Zazalar kimdir? V. Minorsky; İslam Ansiklopedisi'nin daha doğru olan İngilizce nüshasında (Encyclopedia of Islam) açıkça "kesinlikle" ibaresini kullanarak "20. yy.'da Kürtler arasında KESİNLİKLE Kürt olmayan bir unsurun -Zaza- tespit edildiğini"
belirtir. (sf. 1134) "Zazaların Kürtçeden çok farklı bir Kuzeybatı lehçesi konuştuklarına" değinir. (sf. 1152) Minorsky, Zaza
kelimesinin geçtiği her yerde "gerçek Kürt olmayan" notunu
düşer. (sf. 1151)
Minorsky, aynı şekilde Zazalarla ilişkilendirilen Güran'larında Kürtlüklerini kesinlikle reddeder. Esasen Güranlar bir Türk boyudur ve Zazaca'nın en yakın olduğu dil
Güranca'dır.
Ayrıca bu konunu en yetkili uzmanları kabul edilen O.
Mann, David McKenzie ve Haddank, Hollandalı araştırmacı M. V. Bruinessen'in Ağa Şeyh ve Devlet isimli kitabında belirtildiği gibi Güran, Hewrami ve Zazaların Kürtlüklerini
KARARLILIKLA reddetmektedirler. (sf. 144)
İlaveten, Japon asıllı araştırmacı ünlü Prof. Goichie Kojima, Zazaca'yı ayrı bir dil olarak sınıflandırmakta, hatta daha ileri giderek bir Kürt dil grubunun bulunmadığını, diğer
lehçelerin de ayrı bir dil hüviyeti taşıdığını belirtmektedir.
Ermeni tarihçi Garo Sasuni de, Kürt Ulusal Harekeden ve
15. yy'dan Günümüze Ermeni Kürt İlişkileri isimli kitabında
Prof. Thomanshek, Heartman, Nöldeke'nin Dersim Zazalarını Kürt olarak kabul etmediklerini belirtir. (sf. 29)
Doç. Yalçın Küçük; Kürtler Üzerine Tezler adlı kitabında; "Zazaca, çokça sanıldığının aksine Kürtçe'nin bir lehçesi değildir. Zazaca Kürtçe dışı kalıyor" demektedir. (sf. 37)
Ayrıca, Zazaların kültürel değerler yönünden de Kırmanç'lardan (Kürt) farklı yönleri oldukları tespit edilmiştir.
Örneğin köklü bir bahçe kültürleri vardır ve yerleşik düzene
aşinadırlar.
Zazaları; Deylemliler'e bağlayanlar da mevcuttur. (Deylemliler Türklüğün egemen olduğu bir topluluktur.) Bunun nedeni uzak bir ses çağrışımı olup kendilerine 'dimili' demelerinden kaynaklanmaktadır. Oysa, ilke olarak, ulusların kökenlerini etimoloji yoluyla kanıtlamak yanlıştır; etimolojiler tarihi
ve coğrafi olgularla desteklenmelidir.
Türkiye dışında "yerli" olarak Zaza'ya rastlanmaz.
Zazaların kökenleri, daha çok Horasan, Harezm, Gür ve
Karluk Türkleriyle ilişkilendirilir. Zazaların yaşlılarının
önemli bir bölümünü kendilerinin bu kökenlerden geldiklerine inanır.
1937 Tunceli'de incelemelerde bulunan Nazmi Sevgen
burada bir çok yaşlının kendisine biz Horasan Türkmenleriyiz dediğini belirtir. Zaza kimliği üzerinde geniş bir araştırma yapmış olan,
kendisi de Hormek aşiretine mensup alevi bir Zaza olan M. Şerif Fırat, Doğu İlleri ve Varto Tarihi isimli eserinde, yörenin
Zazalarının bir kısmının İç Anadolu'dan bir kısmının ise daha
eski zamanlarda Horasan ve Harezmden geldikleri belirtmiştir.
M. Şerif Fırat aynı eserinde Hormek aşiretinin kökeninin Türk
olduğunu ortaya koyan Orhan Gazi ve Sultan Murat tarafından onaylanmış, 12 nesillik soy kütüğünü kanıt olarak göstermekte ve Zaza bölgesindeki pek çok yer, aşiret, kişi, türbe isminin öz Türkçe olduğunu belirtmektedir. (sf. 52-54)
1938 yılındaki Tunceli (Dersim) isyanının alevi Zaza lideri Seyit Rıza, devlete yazdığı mektupta "...şayet hükümet,
hizmet ve sadakatimizden şüphe ederse âbâvu ecdadınızın
(atalarımızın, atö) eskiden geldikleri Yukarı Türkistan,
Horasan vilayetine bütün mensubini aşiretimizle hicret
(göç) etmeğe himmet buyursun" diyerek Zazaların ana yurtlarının yukarı Türkistan, Horasan olduğunu belirtmiştir.2
Ayrıca, Koçgiri aşiretlerinden olan Alişir de bir şiirinde
"ceddimiz Şeyh Hasan, Şah-ı Horasan" (atamız Şeyh Hasan,
Horasan Şahı) dizesinde, Zazaların Horasan kökenli olduğunu söylemektedir.3
Aynı eserde, kendisi Zaza ve Tunceli'li olan (Pertek, 1880
-1959) ve Tunceli İli'nde yıllarca kaymakamlık yapmış olan
M. Zülfü Yolga, Zazaların, Timur'un Horasan'ı ele geçirmesinden sonra büyük bir topluluğun bu bölgeden Anadolu'ya
geldiklerini ve Dersimlilerin de kendilerini Horasanlı olarak
tanımladıklarını belirtir. (sf. 47) Kendisi Zaza olan değerli araştırmacı Cemal Şener, Alevilerin Etnik Kimliği adlı eserinde (2. baskı), hem alevi Zazaların
hem de Alevi Kürtlerin köken olarak Türkmen olduklarını tartışılmaz şekilde ortaya koymaktadır. 400'den fazla köy dolaşmış, binlerce Zaza ve Kürt'le görüşmüş olan Cemal Şener bu
gerçeği şöyle ifade ediyor. "... Özellikle 60 yaş ve üzerindekiler kendilerinin ısrarla ama ısrarla Kürt ya da Zaza olmadıklarını, Türk olduklarını ifade ediyorlardı. Kürtçe ya da Zazaca konuşanların veya Kürtçe ve Zazacanın yanında ikinci dil
olarak Türkçe konuşan Alevilerin neden ısrarla Kürt olmadıklarım ifade ettiklerini anlamaya çalıştım. Bu çalışma BU
ÇIĞLIĞI anlamaya yönelik bir çabadır." (sf. 16)
Referansları da kesmedim kitabı alırsanız eğer göz atabilirsiniz.
·
106 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.