BU ÇEVÎRİ ÜZERİNE
Kerem Çalışkan:
Batı dünyası aydınları, Doğu-Çin felsefesinin özgün bir örneği olan 2500 yıllık Tao Te Ching eseri ile 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başından itibaren yoğun olarak ilgilenmeye başladılar. Taoizmin, Budizm ile ve diğer dinlerle olan felsefe, düşünce ve inanç ilişkisi uzun yıllardır, Batı'da akademik araştırmaların konuları arasında yer alıyor.
Tao Te Ching eserinin Batı dillerinde yüzlerce çevirisi vardır. Bunların hepsinin sözcükleri ve cümle yapısı, söyleniş tarzı birbirinden farklıdır, özünde aynı mesajı aktarmaya çalışsalar da, çeviriler üslup ve sözcük seçimiyle birbirinden ayrışırlar ve zengin bir "deyişler yelpazesi" oluştururlar.
Son yıllarda, Batı dillerini bilen Çinli aydınlar da, bu çeviri kervanına katıldılar ve yelpazeyi daha da genişlettiler. Tao Te Ching böylece, tıpkı kendini sürekli üretip yaratan "Tao Ana" gibi, yüzlerce, binlerce yeni versiyon üreterek, yaşamını sürdürüyor, yenileniyor ve bu nedenle hep genç kalıyor.
Tao Te Ching"ı Türkçeye ilk kez, 1946 yılında Muhaddere Nabi Özerdim (1916-1991) doğrudan Çin dilinden çevirmiştir, Özerdim o yıllarda Ankara DTCF'nin ünlü Sinolog (Çin dili uzmanı) hocası Prof Wolfram Eberhard'ın asistanıdır. Böylece Türkiye Tao Te Ching ile ilk kez, doğrudan Çince'den yapılan bir çeviri ile tanışmıştır. Sinolog Muhaddere N. Özerdim'in Taoizm adlı bu kitabı o yıllarda ve daha sonra Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) yayınları arasında basılır.
Yunus Dili ile Çeviri Denemesi
Taoizmin bu temel eseri Türkçeye çevrilirken, antik Çin dilinin özlü ana yapısına uygun olarak, Türkçede "Yunus dili" diye tanımlanabilecek, Yunus Emre'nin özlü, kısa söyleyiş tarzı benimsendi. Böylece Lao-Tzu'nun antik Tao metninin ana ruhunu daha iyi yansıtmaya çalışan bir yol izlendi.
Tao Te Ching'in bu çevirisi için 20. yüzyılın başında yayınlanmış, biri Almanca, üçü İngilizce temel metin karşılaştırmalı olarak ele alındı. Ayrıca Muhaddere N. Özerdim'in ilk çeviri metni ile birlikte, günümüzdeki güncel bazı Türkçe çeviriler de, mukayeseli olarak bu çeviri kapsamında değerlendirildi.
Tao Te Ching'in onlarca, yüzlerce farklı çevirisi içinde, sözcük seçiminde bile birbirinin aynısı iki metin bulmak oldukça zordur. O nedenle bu Türkçe çeviri eserin ruhuna uygun dili bulma konusunda farklı bir iddiaya sahiptir.
Yararlanılan Temel Metinler
Bu çeviriye karşılaştırmalı olarak temel alman 4 eser şunlardır:
1. Alman Sinolog ve diplomat Richard Wilhelm'in (1873-1930), 1910'da yayınladığı Almanca Tao Te Ching adlı metni. (Kayna!:: Gutenberg.de)
2. Ünlü îskoçlu misyoner ve Sinolog James Legge'nin (1815-1897) 1891'de yayınladığı İngilizce Tao Teh King metni. (Kaynak: Yellow Bridge)
3. İlahiyatçı ve felsefeci Paul Carus'un (1852-1919) D.T. Suzuki ile birlikte 1913'te yayınladığı İngilizce The Canon of Reason and Virtue adlı Tao metni. (Kaynak: Yellow Bridge)
4. Amerikalı Budist yazar Dwight Goddard (1861-1939) ve Henri Borel'in (1869-1933) 1919'da İngilizce yayınladığı Laotzu's Tao and Wu Wei adlı İngilizce metni. (Kaynak: Yellow Bridge)
Bunun dışında bu eseri Çince'den çeviren Muhaddere N. Özerdim'in Taoizm (1963-MEB Yayını) kitabı ile yine Çince'den çeviren Sonya Özbey'in Tao Te Ching (İş Bankası Yayını) kitapları da dikkate alındı.
Ayrıca Metis Yayınları'ndan Mart 2018'de yayınlanan Ursula K. Le Guin'in yorumuyla Bülent Somay çevirisi olan Lao Tzu-Tao Te Ching kitabı ile Doğan Kuban'ın YEM Yayınlan'ndan çıkan Tao Yolu öğretisi (2013) felsefi yorumlu özgün eseri de değerlendirildi.
Yang ve Yin, Türkçe Kökenli mi?
Taocu felsefenin temel sözcükleri arasında birlikte kullanılan YANG/YÎN sözcükleri bulunur. Bu iç içe geçen ikili sözcük Tao'nun birliğini bütünlüğünü yansıtır.
Burada ilginç olan YANG ve YÎN sözcüklerinin kökenidir. Bunlar nereden gelmiştir ve anlamları nedir?
Çin felsefesi üzerine çalışmalarını Çin'de sürdüren genç araştırmacı Sonya Özbey'in belirttiğine göre en eski çağlarda YÎN ve YANG dağların karanlık ve güneşli yüzlerini tanımlamak için kullanılırdı. (Tao Te Ching - îş Bankası Yayınları)
Dağın güneşli yüzüne YANG, denirdi. Özbey ayrıca vurgulamasa da, bu sözcüğün Türkçe YANGLU, YANGIN, YANIK, YANAN anlamlarından türediğini anlamak zor olmasa gerek. YANG, (YANGLI, YANIK) dağın AYDINLIK tarafi için kullanılan sözcükler.
YÎN ise bunun karşılığı, dağın aşağıda, arkada, gölgede, karanlıkta kalan kısmı demektir. Türkçede bu sözcüğün YÎNÎK, İNÎK, YENÎK, YEĞNİ gibi çeşitli açılımları ve türevleri olduğu da bilinmektedir. YEGNÎ/YEĞNÎ daha sonra Türkçede hafif, alçak, düşük, ince anlamlarında da kullanılmış ve günümüze kadar gelmiştir.
YANG ve YÎN'in Türkçe kökleri üzerine bir araştırma da ülkemizde Türkologların öncelikle yapması gereken çalışmalar arasındadır.
PÎN YİN yönetimi "Tao" sözcüğünü konuşma dilinde "Dao" diye seslendirir. "Tao" kavramının, "Doğa" kavramını karşıladığı da birçok uzman tarafından kabul edilmektedir.
Bu nedenle "Dao" kavramı ve Türkçe "Doğa" kavramını binlerce yıl geriye uzanan ortak ses uyumu ve tarihsel kökü de ayrıca incelenmeye değer...
Tao Te Ching kitabında kullanılan birçok kavram ve sözcüğün anlamlan ve yorumlan, her şiirin altındaki açıklamalarda ayrıca belirtilmiştir.
Sayfa 187 - Remzi Kitabevi, 2018Kitabı okudu
·
59 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.