Rastlantısallık, olasılık ve belirsizlik üzerine çalışmalar yürüten Taleb, belirsizliklerin ve hayattaki değişkenliklerin aslında insanoğluna katkı sağlayabileceğine inanıyor. Taleb, kavramları kırılgan, dirençli ve anti-kırılgan olarak sınıflıyor. Buna göre, kırılgan kavramlar belirsizliklerden kötü bir şekilde etkilenirken, dirençli kavramlar belirsizlikler karşısında herhangi bir etkiye uğramaz. Ancak, kırılgan kavramların tersini dirençli olarak değerlendirmek yerine, anti-kırılgan kavramını öne sürüyor. Böylesi bir dünyada, anti-kırılgan yapılar kurularak bilinmezliklerin fayda getireceğine inanıyor. Taleb’e göre, insanlar geçmişte olan olayları anlamak için sebep sonuç ilişkisi arama eğilimindeler. Karşılarına çıkabilecek olumsuz olayların etkilerini azaltmak içinse, geleceği tahmin etmeye çalışıyorlar, kültürümüzde oldukça popüler olan fal ve falcılık buna iyi bir örnek. Böyle yapıyorlar, çünkü aslında kırılgan yapıdalar ve kendilerini belirsizliklere karşı korumaya çalışıyorlar. Ancak, hatırlamamız gereken bir nokta var, geleceği tahmin etmemiz aslında mümkün değil. Geleceği tahmin etmemizin mümkün olmadığının farkında olan Taleb, işte bu sebeple anti-kırılganlık kavramını öneriyor. Planlama yanılgıları sebebiyle, aslında planlamaların hatasız olamayacağını, insanların projelerin süreleri veya masraflarını hafife alabileceğini düşünüyor. Aynı zamanda, geçmiş tecrübelerimizin gelecek tahminlerimizde belirleyici olacağından, uç noktalarda gerçekleşecek olayların öngörülemeyeceğine inanıyor. Bu noktada, geleceği planlamak ve tahmin etmeye çalışmak yerine, dış dünyaya adapte olabilen bir yapı kurulmalı. Böylece, beklenmedik olaylardan ve rastlantılardan faydalanabiliriz. Anti-kırılgan olmayı başarmak adına Taleb’in çeşitli önerileri var. Bazı kurallar belirleyip faydaları arttırmak yerine, bazı limitler belirleyip zararları en aza indirgemek bunlardan birisi. Olayların verebileceği zararları büyüklük ile paralel görüyor. Örneğin, merkezi olmayan bir yönetim biçiminin yapacağı hataların bedeli, merkezi bir yapıya göre daha ufak bir ölçüde olacaktır. Yani, ufak hataların olmasına izin verilerek, daha büyüklerinin önüne geçilebilir. İkinci olarak, Taleb bireylerin başarılar yerine hatalardan daha fazla ders alabileceğini düşünüyor. Olaylar üzerinde çalışarak, onları düzeltmeye çalışmak da belirsizlikler karşısında avantaj sağlayabilir. Sadece ve sadece dünyanın belirsizliklerle dolu olduğu düşüncesini içselleştirmenin bile bu sürece katkı sağlayacağına inanıyor. Taleb, anti-kırılgan olarak belirsizliklere karşı daha az duyarlı olabilir. Ancak, araştırmalar gösteriyor ki bireyler belirsizlikleri tercih etmiyor. Bu aslında risk iştahı ve faydalılık kavramlarıyla da alakalı. Bu yüzden, bazı kişiler kendilerini güvene almak için çeşitli yöntemlere başvurabilir. Örneğin, kaza riskine karşı araçlarını sigortalatabilirler. Yine de, hayatın her zaman umduğumuz gibi gitmeyeceğinin farkında olarak planlar yapmak ve bu planlarda esnek olmak, avantaj sağlayabilir...

AntikırılganlıkNassim Nicholas Taleb · Varlık Yayınları · 201666 okunma

·

372 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.