Gelileo'nun en bilinen eseri. Bir astronomi kitabı. Dolayısıyla kitaptaki tartışmaların anlaşılması için alan bilgisi şart. En azından kitapta savunulan Kopernikçi Evren teorisi ile eleştirilen Aristotelesçi-Batlamyusçu Evren teorisi bilinmeksizin kitabı okumanın bir anlamı olmayacaktır. İkinci bir şart da, yazıldığı tarihteki astronomiyi bilmek; kitap 17. yüzyılın başlarında yazılmış ve bu tarihler Güneş sistemine dair tartışmaların yoğun bir şekilde sürdüğü ama henüz Dünya'nın Güneş etrafındaki günlük ve yıllık hareketinin genel kabulden uzak olduğu yıllar. Kitap diyalog şeklinde kaleme alınmış, çünkü günün koşullarında başka türlü kaleme alınamazdı. Bu Galileo'nun zekice yaptığı hamlelerden biri. Aristoteles, merkezinde Dünya'nın bulunduğu bir evren tasavvur eder. Evreni de Ay-üstü ve Ay-altı şeklinde ikiye ayırır. Ay-üstü evren kusursuz kürelerin kusursuz küresel hareketlerinin bulunduğu alem olup değişime kapalı mükemmel alemdir. Ay-altı alem ise, en önemli özelliği değişim-bozulma olan, insanın da içinde yer aldığı değişim evrenidir. Aristoteles'ten sonra Batlamyus (Ptolemy) kendisine kadar yapılmış olan tüm geometrik ve astronomik bilgileri kullanarak Aristoteles'in evren görüşünü geometrik bir evren olarak tarif etti. Almagest olarak meşhur olan eseri Kopernik'e kadar astronomideki tek ana kaynak konumunu korumuştur. Dünya'nın evrenin merkezinde yer aldığı şeklindeki Aristotelesçi evren görüşü burada aynen korunmakla birlikte, fazladan geometik ölçümler ve cetvellerle bu görüş savunulmuş ve gök cisimlerinin sergiledikeleri kimi değişkenlikler çözüme kavuşturulmuştur. Aristotelesçi-Batlamyusçu bu klasik evren teorinin gücü ve başarısı, bin yıldan uzun bir süre aşılamamasından da kolaylıkla anlaşılabilir. Kopernik'i Kopernik yapan, büyük bir bilim insanı olarak anılmasını sağlayan da tam olarak budur: Bu kocaman teoriye, Batlamyucçu teoriye muhalif yeni bir teori ileri sürmesi. Kopernik'in henüz teleskop gibi bilimsel aletler yokken çok hassas hesaplamalarla hem dünyanın döndüğünü ileri sürmesi hem de evrenin merkezinde Dünya'nın değil, Güneş'in yer aldığını tespit edebilmesi oldukça sıradışı ve dahiyane tespitlerdir. Ama bu yeni evren görüşünün benimsenmesi yine de onun ölümünden çok sonralara rastlar. Çünkü a) Dünya'nın dönüşü sağduyuya uymaz (dönüyorsa bizim bunu hissetmemiz, uzaya savrulmamız gerekirdi), b) Batlamyusçu görüş Kilise tarafından da savunulduğu için böylesi bir görüş Kilise doktrinine ters ve dönemi için tehlikelidir, çünkü Engizisyon riski var, c) Tycho Brahe ve Kepler gibi aynı alanda çalışan kimi bilim insanları da tam olarak Kopernik ile aynı fikirde değillerdir. Mesela Brahe ondan farklı olarak, tüm gezegenlerin Güneş'in etrafında ama Güneş ve Ay'ın da Dünya'nın etrafında döndüğü bir sistemi savunmuştur. Bu kaba bilgilerden sonra Galileo'nun kitabı anlaşılır olmaya başlayacaktır. Çünkü Galileo oldukça ustaca kaleme aldığı bu diyalog kitabıyla (Kilise'nin hışmına maruz kalmamak için diyalog tarzında yazmak zorunda kalmıştır), eski evren görüşünün neden yanlış olduğunu ve Kopernik'in iddialarında neden haklı olduğunu anlatmaya çalışacaktır. Şu farkla ki, Galileo teleskopla onyıllarca ölçüm yapmış ve bunları kaydetmiştir. Kitaptaki veriler, onun deyimiyle gözlem ve deney gibi ikna edici ya da ispat edici verilere dayanmaktadır. Ama yine de, daha önce Kopernikçi görüşü savunmaması gerektiğine dair Kilise tarafından uyarılmış olduğundan Galileo, kitabın son sayfalarında tüm konuşulanların bir fantezi olduğunu ve kutsal kitapların otoritesine saygı duymak gerektiğini de belirtecektir. Evrenin merkezinde hareketsiz duran Dünya anlayışından, Güneş'in etrafında dönen gezegenlerden biri olan Dünya anlayışına geçiş, böylesi radikal bir fikrin gelişimi ve etkileri ilginizi çekmiyorsa kitaba başlamamanız daha uygun olacaktır. İyi okumalar...

İki Büyük Dünya Sistemi Hakkında DiyalogGalileo Galilei · Türkiye İş bankası Kültür Yayınları · 2019113 okunma

·

56 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

ali