Akış
Ara
Keşfet
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol
Alışveriş
Keşfet
Kitaplar
Yazarlar
Okurlar
Kitap Türleri
Dergiler
Çevirmenler
İncelemeler
Alıntılar
İletiler
1000Kitap Android UygulamasıÜCRETSİZ – Google Play'den indirin
1000Kitap iOS UygulamasıÜCRETSİZ – App Store'dan alın
ŞartlarGizlilikTopluluk KurallarıHakkımızdaReklam VerinİletişimKütüphanecilerDizinlerÇerez Politikası
©2024 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.38.6
Akış
Ara
Keşfet
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol

Gönderi

Hercaiokumalar /Ayşe

Hercaiokumalar /Ayşe

@hercaiokumalar·
08 May 2020
240 syf.
·
Puan vermedi
“METİNLERARASI İLİŞKİLER” KİTABINA DAİR
Bir akademisyen olan ve halen Hacettepe Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde profesör olarak görevine devam eden Kubilay Aktulum’un “Metinlerarası İlişkiler” adlı kitabına tanıtıcı nitelikte bir inceleme yazmak istedim. Zira metinlerarasılık, edebiyatla bir şekilde meşgul olan herkesin sıklıkla duyduğu bir kavram. Kristeva’nın 1960’larda ortaya attığı bu kavramın tarihçesi aslında çok daha eskilere ünlü Rus kuramcı Mikhail Bakhtin’e (1895-1975) kadar dayandırılıyor. (Bakhtin bu kurama "söyleşimcilik" adını veriyor.)Dünyada tarihi bu kadar eskilere dayanan bir konuyu bizde detaylı bir çalışmayla kitaplaştıran ilk isim ise Kubilay Aktulum. Aktulum, doktorasını 1994 yılında Aix-Marseille Üniversitesinde (Fransa) “Modern Fransız Edebiyatı” adlı çalışması ile bitiriyor ve “Metinlerarası İlişkiler” adlı doçentlik tezini 1999 yılında sunuyor. Bendeki kitabın baskı tarihi 2000. Metinlerarasılık konusundan bahseden başka çalışmalar var elbette ama Kubilay Aktulum bu konuyu tabir-i caizse dört başı mamur bir şekilde ortaya koyan ilk isim. Ben de işte tam da bu sebepten dolayı bu konuyu merak edenler, ilgi duyanlar için kitap hakkında çok genel bilgi veren bir inceleme kaleme almak istedim. Ancak baştan belirteyim, ne yazık ki kitabın baskısı mevcut değil. Ben de kitabı fotokopi usulü çoğalttırıp ciltlettirdim. Bu kadar önemli bir kitabın yeniden basılmamasının nedenini tam olarak bilemiyorum. Biraz zorlayıcı bir dili var kabul ediyorum, ama netice itibariyle birtakım terimleri Türkçede ilk defa siz kullanıyorsunuz onları Türkçeleştirmek de size düşüyor büyük ölçüde. Kolay bir iş değil Kubilay Aktulum’un yaptığı. Yine uzattım girizgahı. Şimdi de kitabı okurken tuttuğum bazı notları sizlerle paylaşmak istiyorum bir fikir vermesi için. Kolay takip edilebilmesi için başlıklandıracağım. Blog linkini rahat okunabilmesi için ekliyorum: hercaiokumalar.wordpress.com/2020/05/08/meti... METİNLERARASILIK NEDİR? “Kristeva’nın ortaya attığı ve 1960’lı yılların sonlarından başlayarak her yazınsal çözümlemenin artık zorunlu bir aşaması olarak görülen metinlerarası, kabaca, iki ya da daha çok metin