ORYANTALİZMİN GÖRÜNMEYEN (BİLİNÇALTI) TEMELİ, MÜSLÜMANLARIN HER ŞEYİ BATI’DAN ÖĞRENDİĞİ FİKRİ ÜZERİNEDİR
Geçmişte İslam düşünürlerinin yabancı kaynakları kendi düşüncelerini zenginleştirmek için kullanmalarına örnek olarak Abbasi Halifesi al-Memun ve Beyt ül-Hikme’nin antik Yunan metinlerini tercüme etmesi ve bu metinlerin İslami felsefe, metafizik ve başka birçok alana yaptığı katkıları gösteren, dolayısıyla Müslüman düşünürlerin modern Batı felsefesiyle yine aynı şeyi yapması gerektiğini öne süren görüşe katılıyor musunuz?
Wael Hallaq:Bu bana sıklıkla yöneltilen önemli bir soru. Öncelikle Beyt ül-Hikme’nin hikâyesi esasen, 19. ve 20. yüzyıllardaki farklı şekillerde defalarca tekrar edilen oldukça Doğu’ya özgü geleneksel bir olay örgüsüyle devam eder. Burada amacım Beyt ül-Hikme olayının” tarihi geçerliliğini sorgulamak değil, ondan ziyade tarihe getirilen yeni yoruma ve muayyen bir kimliğe nasıl da yapboz parçası gibi oturduğundan bahsetmek istiyorum. Bu hikâyeye benzer bir sürü hikâye var, hepsinin ana fikri de bağımsız ve sömürge olamayan kimliğin içini boşaltan “kültürel ödünç”. Mesela, Joseph Schacht aynı hikâyeyi hukuk alanına uyarlayarak “İslami hukukun” onların Batı kaynaklı olarak kabul ettiği Roma, Bizans ve Yahudi hukukundan ödünç alındığını iddia etti (bu baştan aşağı uydurma). Bu teze göre, İslam, hukuk kültürünü yani medeniyetin “özü ve çekirdeğini” her zamanki gibi Avrupalılardan öğrendikleriyle ve ödünç aldıklarıyla inşa ettiler(!). Ve yine bu düşünceye göre, şu anda hikâye devam ediyor, modernlikle birlikte, bu yeni dünyada “eski” İslam’a yer yok. Bu nedenle Müslümanlar bir kez daha Batı’ya bakmalı ve tıpkı daha önce yaptıkları gibi bir kez daha “öğrenmelidirler”. İşte Oryantalizmin görünmeyen (bilinçaltı) temeli Müslümanların her şeyi her zaman Batı’dan öğrendiği fikri üzerinedir. Beyt ül-Hikme’nin hikâyesi de aynı müziği farklı enstrümanlarla çalmaktan ibarettir.
Burada söylemeye çalıştığım şey, Müslüman entelektüeller, Avrupa-Amerika’yı ve Aydınlanma’yı taklit etmeyi bırakmalı; diğer kültürler, özellikle de Asya hakkında incelemeler ve araştırmalar yapmalı ve ayrıca kendi geleneklerini, onun saymakla bitmeyen alt geleneklerini de göz önünde bulundurarak dikkatle etüt etmelidir.
·
2 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.