Uzun zaman önce almış olduğum fakat başta bana ağır geldiğinden okumayı bıraktığım bir kitaptı. Ama sonrasında Türk Hukuk Tarihi dersini aldıktan sonra bilgilerimi pekiştirdi. Dolayısıyla anlamamı da kolaylaştırdı. Kitap adından anlaşılacağı üzere Osmanlı Devletinde uygulanan adalet sistemini anlatıyor. Yusuf has Hacip’in Kutadgu Bilig adlı eseri temel alınarak, değerlendirilerek bir anlatım söz konusu. Kutadgu Bilig’den kesitler, değerlendirmeler mevcut. Aynı zamanda farklı tarihçilerin yorumlarına da yer veriyor, Halil İnalcık. Genel olarak kitap Osmanlı’daki “adalet mülkün temelidir” düşüncesini esas alan adalet çemberi üzerinden gidiyor. Güç için ordu, ordu için asker, asker için silah gerek. Silahın alınması için ise para ihtiyaç var. O halde bu ihtiyaç da üretimle sağlanmalı. Üretimden nasıl en üst seviyede verim sağlanır, sorusuna da halka adil davranarak cevabı verilir. Yani reaya kendisine adaletli davranılırsa üretim yapar, üretim olmazsa asker yetişmez. Bu şekilde de çember tamamlanmış olur. Bunun dışında Adl (divan-ı mezalim) üzerinde durulmuş, bu görüşmeler sırasında halkın, hükümdara üst düzey yöneticileri (zaman zaman hükümdarın yakınları, veziri Azam’ı kadıları) şikayet ettiğini ve bu yüzden de kimi tarihçilere göre halkın idareye katılması olarak değerlendirildiğini söylemiş. Yapılan birtakım adaletsizliklerden ya da böyle durumlar mevcut olduğundan nasıl davranıldığından o zamanki adaletnameler üzerinden bahsediyor. Herkese açık, davada verilen kararı içeren bu belgeler bu haksızlığın yapıldığı halk için kaleme alınır ve bundan sonra nasıl davranılacağını söyler ve söz konusu bölgede uygulanmaya başlar. Örneğin bazı kadılar hristiyanlardan vergi toplarken o bölgede vergisini vermeyenlerin ölüsünü gömdürtmemesi üzerine halktan gelen şikayetler sebebiyle bir adaletname yayınlanır. Ya da faiz alabilmek için vergileri geç toplatan voyvodalar üzerine şikayet gelince olay rapor edilip alınacak tedbir belirtilip yine o bölgedeki halka sunulur. Halil İnalcık, anladığım kadarıyla Osmanlı Devleti’nin tamamıyla şeriatı uygulamadığını geliştirici bir siyaset izlediğini bu sebeple de çağdaş İslam devletlerinden ayrıldığını düşünüyor. Zaman zaman aksi görüşleri ve kendi düşüncesini de destekleyecek kanıtlar öne sürüyor. Açıkçası güzel faydalı bir kitap olduğunu düşünüyorum fakat bence bu konuda bilgi sahibi isteyenler için biraz dar ve derin kalabilir. Okuyacak olanlara iyi okumalar.

Osmanlı'da Devlet, Hukuk ve AdaletHalil İnalcık · Kronik Kitap · 2017709 okunma

·

39 views

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Veronal