Home
Search
What to Read?
Sign In
Sign Up
Shopping
Explore
Books
Authors
Readers
1000Kitap Android ApplicationFREE – Download from Google Play
1000Kitap iOS ApplicationFREE – Get it from App Store
©2024 · 1000Kitap Web Application · 2.37.7
Gönderi
‘Bay Düdük’ (1958)
Dikkat: Tatkaçıran/oyunbozan içerir.
‘Bay Düdük’ (1958)
Ulaş Başar Gezgin
Aziz Nesin, halk öykücülüğü geleneğine yaslanan; güldürürken düşündürmeyi bilen bir gülmece ustası. Yıllar önce yazdığı yapıtlar, bugün yaşananlara da ışık tutuyor. Aziz Nesin öyküleri, 1950’lerde değil de, bugün yazılsa, yine aynı tatla okunacaktı/okunuyor. Öyküler, açıkça belirtilmese de (neyse ki açıkça belirtilmemiş; yoksa öykü değil, makale olurdu), sermaye düzeninin iç çelişkilerini konu almakta. Mahzuni Şerif türküleri, solun halka anlatılmasında ne anlama geliyorsa; Aziz Nesin öyküleri de, sermaye düzeni eleştirisini çocukların bile anlayabileceği biçimde ete kemiğe büründürerek benzer bir işlev kazanıyor. Zübük (1961), bir başyapıt. Bu yazıda ise, ‘Bay Düdük’ü (1958) kısa kısa ele alıyoruz.
‘Bay Düdük’, basit, eğlenceli ve akıcı öykülerden oluşuyor. Kitap, kısa; kurgular hafif ama kişilikler ve eşkonuşmalar (diyalog) gülünç; bu yönüyle, izitten (film) çok, tiyatroya uygun olan öyküler. Memur ve zabit öyküleri baskın. Her bir öykü için deftere aldığımız dipçeler aşağıda:
“Bay Düdük”
Bay Düdük, yetkeye (otorite) boyun eğmenin eleştirildiği bir öykü. Bu öyküde, Musa’nın gücü her keresinde genişliyor; düdük, toplumun korkularını simgeliyor. Ancak, sonunda öğreniyoruz ki, düdüğü olan herkes, korkutamaz; üflemesini bilmek gerekir.
“Uçuruma Gidiyoruz”
Bu öyküde, ‘halkın afyonu olarak spor’ eleştiriliyor. Öykü, Orhan Veli’nin “Bir elinde cımbız, bir elinde ayna, umurunda mı dünya” biçimindeki ünlü şiirine az-çok karşılık geliyor. Öykünün sonunda, polisin tavrı, dar gelirliden yana; çünkü o da bir dar gelirli.
“Yüce Katına”
Bu öykü, eski kafalı memurlara yönelik bir eleştiri. Yine tiyatroya çok yakışabilecek bir öykü. “Memurun daktiloyla imtihanı” olabilir adı...
“Ez Kurmancım”
Bu Osmanlı dönemi öyküsü, ne yazık ki, Kürt düşmanı. Öykü, Kürtleri cahil ve birbirini kayıran kişiler olarak gösteriyor.
“Herkes Kazanıyor”
Bu öykü, tutumbilim (iktisat) derslerinde, çarpan etkisinin işlendiği sırada yardımcı metin olarak okutulabilir. Gerçekte, bu, yine bir sermaye düzeni eleştirisi ve tiyatroya yakışır.
“Dayak Yemeden Duramıyorum”
Yine bir spor eleştirisi. Aziz Nesin usta, okuyucuyu heyecanlandırmayı biliyor. Ağzı yüzü dağılmış adamın başına geleni baştan bilmiyoruz; olaylar geliştikçe öğreniyoruz. Başarılı bir kılgı (teknik) kullanımı.
“Ali Beyle Bir Konuşma”
Yerinde bir siyasetçi eleştirisi. Yine, bugünü anlatan, güncelliğini koruyan bir öykü. Düşünce, basit; öykü, atasözlerinin bozulmasından oluşuyor; yine de, eğlendirmeyi başarıyor.
“Sen Haline Şükret”
Bu da, yansıbilim (psikoloji) bölümlerinde okutulabilir. “Beterin beteri var”la avunuyor, insanların çoğu. Gerçi, burada, nesnel olarak, “beterin beteri” durumu sözkonusu değil; ama öznel olarak öyle. Başkişi, karşısındaki iyi durumdayken; onun durumunun daha beter olduğuna ikna oluyor. Başarılı bir güldürü kılgısı.