arasında bir alışveriş, bir tür konuşma ya da söyleşim biçimi olarak anlaşılmalıdır. Bir yazar başka bir yazarın metninden parçaları kendi metninin bağlamında kaynaştırarak yeniden yazar. Her söylemin başka bir söylemi yinelediğini, her yazınsal, metnin açık ya da kapalı bir biçimde önceki metinlerden, yazınsal gelenekten izler taşıdığını savunan yeni eleştiri yanlıları onun ‘alıntısal’ özelliğini göstermeye uğraşırlar. Hepsi de metnin bir alıntılar toplamı olduğunu, her metnin eski metinlerden aldığı parçaları yeni bir bütün içerisinde bir araya getirdiğini ileri sürerler. Kısacası, bu bağlamda, her yapıt bir metinlerarasıdır.” (…) “La Bruyere’in söylediği gibi, ‘Her şey daha önce söylenmiştir’, ‘Yedi bin yıldır insanlar vardırlar ve düşünmektedirler” Yazın hep aynı içeriğin yinelenmesinden başka bir şey değildir.” (Aktulum, 17-18) METİNLERARASILIK YÖNTEMLERİ Kubilay Aktulum, temelde iki tip metinlerarası ilişki olduğunu söyler. Bu ilişkiler; ‘ortakbirliktelik ilişkisine dayanan metinlerarası ilişkiler ile “türev ilişkisi”ne dayanan metinlerarsı ilişkilerdir. Alıntı, gönderge, açık veya gizli alıntı, anıştırma ortak birliktelik ilişkisine dayanan metinlerarası ilişkilerdir. Yansılama (parodi), alaycı dönüştürüm, öykünme (pastiş) ise bir türev ilişkisine dayanan metinlerarası ilişkilerdir. (Aktulum, 93-94). A. ORTAKBİRLİKTELİK İLİŞKİLERİ 1. Alıntı ve Gönderge: Alıntı, metinlerarası ilişkinin en belirgin biçimidir. Aynı zamanda ilk akla gelen ve en sık kullanılan metinlerarası yöntemdir. İleri sürülen bir görüşü açıklamak, ya da desteklemek için bir yazar ya da sözü geçen birinden alınan parça olarak tanımlanabilir. Bir diğer metinlerarası yöntem de göndergedir. Gönderge , alıntının aksine bir metinden alıntı yapmadan, okuru doğrudan bir metne gönderir. Gönderge; yazarın hayal gücüne bağlı olarak bir çağa, bir geleneğe, bir sanat eserine (kitap, resim, müzik, heykel vd.), bir kahramana, kutsal kitaplara ve daha pek çok unsura yapılabilir. Burada yazarın amacı, yeni anlam alanları yaratarak anlatmak istediklerini daha rahat ifade ederek anlatıyı zenginleştirmektir. Bu bağlamda bilhassa alt yapı sahibi okur, okuma deneyimi ile kendisi için zengin bir dünyanın kapılarını ardına kadar aralamış olur. 2.Gizli Alıntı-Aşırma Gizli alıntı ya da daha açık ifadeyle “aşırma” herhangi bir metin parçasının ayraç ya da italik yazı kullanılmadan başka bir metin içerisinde kullanılmasıdır. Bir yazarın kendi ürünü olmayan bir yapıtın kimi bölümlerini ya da bütününü, metni içinde kaynak göstermeden bir şekilde kullanması, bunu kendi ürünüymüş gibi göstermesi, sahiplenmesi olarak da tanımlanabilir. (s.103) 3.Anıştırma: Metinlerarasılığın sık kullanılan yöntemlerinden biri de anıştırmadır. Açık seçik bir göndermede bulunmadan bir kişi ya da nesne konusunda düşünceyi uyarma biçimi