Gönderi
Aydın Taneri, Türk devlet teşkilâtı ve kültürü konusunda, kimsenin dikkatini çekmese de, muazzam tahliller yapan, tarihî malzemeyi kullanmanın ve hatta suyunu çıkarmanın hakkını veren ve olağanüstü bir tarih metodolojisine sahip olan son derece önemli bir bilim adamıydı. Özellikle Osmanlı Devleti'nin klasik çağ devrine dair teşkilatıyla ilgili rahmetli Halil İnalcık hocamıza okuma önerisi sorduğumuzda ilk söylediği isim Aydın Taneri idi. Bu bakımdan "Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuruluş Devrinde Veziriazamlık" ve "Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Döneminde Hükümdarlık Kurumu'nun Gelişmesi ve Saray Hayatı-Teşkilâtı" eserlerini bizler bir şaheser olarak gördük. Ancak Aydın hocamız ustalığının zirvesinde maalesef yakalandığı kanserden dolayı aramızdan ayrılmış.
Türk Devlet Geleneği adlı eserine gelince, bu daha çok yarı ilmî yazılardan mürekkep bir çalışmadır. Kitap 6 bölümden müteşekkildir:
1- "Türk Devlet Felsefesinin Temelini "Türk Kavramı" Oluşturur". Bu bölümde Türk adının ve Türk milliyetçiliğinin menşei ve Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar gelişimi ele alınmıştır.
2- "Türklerin Devlet Kavramını Anlama Tarzları-Modern Hukuka Göre Devletin Tanımı ve Dört Ögesi" adlı bölümde Türk devletini oluşturan 4 temel unsur yani "millet", "ülke", "egemenlik" ve "siyasî örgütlenme" kavramları açıklanmış ve Türk devletlerinin kuruluş serüvenleri ve bunun hukukî alt yapısı hakkında bilgiler verilmiştir.
3- "Türklerde Devlet ve Hükûmet Başkanlarının Kişilikleri" adlı bölümde devlet adamında bulunması gereken "kültür ve mantık", "erdem" ve "cesaret" vasıfları açıklanmış ve Türk hükümdarlarının diğer özellikleri bu 4 unsura dayanılarak ele alınmıştır.
4- "Türk Devlet Yönetiminde İlkeler" adlı bölüm benim kanaatime göre kitabın en olgun bölümüdür. Zira üstteki 3 bölümde bir nev'i Türk devlet geleneği ve idaresi hakkında bir temel hazırlanmış; ancak bu bölümde en somut hâliyle bu gelenek okuyucuya yaşattırılıyor.
5- "Devletin Halkına Dönük Politikası" bölümünde Türk adalet anlayışı ve ilkelerine göre halk ile devlet arasındaki münasebetlerin hudutları çizilmiş. Devletin halkına karşı toleransı ve otoritesi arasındaki ince çizgi üzerinde durulmuştur.
6- "Türklerde Laiklik" bölümü ise bence kitabın en zayıf kalmış bölümü. Zaten Aydın Tanerî de bunu kabul edercesine bu hususta M. Fuad Köprülü veya Ömer Lütfi Barkan'a müracaat etmek gerektiğini dile getirmiş.
Bölümlerin akışı ise şu şekildedir: kitabın genelinde bahsedilen bölüm veya konu ile ilgili İslamiyetten önce ve İslamiyetten sonra kurulmuş Türk devletlerinden somut örnekler verilmiş ve anlatılan konunun bu şekilde çok rahat bir şekilde anlaşılması sağlanmış. Bu bakımdan okuması çok kolay ve keyifli bir eser. Ayrıca her bölüm sonunda devrin köşe yazılarından oluşan bir ekler kısmı var. Bu da şu anki devletimizin siyasî ve idarî anlamda işleyişi ve idaresi konusunda bir kısım hususu gayet açık ve akıcı hâle getirmiştir.
Daha zengin bir kitap olabilir miydi? Mutlaka olabilirdi. Ancak Türk tarihinin genişliği ve derinliği göz önüne alınca Türk devlet geleneğine dair bir giriş yapmak isteyen kişiler için oldukça yeterli. Ki zaten Türk devlet geleneği mufassal bir şekilde tek bir hocanın normal şartlardaki mesaisiyle ortaya konacak bir husus da değildir.
Sonuç olarak okursanız, size kazandıracağı pek çok şey mevcut. Okumazsanız da canınız sağolsun.
·
20 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.