitap iOS ApplicationFREE – Get it from App Store
©2024 · 1000Kitap Web Application · 2.37.31
Gönderi
bir realistin kara mizahı
Haddim olmadığını düşündüğüm için kitap incelemekten çekiniyorum fakat bu hikaye hakkında yapılan incelemelerde pek bir detay göremediğim için elimden geldiğince bir şeyler yazacağım.
Kısa bir tanıtım olarak, Gogol-Burun öyküsü ile aynı frekansta, bir gömlek aşağı vuruculukta fakat yine de yazılmış en iyi öykülerden birisi timsah. Uzunluğuna göre oldukça fazla iğnelemeyi ve Dostoyevski söz konusu olduğu için karakter analizi barındırır. (hikayenin etkisinin hafifliği kara mizahın baskınlığı ve -daha sonra Dostoyevski inkar edecek olsa da- metaforların fazla açık seçik olmasıdır)
---Aşağıda pek çok spoiler bulunacaktır, fakat bunların öyküden alınacak lezzete olumsuz etkisi olacağını düşünmüyorum.---
Aslında olaylar, haklı bir nedenle eleştiriye uğrayan bir kadının verdiği abartılı tepki nedeniyle gelişir, oldukça kısa sürede, göz açıp kapayıncaya kadar...
İvan timsah tarafından yutulur ve ardından mal sahibi Alman'ın bir insan hayatını hiç umursamayarak sermayesinden olma ihtimali nedeniyle hezeyan ederek ortalığı yıkması nasıl bir hikaye okuyacağımızın sinyallerini verir.
İvan'ın eşi Elena olaya çok üzülse bile ağlamanın onu daha güzel gösterdiğini bildiğinden bir yandan da mutlu ve rahattır. Zaten ahmak ve gösterişçidir. (Elena olayın olduğu akşam baloya eğlenmeye gider, hatta boşanma davası kararı bile alır)
İvan'ın dostu ve kitabın anlatıcısı Aleksi'nin ilk tepkisi arkadaşının yerinde kendisi olmadığı için sükretmektir.
İvan'ın ilk tepkisi ise amirleri tarafından küçük görüleceğini düşünüp buna üzülmektir.
Pek çok psikologtan çok daha hızlı ve keskin karakter analizi yapan ve sunan Dostoyevski bu öyküde de tüm karakterleri bir kaç cümle ile ifade edebilmiştir.
Elena'nın eşini kurtarmak için timsahın karnını yarma teklifi timsahı cezalandırma olarak algılanır ve çevredekiler tarafından aşağılanır. Fakat bu kurtarma operasyonu mümkün değildir, çünkü mal sahibi izin vermez. Burada Rusya'nın yabancı sermaye sevdası da Dostoyevski'nin iğnelerinden nasibini alır, ekonomik düşüncenin her şeyden önce geldiği, yabancı sermaye olan timsahın korunmasının önemi ısrarla vurgulanır, hatta İvan; timsah tarafından yutulup ölmediği için hayvanat bahçesinin müşteri mıknatısı olmuştur ve daha da olacaktır, bu nedenle ülkesi adına mutlu olmalıdır. Çünkü daha fazla timsah(yabancı sermaye) gelmesini sağlayabilecek bir durum ortaya çıkmıştır ve bir Rus vatandaşı bunu başardığı için gurur duymalıdır.
Aleksi; yaşlı, rasyonel, aklı başında Timofey Semyoniç'ten yardım ve akıl almak ister. Timofey; İvan'ın durumunun utanç verici olduğunu söyler, mülkiyetin(özellikle de yabancılarınkinin) önemini anlatır, Rusya burjuvazisinin oluşması için yabancılara tüm topraklar satılmalı, yabancılar köylüleri daha fazla çalıştırıp iyice uysallaştırmalı ki bir orta sınıf doğsun minvalinde konuşur.(Kısacık hikayede pek çok kez araya böyle anektodların yedirilebilmesi gerçekten muhteşem). Ayrıca Timofey, sonuçta İvan'ın oraya zorla sokulmadığını, suçlu olduğunu söyler. Belki de en önemlisi, bunu her şeye burnunu sokup, ilerici, kültürlü olmaya çalıştığı için hakettiğini düşünür. (Bu ya bir ironidir ya da Çernişev'e gönderme)
Dışarıda arkadaşı İvan'ı kurtarmaya çalışırken, İvan içerde çok mutludur. Görüşüne göre timsahı(ve tabii ki içindeki İvan'ı) görmeye pek çok önemli insan gelecektir herkes söylediklerini dinleyecektir, artık egosunu hayal dahi edemeyeceği kadar çok tatmin edebilecek, kendini önemli hissedebilecektir. Üstüne içerdeyken bir nevi aydınlanmıştır, pek çok sıkıntıdan sıyrılmıştır ve her şeyi açıkça görmeye başlamıştır, insanlığa çok büyük hizmetler edecektir.