olarak tanımlanabilir. Göndermeden farklı olarak söylenmesi gereken şey doğrudan belirtilmek yerine sadece telkin edilir. Kişi ya da nesne konusunda yarım bilgi verildiğinden, anıştırma örtülü söylemle eş anlamlıdır. (s. 109) B. TÜREV İLİŞKİLERİ 1.Yansılama (parodi): Yazın alanına uygulandığında yansılama (parodi) bir metni başka bir amaçla kullanarak, ona yeni bir anlam yüklemektir. Bir yapıtı değiştirip yeni bir yapıt oluştururken aranan şey daha çok destan türüyle (aynı biçimde soylu ya da, yalın bir biçimde, ciddi olarak kabul edilen bir tür ile) alay etmektir. Bunu yaparken de yazarlar genellikle soylu, ciddi bir metni, çoğunlukla sıradan başka bir metne, ya da soylu bir metnin biçemini -çoğunlukla da destanın biçemini- hiçbir kahramanlık olayı anlatmayan sıradan bir konuya uyarlarlar. (s.117-118) 2.Alaycı (Gülünç) Dönüştürüm: Bir yapıtın konusunu değil, biçemini değiştiren bir yöntemdir. Bir başka deyişle “alaycı dönüştürüm” konusu değişmeden kalan bir yapıtın, sıradan bir biçemde yeniden yazılmasıdır. Yansılama (parodi) ile arasındaki temel fark da budur. Yansılama, bir yapıtın şeklini muhafaza edip konusunu değiştirirken, alaycı (gülünç) dönüştürüm ise konuyu muhafaza edip biçemini değiştirir. (s.118) Bu yönteme başvuran yazarın amacı, dönüştürdüğü yapıt konusunda “yergi” yapmak ve eğlendirmektir. (s.126) 3.Öykünme (pastiş): Öykünme, bir yazarın bir yapıtın biçemini taklit etmesidir. Öykünmenin gerçekleşebilmesi için yazarın dil ve anlatım özelliklerinin taklit edilmesi gerekir. Ancak öykünme sadece biçemsel taklitle sınırlı değildir, bir metnin özgün içeriği, izleği de taklit edilebilir. Bir yazar başka bir yazarın biçemini kendi biçemiymiş gibi benimseyerek, okurun üzerinde oluşturmak istediği etkiye göre kendi metnine sokarak ya da özgün metnin içeriğini kendi metnine uyarlayarak yeni bir metin ortaya çıkarır. (s.133) Aktulum, METİNLERARASI İMGELER başlığı altında da bazı yöntemlerden bahseder. Onlardan da fikir vermesi için kısaca bahsetmek istiyorum: 1. Palempsest: Palempsest, adını 7. yüzyıldan 12. Yüzyıla kadar ekonomik nedenlerden dolayı kağıt israfını önlemek için tekrar tekar kullanılan, rulo ya da kitap sayfası biçimindeki parşömenler olan palempsest’ten alır. Genette, eski bir yapının yeni bir yapıya yeni bir işlevle katılması olan metinlerarası ilişkilerin kafada yarattığı düşünceyi, “eski bir imge” olan “palempsest” sözcüğüyle belirtir. Palempsest, üzerine yeni metinler yazılsa bile bu metinlerin tek bir kaynağı ve kökeni vardır. Kağıt üzerine yazılan ilk yazılar her ne kadar silinmiş olsa da sonraki metinler o ilk yazıdan izler taşırlar. Bu bağlamda palempsest kuramına göre, yeni icat edilen şey aslında yalnızca daha önce söylenmişe dayanır, onun yinelenmesinden başka bir şey değildir. Yazmak yeniden-yazmak ve başka yapıtları okumaktır. Yazın