Ağustosböceğini köleye dönüştüren mantar
Dehşet verici bir asalak mantarın
bulaştığı erkek ağustosböcekleri
zombiye dönüşerek gizli bir görev
üstleniyor: Dişilere özgü bir çiftleşme
mesajı yayarak, erkek ağustosböceklerini
kendilerine çekip onları da zombi
ordusuna katmak.
Araştırmacılar mantarın sebep olduğu
bu alışılmadık davranışı yeni keşfettiler.
Massospora cicadina adlı asalak mantar,
ağustosböceğinin karnını yiyerek orayı
sarı bir spor kütlesiyle dolduruyor. Mantar
ayrıca erkek ağustosböceklerini tıpkı
dişiler gibi kanat çırpmaya zorluyor.
Dişiler normalde bu hareketi erkekleri
kendilerine çekmek için yapıyor. Enfekte
erkeği dişi sanan sağlıklı erkekler onunla
çiftleşmeye çalışınca Massospora
enfeksiyonu onlara da bulaşıyor. Bu keşif,
bilim insanlarının Massospora’nın
ağustosböceklerini nasıl zombiye
dönüştürüp zihinlerini kontrol ettiğini
anlamalarına yardımcı olacak.
Bu zombi-konak ilişkisini gözlemlemek
zor. Mantar, her yıl ortaya çıkan
ağustosböceklerini de etkileyebiliyor ama
konaklarının çoğu “periyodik
ağustosböceği” olarak bilinen Magicicada
cinsinden. Bu siyah gövdeli ve kırmızı
gözlü ağustosböcekleri, türlerine bağlı
olarak yeraltında larva halinde 13 ila 17 yıl
geçiriyor. Neyse ki periyodik
ağustosböceklerini inceleyen bilim
insanları, bu döngüyü izleyerek farklı
yerlerde farklı yıllarda ortaya çıkan yerel
popülasyonları tespit etmiş durumda.
Ağustosböcekleri ortaya çıkıp dış
iskeletlerini döktükten sonra yetişkinliğin
tadını çıkarmak, çiftleşmek ve
yumurtlamak için sadece birkaç haftaları
var. Sonra ölüyorlar. Ancak
Massospora’nın bulaştığı ağustosböcekleri
için hayat çirkin bir hal alıyor. Enfekte
olduktan yaklaşık bir hafta sonra mantar
sporları ağustosböceğinin karnını yok
ediyor ama vücudu parçalanmasına
rağmen böcek ölmüyor, etrafta uçarak
sporları saçmaya devam ediyor. Asalağın
canlı konağı manipüle ettiği bu sürece
“aktif konak aktarımı” deniyor.
Bu manipülasyonlardan biri de enfekte
erkekleri dişi gibi kanat çırpmaya, böylece
diğer erkek ağustosböceklerini cezbederek
mantarı onlara da bulaştırmaya zorluyor.
Bu, patojenin kısmen de olsa cinsel yolla
bulaşan hastalık gibi davrandığı bilinen
tek aktif konak aktarım süreci. Çünkü
bazen bulaşma, sağlıklı erkekler enfekte
erkeklerle çiftleşmeye çalışınca meydana
geliyor.
Bu davranışlardan sorumlu kimyasal
maddelerden en azından bazıları
psikoaktif. Bunlardan biri, halüsinojen
mantarlarda da bulunan psilosibin. Ancak
bilim insanları mantardaki bazı
kimyasalları tanımlamış olsalar da
sporların ağustosböceklerini kontrol etme
mekanizmalarını henüz açıklayamadılar.
West Virginia Üniversitesi’nden doktora
adayı Angie Macias, “Bu keşifler acayip
havalı olmakla kalmıyor, böcekleri daha
iyi anlamamızı da sağlıyor. Belki bu
sayede, konak davranışlarını manipüle
eden mantarları kullanarak haşereleri
kontrol altında tutmanın daha iyi yollarını
bulabiliriz.” diyor. "Keşfedilmemiş başka
Massospora türleri ve aktif konak aktarımı
yapan mantarlar olduğu da neredeyse
kesin.”
Sayfa 12Kitabı okudu
·
10 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.