PES ETMEYE ÇOKTAN HAZIR BİR ''İNSAN'' : II. RICHARD
Kaynaklar:
Raphael Holinshed'in Chronicles of England, Scotland, and Ireland adlı eseri. (1587)
Christopher Marlowe'un II. Edward oyunu. (Yaklaşık olarak 1592)
Samuel Daniel'in The First Four Book of the Civil Wars adlı epik şiiri.
Shakespeare oyunu yazdığında II. Richard'ın öyküsü, onun hükümdarlığıyla I. Elizabeth'inki arasındaki belirgin benzerlikler nedeniyle tartışmalı bir konudur. I. Elizabeth 1601'de William Lambarde'yle konuşmasında şu meşhur ifadeyi kullanmıştır:
''Ben II. Richard'ım. Bilmiyor musun?''
Richard gibi Elizabeth de başta Leichester ve Essex kontları olmak üzere saraydaki gözdelerinden fazlasıyla etkilenen biri olarak algılanmıştır. Richard gibi o da İrlanda'daki isyanla başa çıkmak durumunda kalmıştır, ne var ki krallığını bırakma hatasına düşmeyerek Essex'i İrlanda'ya göndermiştir. Elizabeth bir varise sahip olmamanın güçlüğünü de yaşamıştır. Shakespeare'in oyununda Bushy, Bagot ve Green'e yöneltilen ithamlardan biri de Richard'ın soyunun devam etmesini engellemeleridir. Bu yalnızca Richard ve Kraliçesi arasında geçimsizliğe yorulmamıştır; kralın cinsel tercihlerinin daha fazla önplana çıkarıldığı II. Edward oyununun olası bir yansıması olarak, eşcinsellik anlamında kralın ''yozlaşmışlığına'' da atfedilmiştir. Elizabeth bu ithamla hiç karşılaşmamışsa da, evlenmeyi reddetmesinin bir sonucu olarak varise sahip olmayışı, güçlü soyluların varisin belli olması durumunda boşa çıkabilecek hırslarını kamçılamıştır.
Richard'ın yaşadığı zorluklar, soylular ve monarşi arasındaki mücadeleye sahne olan 14. yüzyıl İngiltere'sinin gerçekliğini yansıtır. Oyunun başında Richard, Bolingbroke ve Mowbray'in arasındaki tartışmayı yatıştıramaz, çünkü onlar için krala itaat, kişisel onurlarından sonra gelir. Aslında oyunda olağandışı bir biçimde kullanılan kutsal krallık diline kısmen, kralın da hepsi taht iddiasına sahip, rekabet halindeki birçok soyludan yalnızca biri olduğunun bilinci yön verir.
Shakespeare'in karakteri kendini açıkça bir kurban olarak düşler: Bolingbroke'un, krallığın içsel doğasının, kaderin ve belki de kendi kusurlarının kurbanıdır. Fakat Richard siyasi bir zorunluluk haline gelmeden önce trajik sefilliğinin fantezilerine dalan bir ''felaket hevesli'' olmakla itham edildiği ölçüde, bu trajik düşünün ürettiği gösteri asıl nedeninden daha önemlidir.
Örneğin Bolingbroke görünürde yalnızca sürgün cezasının geri verilmesini isterken, Richard daha Üçüncü Perde'nin Üçüncü Sahne'sinde tahttan inmekten söz eder:
''Kral ne yapmalı şimdi? Boyun eğmeli mi?
Kral karşı koymayacak. Azmedilmeli mi?
Kral razı olacak. Unvanını kaybetmeli mi?
Tanrı adına, bırak iş olacağına varsın!''
(s. 70 - 71)
Bolingbroke'un tehditkâr görünen bir orduyla birlikte orada bulunmaktan fazlasını yapması gerekmez.
''Kralların bu yüce tahtı, bu soylu ada,
Bu ulu topraklar, Mars'ın bu kahramanlar ülkesi
Bu yeryüzü cenneti, bu hastalıklardan
Ve savaşın getirdiklerinden korunmak için
Doğanın kurduğu kale,
Bu mutlu insanlar diyarı, bu küçük dünya,
Mutluluğun az görüldüğü ülkelerin kıskançlığına karşı
Bu doğal bir duvar,
Ya da su dolu bir hendek işlevini gören
Gümüşten bir denize yerleştirilmiş bu değerli mücevher;
Bu kutsal yer, bu topraklar, bu krallık, bu İngiltere...''
(s. 29)
Gent'li John'un konuşması, Shakespeare kanonunda en sık alıntı yapılan pasajlardan biridir ve daha 1600'de antoloji haline getirilmiştir. İngiltere'nin deniz tarafından duvarlarla çevrildiği, ''Doğa'' tarafından korunduğu imgelemi, ülkenin kurgularında İngiltere'nin savaşçılar ve krallar yetiştirdiği imgelemi kadar merkezi olmuştur.
Kralın kelime oyunlarından aldığı haz ve nefsine düşkün konuşkanlığı, Richard'ın Hamlet'in bir habercisi olduğunu akla getirir. Hamlet'le birlikte bu rol, Shakespeare'in kadınlar tarafından oynanan birkaç trajik rolünden biridir. Bu tür bir kast, Richard'ın gözyaşı dönmeyi de içeren aşırı duygusallığı ve Bolingbroke'un faydacılık ve öz-kontrolü arasındaki tezadı vurgulayabilir. Alternatif olarak birbirine çok benzeyen veya rolleri değiştiren oyuncular canlandırılan bir Richard ve Bolingbroke da oyunun bir kralı kral yapan şeyi incelemesini ön plana çıkararak etkili bir kast olabilir. Bazı prodüksiyonlarda iki oyuncu Richard ve Bolingbroke rollerini farklı gecelerde değişerek canlandırarak insanı kral yapan şeyin keyfiliğini akla getirmiş ve iktidarın Lancaster ve York hanedanlıkları arasında gidip geldiği Güller Savaşı'na gönderme yapmıştır.
II. Richard, Shakespeare'in olgunluk dönemine giden yolda emin adımlarla yürüdüğünün bir kanıtı niteliğindedir bence. Çünkü bu oyunda Richard'ın hem tarihi önemini vurgulamıştır, hem de ne kadar ''insan'' olduğunu göstermiştir.
Shakespeare, bu oyunda Richard'ın her ne kadar kibirli olduğunu destekliyor gibi görünse de aynı zamanda kral olmanın trajik bir döngüde kaçınılmaz olarak kahraman olmak anlamına geldiği argümanını destekler.
II. Richard'ın söylediği bu alıntı altın niteliğindedir bence:
''Ben de ekmek yerim sizin gibi,
Benim de isteklerim var, ben de acı duyarım,
Benim de ihtiyacım vardır dostlara.
Ben de sizin gibi bir uyruğum sadece,
Nasıl kral diyebilirsiniz bana?''
(s. 63 - 64)
O da bizim gibi insandı, biz de onun gibi insanız. Dünya kimseye kalmıyor; ne bize, ne de II. Richard'a. Yani, ölümlü dünya, ölümlü insan, memento mori!.*
Faydam dokunduysa ne mutlu bana, keyifli ve verimli okumalar.
KAYNAKÇA:
1- 
Shakespeare Kitabı
Paragrafta bahsi geçen özdeyiş:
*Memento mori, "fani olduğunu hatırla", "öleceğini hatırla", bir gün öleceksin, bunu hatırla ve şimdi yaşa veya "ölümünü hatırla" gibi şekillerde çevrilebilecek bir Latince deyiş.
··
207 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.