Kemal Batak bu kitabıyla; Tanrı’nın ve haliyle doğaüstünün varlığını savunan teizme alternatif olma iddiası taşıyan, büyük iddialara sahip, -presokratik monistlerde izine rastlanabilirse de- özellikle Quine sonrası daha da görünür olmuş “metafizik” bir iddia olan natüralizmi incelemeye alıyor. Bunu yaparken büyük oranda Dennett, Dawkins ve Crick gibi etkili natüralistlerin görüşlerini esas alıyor. Üstelik Batak, onların görüşlerini mantıksal pozitivistlerin Tanrı görüşünden de geride değerlendirdiğini söylüyor, zira mantıksal pozitivizm hiç değilse Tanrı’yı bilimsel hipotez gibi değerlendirme gafletine düşmemiştir. Natüralizm tezi, metodolojik ve ontolojik olarak iki ayrı şekilde okunabilir. Metodolojik natüralizm bilimin nasıl yapılacağına ilişkin bir tezken, ontolojik natüralizm gerçekte var olanın ne olduğu üzerine bir tezdir. Batak, bu iki tezin geçerliliklerini test etmek için kolları sıvıyor. “İnsan perennial felsefede olduğu gibi gayrimaddî ruhu ya da zihni olan özgür bir varlık olarak mı anlaşılmalı; yoksa bilimci felsefede olduğu gibi gayrimaddî ruhu ya da zihni ve özgür iradesi olmayan bir varlık olarak mı anlaşılmalı?” (s.27). Kitabın esasen çevresinde dolandığı bu soruya teizmin ilk felsefe lehinde, natüralizmin ise bilimcilik [scientism] lehinde cevap verdiğini söyleyebiliriz. Natüralizm tanımı itibariyle varlık sınırlarını katî suretle çizmiştir: doğa vardır, doğaüstü herhangi bir şeyden söz edilemez; diğer bir deyişle, her ne var ise (fiziksel) araştırma sınırlarımızın içindedir ve fiziksel her şey bir fiziksel olanın nedenidir [“fizik eksiksizdir”]. Doğa içinde durup, doğa üstü hakkında konuşmak elbette temelsiz bir spekülasyon olmak durumundadır. Bu iddianın Tanrısız bir tasavvurun dışında ima ettiği şeylerin belki de en önemlisi ve hatta bu tasavvurun imkânı konusunda bize güçlü bir fikir vermesini bekleyebileceğimiz diğer bir iması zihin ve/veya ruhun varlığına dairdir. Natüralizmin elbette zihinsel/ruhsal açıklamalara nedensel kapalılığa dayanması kesinkes gerektiğinden itibar etmemektedir. Batak bu noktada; 1. Nedensel kapalılığı (yani maddi olmayanın maddi olan ile etkileşemeyeceği görüşünü), irade ve amaçlılık gibi (zihinsel) niteliklerimizin indirgenemezliği üzerinden tartışmaya açıyor: “Eğer natüralizm, bilinç, özgür irade ve değer kavramlarını açıklama gücüne sahipse fiziğin eksiksizliği tezi doğru olmalıdır” (s.70). “… natüralistler, örneğin, parmaklarımın klavye üzerinde gerçekleşen hareketlerinin, katı bir biçimde, teleolojik olmayan nedensel terimlerle açıklanabileceğini düşünürler. Oysa parmaklarımın hareketi bu çalışmanın oraya çıkmasını sağlasa da, “amaç” çerçevesi içinde, parmaklarının indirgenemez teleolojik açıklamalara sahip “zihinsel nedenlere”, nihai olarak, dayandığını söylemek doğrudur” (s.74). 2. Zihin felsefesinin en mühim tartışması olan “qualia” yani bilincin doğallaştırılamaması probleminin bir savunusu yaparak fiziksel olanın ötesine geçmeye yeltenmemizin makul olduğu sonucuna varıyor. 3. Değerlerin doğallaştırılmasının da bir o kadar zor olmasının da natüralizmin inandırıcılığında azalmaya neden olduğunu vurguluyor. Bilimciliğin, bilimin doğası gereği etik konulardaki suskunluğunu kapatma çabası olarak görünen indirgeyici natüralist “bencil gen” teorisi de bu noktada iyi bir izah veremiyor; zira yaşam kalım mücadelesi her daim (bugün ortaklaştığımız anlamıyla) doğru olan eylemleri garanti etmiyor. Kemal Batak tüm bu dışsal çürütmeler sonrasında, kitabının son bölümünde natüralizmin kendi iç tutarlılığını sorguluyor. Bunu da elbette EMPİRİK alanda kalmamızı salık veren METAFİZİK bir tez olması hasebiyle kendi kendini çürüten bir tez olduğunu göstererek yapıyor. Son olarak o, bilimci bir tez olarak kendini gösteren natüralizmin bilimle de çeliştiğini göstererek içsel çürütmelerine son veriyor. “Bilim ve teistik din görüşü arasında yüzeyde bir çatışma, derinde bir uyum söz konusuyken; bilim ve natüralizm arasında yüzeyde bir uyum ve fakat derinde bir çatışma söz konusudur.” – Alvin C. Plantinga, “Where the Conflict Really Lies”, 2011.

Naturalizm ÇıkmazıKemal Batak · İz Yayıncılık · 201135 okunma

·

129 görüntüleme

Yaïr

@nair ·

31 Mayıs 2020 21:08

Panteizmin bazı türleri natüralizmin argümanlarını çürütüyor olması genel teizm anlayışını daha akla yatkın kılmıyor. - sanımca Bence panteizmin çeşitleri araştırılmaya değerdir. Pandeizm bile var :/ :D

1 sonraki yanıtı göster

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

MTK