Osmanlı mali tarihi kitabı Prof. Ahmet Tabakoğlu tarafından Osmanlı iktisadının köklerini belirlemek ve bu alanda ilgisi olanları aydınlatmak amacıyla yazılmıştır ve oldukça geniş kapsamlıdır. Yazar, kitabında kökleri ile birlikte Osmanlı Mali Tarihini temel kavramları, uygulamaları ve işleyişi ile birlikte toplu bir biçimde ortaya koymayı amaçlamıştır. Osmanlının tüm dönemlerini ele almış ve İslam ekonomisi kural ve kurumları ile birlikte incelemiş olduğu için bu alanda araştırma yapmak isteyen ve bilgi sahibi olmak isteyenler için aydınlatıcı bir çalışma hazırlamış ve amacına ulaşmıştır. Kitap, Kökler ve Kaynaklar, Klasik Dönem Osmanlı Kamu Maliyesinin Esasları ve Yenileşme Dönemi Osmanlı Kamu Maliyesi olmak üzere üç kitaptan oluşmaktadır. Yazar, Türklerin ve Osmanlı kamu maliyesi yapısında etkili olan İslam ekonomisi ve kamu maliyesini temel esasları ve uygulamaları ile Osmanlı dönemi öncesi Selçuklu devrini, Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu Devleti mali yapıları şeklinde iki kısımda ele almaktadır. Klasik dönem Osmanlı Maliyesinin nasıl olduğunu anlatmadan önce Osmanlı mali tarihinin temel kaynaklarının neler olduğunu yazmaktadır. İslamiyet ve Selçuklular üzerinden başlamış ve toprak paylaşımını, gelir-gider idaresini ve düzenlemelerini anlatarak devam etmiştir. İkinci kitap olarak geçen bölüm de ise Osmanlı kamu maliyesinin esasları ve Osmanlı kamu maliyesinin yönetimi ortaya koyulmaktadır. Sonra Osmanlı Devleti’nin temel gelir kaynakları ve gider kalemleri gibi ekonomisinde yer alan tımar ve vakıf kurumlarını anlatıp tüm sistemi açığa kavuşturduktan sonra da ekonomide meydana gelen yapısal değişiklikler ve ekonomik alanda meydana gelen değişimler ile bağdaştırarak Osmanlı’da mali buhranların nedenleri ve doğurduğu sorunlar ortaya koymaktadır. Mali Buhranlar karşısında alınan tedbirler ve ıslahat uygulamaları ile yeni vergiler koyma, harcama kısıcı tedbirler ve vergi dışında iç borçlanma yöntemleri ile mali finansman yöntemleri de eklemektedir. Üçüncü kitapta ise mali gelişmeleri, yapılan ıslahatları ve yenileşme dönemini anlatarak kitabı sonlandırmıştır. Kitabın dili formal formatta olmasına rağmen sadece ders kitabı değil daha geniş kapsamlı anlatımıyla dilin etkili kullanıldığı bir hitap biçimine sahiptir. Kitaptaki kelimelerin çoğu Osmanlıca olmakla birlikte bu kelimelerin bir kısmı metin içerisinde tanım şeklinde verilmiş fakat birçoğu açıklanmamıştır. Yazar kitabın son sayfalarında belge örneklerine de yer vermiştir. Prof. Dr. Ahmet Tabakoğlu bu kitabında, kendi kitaplarından alıntılar yaparak daha önceki araştırmalarını da eklemiş ve geniş kapsama ulaştırmıştır. Önceki kitaplarındaki araştırmalarına ek olarak yapılmış, kapsamı genişletilmiş bir eser diyebiliriz. Osmanlı ekonomisinin mali bütçesini zorlayan gelişmelerin savaşlar ve askeri harcamaların açık yaratan etkisine yönelik bütçe açığını kapatmak için alınan önlem ve politik değişiklikleri ele alarak Osmanlı ekonomisinin kendini yenileyememesinin temellerini anlatmaktadır. Yazara göre, tağşiş, cizye reformu, avarız vergilerinin normalleşip büyük bir kısmının nakdileşmesi, tımarların mukataalara dönüşüp iltizam ve malikâne yöntemi ile vergi artışı sağlama, esham, mali merkezîleşme reformları daha sonra da dış borçlanma gibi bütçe açığı sorununu çözmekte yetersiz kalan ve hatta ekonominin alanlarını sıkıntıya sokan yöntemler ile ekonominin kendini yenilemesi mümkün olamamıştır. Yazar bunun sebebinin, Batı ekonomilerinin üretkenliğinin gerisinde kalan Osmanlı ekonomisinin temel yapısı etkilenmiş ve zihin yapısının Batı’dan farklılığı anlaşılamamış olduğunu savunuyor. Osmanlı kapitalist sisteme ayak uyduramamış, adalet ve ihtiyaç karşılamak çabasında olmuş fakat bunun sonucunda batının gerisinde kalmanın bedelini tarihe karışan bir yapı olarak ödemiştir. Yazar, Araştırmalarını teorik bir çerçeve de yaparak karışık görünen Osmanlı maliyesini neden ve sonuç olarak birbirine bağlamış, birincil kaynakların kullanımıyla aydınlatmış ve daha anlaşılır, açık bir hale getirmiştir. Arşiv kaynaklarına dayandırdığı kısımlarından elde edilen veri ve grafikler ile Osmanlı ekonomisinin uzun dönemli mali yöntemlerini ortaya koymuştur.

Osmanlı Malî TarihiAhmet Tabakoğlu · Dergâh Yayınları · 20166 okunma

·

36 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Beyza Nur Demirel