Aylak Adam, metropolde yabancılaşan bir insan mıydı yoksa sorgulayan, Batılılaşmaya farklı açıdan yaklaşan bir Türk aydını mıydı? Yusuf Atılgan’ın 1957’de kaleme aldığı Aylak Adam, döneminde büyük yankı uyandırmıştır. Çünkü modernist bir romandır. Ancak döneminde hakim olan tarz ‘köy eedebiyatıydı’. Gerek ülke koşulları, gerek ekonomik canlandırma amacıyla yazılan yazılar köy hayatını anlatırken Atılgan’ın eseri tam tersi mekanda, şehirde geçiyordu. 1958 yılında Yunus Nadi Roman Ödülü’ne de katılan Aylak Adam, ikinci olmayı başarabilmiştir. Birinci olan ise Fakir Baykurt’un Yılanların Öcü romanıdır. Birinci olan eser işlediği konu bakımından şaşırtmasa da ikinci olan eser için sesler uyanmıştır. Ancak ne yazık ki birinci ve üçüncü olan eserleri gazetede yayımlanırken kısmi ceza verilen Aylak Adam toplum tarafından anlaşılmayacağı düşünülerek yayımlanmamıştır. Bir sene sonra kitaplaşan romanı için sesler biraz daha yükselmiş sonra Anayurt Oteli’ne kadar yine unutulmuştur. Aylak Adam için öncelikle ‘aylak’ kavramı üzerinde durulmalı diye düşünüyorum. Kelime anlamı olarak ‘sokaktaki insan’dan gelmektedir. Yeni kelimenin dahi varolduğu yer kalabalıklardır, sokaklardır. Zaten romanımız da İstanbul gibi kalabalık bir şehirde, bu şehrin sokaklarında geçmektedir. Kitabı iki başlıkta inceleyecek olursa ilk konu elbette toplumdan yabancılaşma olmalı. Edebiyatımızda Batılılaşma ile verilen yüksek kesim insanlar arasında C farklarla onlardan ayrılır. Yanlış Batılılaşmanın anlatıldığı kitaplardaki karakterler yine aylaklık yaparlar. Belirli ekonomik seviyelerdeki insanların süslü hayatlarının anlatıldığı, yanlış örnekleri takip ettikleri üzerinden giden edebiyattan Aylak Adam ile birlikte aylaklığı bilinçli kabul eden bir bireye dönülüyor. C’nin de diğerleri gibi bir ekonomik özgürlüğü vardır ancak o sanatla iç içedir, hayatı, insanları sorgular. ‘Yabancılaşma’ kavramı akıllara Camus’u getiriyor elbette. Atılgan’ın da kabul ettiği gibi kendisinden etkilenmiştir. Ancak Yabancı kitabını okuyanlar karakterler arasındaki farklılıkları da görebilir. Mersault tamamen yaşamdan elini çekmiş bir karakterdir, C ise sonu gelmez bir arayıştadır. İkinci bir başlık olarak, ya da birinci başlığa ilave olarak, edebiyattaki karakterler üzerinden verilen aydın imajı vardır. Yakup Kadri’nin Yaban kitabında da görülebileceği gibi yavaşça onlarda sorgulayan karakterlere evrilmişlerdir. Yaşamdan habersiz, yönü Batı olan değil; sorgulayan, anlam arayışındaki karakterler. Kitabın içeriğine gelirsek, Aylak Adam’ın en dikkat çekici yönlerinden biri ismi, C. Bilinen bir ismi yok. Kitap boyu bir harf ile hitap ediliyor kendisine. Toplumu reddedişinden midir, babasıyla arasındaki ilişkinin sonucu ailesini reddedişinden midir ayırt edemedim. Ancak bir harf ile, karaktere isim vermemek ile bu kadar ikilemde bırakabilen kitap elbette büyük bir esere yakışır . C, geçmişindeki sorunları aşamamış bir adamdır. Bütün hayatını belirleyen bu geçmişini kitap ilerledikçe okuyabiliriz. Psikolojik açıdan incelense ortaya müthiş çıkarımlar yapılacak bir karakter bu açıdan. Babası ile olamayan ilişkisi sırtında kocaman bir yüktür. O ise kendisinden ‘çalınan’ hayatı, ‘çalınan’ bir parayı çarçur ederek yükünden kurtulmaya çalışır. Kitap boyunca C ile birlikte bir arayış içine giriyoruz. ‘O’nu arıyoruz. Gelişiyle C’yi kurtaracak, geçmişiyle bugününü bağlayacak bir kadın. Varlığına sıkı sıkıya inandığı, acılarını dindirecek birisi var. Dört bölüme ayrılmış, C’nin hayatının bir senesini okuduğumuz kitapta ‘aranılan kadınını’ bulabilecek mi, işte burada anlatımımı bitiriyorum. Aylak Adam’ı ikinci okuyuşum ve aynı hisleri hissettim. Çok güzel bir kitap. Daha anlatamadığım, bazılarını benim farkedemediğim birçok yönü vardır. En güzel yanı ise zamansız kitaplardan biri. Elli yıl, yüz yıl sonra da açılsa kapağı aynı lezzeti bulabiliriz. Aynı gerçeklerin toplumda var olacağını bildiğim gibi, bundan da eminim. Herkese keyifli okumalar dilerim.

Aylak AdamYusuf Atılgan · Yapı Kredi Yayınları · 201760.2k okunma

·

1 views

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Kübra uğurlu