İvan'ın konuşma tarzı tamamen despot bir hal almıştır. Öncesinde böyle bir meyli zaten varken, timsahın içinde bu özelliği belirginleşmiş, tamamen emreder şekilde konuşmaya başlamıştır. Buyurucu, kibirli, ne oldum delisine dönüşmüştür. Arkadaşını aşağı görüyor, kendini büyük bir düşünür saymaya başlıyor. İlgi odağı olma fikri dahi aklını başından alıyor.
Hikayeyi okurken anlaşılacağı üzere timsah devlettir(biraz yumuşatırsak hükümettir). Dostoyevski timsahın içinin bomboş bir çuval olduğunu, keskin dişler(vatandaşı korkutup yutabilmek için) ve kuyruk dışında hiç bir şey olmadığını, hem yutması hem de el altında bulunan şeyler nedeniyle bomboş olmasının da çok mantıklı olduğunu söyler. Kalbi, aklı, organları da yoktur bu hayvanın, olmaması da gerekir ona göre, Aleksi buna inanmak istemese de. Timsahın midesinde yemek yemesine dahi gerek olmadığını, timsah sayesinde hayatta kalacağını söyler, uyanık olup aklı başında olduğu sürece sindirilmeye izin vermeyeceğini söyler, sadece kıyafetleri yırtıldıktan sonra belki geceleri uykusunda sindirebileceğinden endişelenir.
Hakkında hiç bir şey bilinmeyen bu hayvanı İvan içinden incelemektedir, bu da adeta bir memuriyettir, maaş da almalıdır. Timofey; timsahın karnında yan gelip yatarak maaş almasının, diğer Rusların da kapağı timsahın midesine atma fikrine yönelteceğini düşünür.(haklı olduğunu kabul etmek gerek)
Özgürlük kısıtlamasını da umursamaz. "İlkel insan özgürlük, bilge insan düzen ister." der İvan.
Aleksi, İvan tarafından küçük görülmekten sinmiş bir karakterdir, kendi ifadesiyle arkadaşlığının 9/10'u öfkesindendir. Bu enfes bir tabir; birisi tarafından aşağılanıp bunu sindirdikçe çıkışın tek yolu o kişiye kendini ispat etmekten geçer. Bu nefret, zaman zaman en yakınlardan görülen en insafsızca hareketlerin nedenidir.
Gazeteler olayı timsahın zorla ağzından içeri giren adamı yutmak zorunda kaldığı şeklinde aktarır. Timsahın sessizce gözyaşı döktüğünü ve böyle barbarca davranışlarla yabancıların gözünde küçük düştüklerini söylerler. Batılılaşma adına canlılara değer verme kavramını da anlayamayıp sadece şeklen fikir edinmeye çalıştıkları anlaşılır.
Kitapla ilgili en önemli bilgiyi sona ekleyeyim, Dostoyevski'nin kitabı bitiremediği düşünülür. fakat çok da hissedilmez yarım kalışı.
Şimdi, herkesin okumayı en çok sevdiği kısım; yani bu kadar lafın özeti;
Timsah; Dostoyevski'nin sadece devleti eleştirdiği bir kitap değildir. Şöhret tutkusunu, beğenilme takıntısını, Rus insanının batıya olan anlamsız hayranlığını-batılılaşmayı ve aşağılık kompleksini, Rus bürokrasisini, bilgisiz bir halkın önüne sunulan her şeyi şuursuzca savunduğunu ve basını oldukça belirgin şekilde eleştirir.
İyi okumalar.
··
1 plus 1
·491 views
Bu yorum görüntülenemiyor
Bu yorum görüntülenemiyor
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.