“Bayan Aranıyor”
Bu da harika bir eleştiri ve tiyatroya yakışır. Hem sermaye düzeninin hem de ataerkil toplumun inceden inceye eleştirisi var.
“Sen Biraz Bekle”
Çok keyifli bir dolandırıcılık öyküsü. Yine, sermaye düzeni eleştirisi var. Bitirişte, dolandırıcı, yine kazık atıyor; öyle gidiyor. Bitiriş, beklenmedik değil; ama tiyatroda güldürür.
“Yeşil Şapkanın Evrakı...”
Yazçizcilik (bürokrasi) eleştirisi. Yine, tiyatroda çok keyif verir. Eşkonuşmalar çok başarılı. Rus öykücülüğü havası taşıyor.
“Cürme Teşfik”
Yine bir tiyatro metni. Bu kez de, av peşindeki memurlara eleştiri var.
“Ayağını Kaldır Paşam”
Bu, kitaptaki en zayıf öykü.
“Abo Çavuş”
Çok başarılı; izite çekilebilecek bir öykü. Sömürü ve kimlik kartı üstüne bolca çeşitlemesi yapılabilecek bir öykü. Ayrıca, Abo’nun çavuş yapılıp süründürülmesi ve bir daha amele olamaması, birçok eğitimli gencin durumunu anlatıyor.
“Fişe Giren Çıkamaz”
Başarılı bir eleştiri yine. Yalnız, başkişinin Afganistan’a gitmesi garip. Neden Afganistan?
Sonuç Olarak
Bu öyküler, gerçekte, Aziz Nesin’in bugün yerinin doldurulamadığının kanıtı. Onun gibi yazan yok ne yazık ki. Öykücülerimiz, genellikle AB(D) kökenli kaynaklar ve kuramlar peşinde, toplumsal eleştiriye de gülmeceye de sırtını çevirmiş durumda. Aziz Nesin geleneği, Penguen, Uykusuz ve Leman gibi dergilerde, az da olsa, çizgi olarak sürdürülüyor; ancak, sözlü gülmece örnekleri, çok zayıf. Oysa, ‘Aziz Nesin’lik olarak adlandırılan yaşam olayları katlanarak artıyor her gün...
Kaynak: Gezgin, U. B. (2017). Anlatıbilim Açısından Roman, Öykü ve Masal İncelemeleri (2000-2017) [Novel, Story and Fairy Tale Analyses through Narratology].
ANLATIBİLİM AÇISINDAN ROMAN, ÖYKÜ VE MASAL İNCELEMELERİ (2000-2017)
Prof.Dr. Ulaş Başar Gezgin
Yazında Ezilenler ve Ezilenlerin Yazını
1. Marksist Açıdan Türk Romanı.
2. Sovyet Türkologlarının Gözüyle Türk Yazını.
3. Yaşar Kemal’i Yaşar Kemal Yapan 6 Özellik.
4. ‘Boynu Bükük Öldüler’: İlk Yılmaz Güney Romanı.
5. Yıllar Sonra Yeniden Genç Gorki ve Arabesk.
6. İvan İvanoviç Var mıydı Yok muydu?
7. Bulgaristan Hatırası Bir Marksist Türkolog: İbrahim Tatarlı
Sabahattin Ali Yazını
8. Anlatıbilim Açısından Kürk Mantolu Madonna.
9. Merhum Marko Paşa’nın Size Çok Selamı Var.
10. ‘Değirmen’de Sabahattin Ali Öykücülüğü.
11. ‘Kağnı’da Sabahattin Ali Öykücülüğü.
12. ‘Yeni Dünya’da Sabahattin Ali Öykücülüğü.
13. ‘Sırça Köşk’te Sabahattin Ali Öykücülüğü.
14. ‘Ses’te ve ‘Esirler’de Sabahattin Ali Öykücülüğü.
Gülmece ve Hiciv Anlatıları
15. Muzaffer İzgü Öykücülüğü: Azrail’den Bir Namussuz’a.
16. Gülmece yazarı olarak Hasan Hüseyin: ‘Made in Turkey’.
17. ‘Bay Düdük’ (1958).