bir palempsest’tir. 2. Kolaj-Brikolaj: Daha önce var olan yapıtlardan, nesnelerden, iletilerden belli sayıda unsuru alıp yeni bir yaratı içine sokmak olan kolaj (yapıştırma) 1910’lu yılların başında plastik sanatlar alanında doğar. Yapıştırma resim olarak da bilinen kolaj yöntemi, görsel sanatlarda özellikle 1912-1913 yıllarında kübist ressam Braque ve Picasso tarafından uygulanır. Bu yöntemle resim dışı unsurlar tuvalin üzerine yapıştırılarak tablonun düzenlenmesinde hareket noktası olarak alınır. Kolaj yöntemi, resim dışı unsurları bir araya toplayıp montajlamaya dayandığı için yer aldığı yapıtta bir ayrışıklık yaratır. Kolaj tekniği metin alanına uygulandığında, metin dışından alınan her ayrışık unsurun bir bütün oluşturacak şekilde montajlanıp, belli bir düzgüye göre belirlenmiş bir yapıt içerisine sokulması işlemidir. (223) Metinlerarası kolaj, ister sözsel olsun ister olmasın, yeni bir bütün içerisine sokulan gazete manşetlerine, makalelerine, ilanlara, resmi belgelere, afişlere, prospektüslere, broşürlere, başka metinlerden parçalara; kimi zaman da moda şarkılara, opera parçalarına, radyo anonslarına vb. daha önce düzenlenmiş ayrışık unsurlara gönderir. (224) Tek bir sözcükten başlayıp çok uzun parçalara kadar, alıntılanarak yeni bir yapıta sokulan ayrışık tüm unsurlar bir kolaj işlemi gerçekleştirir.(228) Metin dışından ya da yazarın kendi yapıtlarından alıntıladığı unsurlar yeni bir bağlamda yinelenip tekrar yazıldığında kolaj meydan gelir ve metinlerarasılık gerçekleşir. 3. Yeniden yazmak: Yeniden yazma genel olarak, hangi türden olursa olsun, önceki bir metnin, onu taklit eden, dönüştüren, açık ya da kapalı bir biçimde ona gönderen bir başka metinde yenilenmesi olarak tanımlanır. (236) Ancak yeniden yazmayı sadece başka yazarların eserlerinin yeni bir eserde kullanılması ile sınırlandırmamak gerekir. Bir yazar, düzeltmek, derinleştirmek gibi amaçlarla kendi eserini de yeniden yazabilir. Bu durumda metinlerarasılık çoğu zaman bir “öz metinlerarasılık” ya da bir “öz yeniden yazma” biçimine bürünür. Böyle durumlarda yazarın yeni yazdığı yapıtta eski yapıtın izleri sürülebilir. (s.236-237) Kitabı okuyanlar beni anlayacaktır, bu inceleme biraz suyunun suyu gibi oldu:) Ancak yine de kitabı okumayanlar için özet mahiyetinde tanıtıcı bir yazı yazmak istedim. Umarım bu yazı, “Metinlerarasılık” kavramını artık zihninizde daha net hale getirmiştir. Buna vesile olabilirsem ne mutlu bana…
Metinlerarası İlişkiler
Metinlerarası İlişkilerKubilay Aktulum · Kanguru Yayınları · 201440 okunma
··1 alıntı·
288 görüntüleme
Erhan okurunun profil resmi
Erhan
@rhozd ·
4yıl
Eline sağlık Ayşe, bu siteye edebiyatla ilgili katkıların zaten malum, kendi adıma en azından senin incelemelerinden çook şey kazandım . Metinlerarasılık az çok aşina olduğumuz bir konuydu
Metin T.