18. Bir Heccav Olarak Ümit Yaşar Oğuzcan.
Çokkültürlü Yazın Çokkültürlü Toplum
19. Türk Yazınında ‘Etnik Öteki’ İmgesinin Açımlanmasına Giriş Olarak Hüseyin Rahmi Yazını ve “Yankesiciler” Adlı Öykü.
20. Çokkültürlü Toplum Çokkültürlü Öykü: Sait Faik Öykücülüğünde Ermeni İmgesi.
21. Saroyan Öykücülüğü ve Yetmiş Bin Süryani.
Masallar ve Efsaneler
22. Eskimeyen Bir Yazın Evreni: 30 Yıl Sonra Yeniden Behrengi.
23. Ferçler ve Zebler: ‘Binbir Gece Masalları’ Üstüne Bir İçerik Çözümlemesi Denemesi
24. ‘Masalın Aslı’.
25. ‘Vietnam Efsaneleri/ Vietnam Söylenceleri’.
26. Tibet Masalları.
Vietnam ve Tayland Yazını
27. ‘Direnme Savaşı’: Direnenlerin Tarafından Vietnam-Amerikan Savaşı.
28. ‘Şafakta Kazandık Zaferi’.
29. Bir Vietnam-Amerikan Savaşı Romanı: Gök Cephesi
30. Siyam Romancılığı Bağlamında Romanda Gerçeklik Sorunu.
31. Siyamlı Romancı Siburapha’nın Yaşamı.
32. Siyamlı Şair Sunthorn Phu’nun 'Phra Abhai Mani' Adlı Yapıtındaki Anlatının Özeti ve Değiniler.
Türkiye Yazını, Türkçe Yazın
33. Öykücü Yönüyle Ahmet Cemal’i Anarak.
34. Torik Akını: Az, Öz, Akıcı, Okunası
35. İstanbul Öyküleri.
36. Onyıllar Sonra ‘Vatandaş’ı Yeniden Okumak
37. Ölü Çiçekler Müzesi’nde Gezinti.
38. ‘Uzaklara Mektuplar’.
39. Ali Rıza Arıcan Öykücülüğü
40. Puslu Kentin Mavisi: Modern Çin’den Öyküler.
Taylan Kara Yazını
41. Poe’nun Kuzgunu: Derinden ve Uzun...
42. ‘Böyle de Buyurabilirdi Zerdüşt’: Hiççi Bir Başarı Öyküsü.
43.‘Vasatlığa Giriş Dersleri’: Yine de İnsana Dair.
44. Vasat Edebiyatı 101: Mizahla Polemik Arasında.
Ütopya Anlatıları
45. Uzaklaşan Ütopya ve Distopyalaşan Dünya.
46. Devrim Öncesi Edebiyatında Ütopya: Kızıl Yıldız (1908) Örneği.
İranlı Öykücüler
47. İranlı Öykücüler: Hem Yakın Hem Yakın (1-4).
48. Çağdaş İran Yazınının Öncüsü Sâdık Hidâyet (1-4).
Avrupa Yazını
49. Fransız Yazınında Bir ‘Muhalif Yazar Miti’ni Sorgulamak: Marguerite Duras.
50. (Ölüm Yıldönümünde) Jose Saramago’yu Anarak...
51. Bilişsel Bilimlere İlişkin Bir Roman: ‘Düşünce Balonları’
Diğer Yazılar
52. Darüşşafaka ve İmkansız Hayatlar.
53. Endonezya’dan Bir Öykü: ‘Kral, Cadı ve Papaz’.
54. Azerbaycan’dan Bir Öykücü: Anar.
55. ‘En-Dor’a Giden Yol’.
56. İki Çocuk Öyküsü: ‘Başka Karıncalar Diyarı’ ve ‘Yerle Gök Arasında’
57. Defterde Kalan Borges (1899-1986) Dipçeleri.
58. Latin Amerika’nın Çatık Kaşları: Bir Cehennem Ağacı Olarak Muz Ağacı.
59. Başka Dünyalar Açısından Nobel Yazın Ödülü’ne İlişkin Değiniler.
Gezgin Yazını
60. Ulaş Başar Gezgin’le Yeni Romanı Üzerine (Söyleşi).
61. Babasız Bir Roman Kişiliği Yaratmak (Söyleşi).
·
75 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.