Metin T. hoca sağolsun. Kubilay Aktulum'un bu kitabında da (tezinde ya da) detaylandırdım kafamdaki kuramı sayende. Türkçe/edebiyat öğretmenleri için büyük problemdir heralde dil/edebiyata ilişkin bukelimelerin türkçeleştirilmiş versiyonlarını öğrenciye benimsetmek. Daha kolaya alışkın kafam, yansılama gönderge gibi kelimeler batıyor biraz. Dil ne kadar zorlarsak zorlayalım kendi bildiği şekilde gelişiyor, bu yüzden - üzücü de olsa- bazı kitaplar ölmeye mahkum oluyor. Alakasız başka bir şey daha söyleyip kaçayım. Bu "gökkubbe altında söylenmemiş" smzünü Umberto Eco'nnun biliyordum bir ara. Daha eski bir kitapta görünce araştırdım biraz. Bir iki yerde Çiçero'ya dayandırmışlar, bir yerde de İncil'de geçtiği yazıyordu. (Gerçi Çiçero daha eski:) Yani en az ikibin yıldır kullanılan-benim de oldukça benimsediğim- bu söze biraz şüpheyle bakmaya başladım son zamanlarda. Tıpkı 1900'lerin "Bulunabilecek her şey bulunmuştur, bundan sonra herhangi bir icat olamaz" diyen adamları gibi geliyor bana artık. Belki de bir an gelecek aklıma gelen bir şeyi "Ekşi Sözlük"te arattığımda bulamayacağım. Neyse fazla açıldım her zamanki gibi. Tekrar tşekkürler metinlerarası içim. Bir kaçını denemiştim, özellikle İlahi Komedya parodisi vardı epey uğraştığım. Diğerleri çin de çalışacağım. Sağlıcakla kal.
Hercaiokumalar /Ayşe okurunun profil resmi
Hercaiokumalar /Ayşe
@hercaiokumalar ·
4yıl
Rica ederim, "Metinlerarası İlişkiler" kitabı uzun zamandır üzerinde bölüm bölüm çalıştığım ancak bütünüyle okuyamadığım bir kitaptı. Yeniden okurken not çıkardım, sizlerle de bu notların sadeleştirilmiş halini paylaştım. Terimler meselesi -bilhassa teori kitaplarındaki- çok zorluyor zira bir bütünlük yok bu konuda. İster istemez bilim insanları bireysel hareket ediyor ve ortaya kulağı fazlaca tırmalayan kelimeler çıkıyor ve bu kelimeler ister istemez okumayı yavaşlatıyor ve zorlaştırıyor. Ancak tabii önemli bir kitap olunca es geçemiyorsun. "Ulysses" az kaldı sanırım, bitince belki İlahi Komedya üzerine çalışırsın, merakla bekliyorum. Ben de bu konuda biraz daha yetkin hissedince"Tutunamayanlar" üzerine çalışmak isterdim. Yıldız Ecevit'in, postmodernizmin ve bu bağlamda metinlerarasılığın izini sürdğü güzel, öncü çalışmaları var. Ben de onu örnek alarak denemeler yapabilirim. Teşekkürler yorumun için. Sen de sağlıcakla kal.
4 sonraki yanıtı göster
Metin T. okurunun profil resmi
Metin T.
@zikodima ·
4yıl
Postmodern edebiyatın olmazsa olmaz bir öğesi üstkurmacaysa diğeri de metinlerarasılıktır. Hele de o dürüst, "gök kubbe altında söylenmemiş söz yoktur" düsturundan sonra, rahatlıkla şunu söyleyebiliriz: Tüm metinleri bilen bir süper yapay zekaya, en özgün olduğunu sandığımız bir metni okutursak, benzeri on binlece metin döker önümüze. Yani, her yeni metin, kendinden önce söylenmiş metinleri kullanarak yapılan bir yeniden üretimdir ve onlardan ayrı asla düşünülemez, diyebiliriz. Kurmaca olarak baktığımızda, bir yazar yazma eylemine önceki kurmacaları okuyarak ancak başlayabilir. Çünkü edebi bir kümülasyona ihtiyacı vardır. Bunu nasıl yapar? Zaten bilse de bilmese de yapıyordu, bilinçli yöntemlerini sen yukarda pek bir güzel açıklamışsın. Kalemine, aklına sağlık.
Hercaiokumalar /Ayşe okurunun profil resmi
Hercaiokumalar /Ayşe
@hercaiokumalar ·
4yıl
Var ol Metin Hoca'm. Sen de çok güzel anlattın. Kalemine kuvvet.
Murat Sezgin okurunun profil resmi
Murat Sezgin
@Muratsezgin ·
4yıl
Bunu 1k'nın anasayfasına sabitleyebilsek keşke. Yol haritaları olur bazı okurlar için.
Hercaiokumalar /Ayşe okurunun profil resmi
Hercaiokumalar /Ayşe
@hercaiokumalar ·
4yıl
Çok teşekkür ederim Murat Bey. Kendim için çalıştım kitaba, 1k okurlarıyla da bu çalışmanın özetini paylaştım. Umarım faydalı olur herkese.
Nesrin A. okurunun profil resmi
Nesrin A.
@LaLiseuse ·
4yıl
Çok faydalı bilgilerle dolu bir inceleme olmuş, elinize sağlık Ayşe Hanım. Bu kitabı okuduktan sonra, biraz da okurun sahip olduğu edebi altyapıyla, 'bilinçli okuma' olarak ağızlara pelesenk ettiğimiz kavram da tam anlamıyla yerini buluyor galiba. İncelemeyi okuduktan sonra bile olacak bu :)
Hercaiokumalar /Ayşe okurunun profil resmi
Hercaiokumalar /Ayşe
@hercaiokumalar ·
4yıl
Evet aslında hedefim buydu Nesrin Hanım. Kitabı okuyamayan, ulaşamayan okurun da anlayabileceği fikir verici bir özet yapabilmek. Umarım ilgilenen herkes için faydalı olur.
özgür okurunun profil resmi
özgür
@cahilmikalalim ·
4yıl
Elinize sağlık. Güzel bir çalışma olmuş. Metinlerarası kavramı bende Mark Twain'in "İnsan Nedir?" kitabındaki değerlendirmelerini aklıma getiriyor. "... Fikir dile getiren kişi, her zaman ikinci el fikri dile getiriyordur." Emeğiniz için teşekkür ederim.
Hercaiokumalar /Ayşe okurunun profil resmi
Hercaiokumalar /Ayşe
@hercaiokumalar ·
4yıl
Değerli katkınız için ben teşekkür ederim.
Metin T. okurunun profil resmi
Metin T.
@zikodima ·
4yıl
Korkunun ecele faydası yok mu demişlerdi? :)))
fiLiz okurunun profil resmi
fiLiz
@deyziblue ·
4yıl
Böyle bir fikrin, yani milyarlarca yıl yaşamış insanın ürettikleri metinler arasındaki ilginin sistemsel olarak incelendiğini bilmiyordum. Öğrenmenin yaşı yoktur diyelim.Birçok edebi eserin kurgusu geçmişe dayanıyor hatta Yaşar Kemal'in bunu ifade ederken iyi bir sözlü edebiyat dinleyicisi olduğunu söylediğini biliyordum.Bunun bilimsel kitabı olmuş. Teşekkür ederim bilgime katkı oldu.
Hercaiokumalar /Ayşe okurunun profil resmi
Hercaiokumalar /Ayşe
@hercaiokumalar ·
4yıl
Rica ederim.
Orkun Derikli okurunun profil resmi
Orkun Derikli
@Orkunder ·
3yıl
Çok şey öğrendim Ayşe hanım, aklıma geldikçe okuyacağım. Teşekkür ederim.
Hercaiokumalar /Ayşe okurunun profil resmi
Hercaiokumalar /Ayşe
@hercaiokumalar ·
3yıl
Ben teşekkür ederim, değer verip okuyup yorumladığınız için.
Saliha küpeli okurunun profil resmi
Saliha küpeli
@Saliha5 ·
1yıl
Ellerinize, emeğinize sağlık.Kübilay Aktulum hocanın bu kitabına erişebileceğim bir yer var mı?
Hercaiokumalar /Ayşe okurunun profil resmi
Hercaiokumalar /Ayşe
@hercaiokumalar ·
1yıl
Teşekkür ederim. Ben fotokopusinden okumuştum. Kanguru Yayınları yeniden basmış, yayınevinin kendi sitesinde satışta görünüyor. Bir bakın isterseniz.
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.