Oncelikle bu tur oldukça eski donemlerde yazilmis eserleri incelerken dikkat edilmesi gereken en onemli husus metinlerin eleştirisini bulunduğu zaman ve koşullara gore yapmaktır. Yukumlulukler Uzerine M.O. 44 senesinde yazildigi icin ayni sekilde degerlendirmek esere ve yazara daha doğru bir bakış acisi sunar. Aksi takdirde eserin icerigini gunumuz deger yargilarina ve anlayisina gore degerlendirmek sagliksiz olur. Bu sebeple kitabin barindirdigi dusunce biciminin, donemi icinde gecerliligi olan normlarin ve felsefi algisinin gunumuz yasantisindaki fikirlerden oldukca farkli ve cogu zaman da uzak oldugunu anlamak lazim. Bu beklentiyle 'ogretici' bir felsefi eser okumak isteyenlere pek seslenen bir eser degil. Eserin icerigi tamamen Cicero'nun kendini Roma'ya adanmisligi uzerinden ele aldigi ahlak ve siyaset felsefesi ogretilerinin ornekler araciligiyla genel yorumundan ve en cok da ayni sekilde Roma'daki durum ve olaylarin bu felsefi dusunceler araciligiyla elestirilmesi, ovulmesi veya yerilmesinden ibaret. Lakin kitabin edebi biciminin Cicero'nun esas olarak ogluna yazdigi bir mektup (3 kitap halinde) olmasi sebebiyle yazimdaki hitabet, Cicero'nun ogluna ogut niteliginde ogretici bilgilerle seslenisidir. Kitabi felsefi edebi metin olarak degerlendirmek yanlis olur, zira felsefi metinlerin tutarsizliklardan, celiskilerden ve politik bir dilden uzak olmasi gerekir. Bunlarin mevcudiyeti bu eseri felsefi niteliginden uzaklastirmis ve tanim olarak, donemi icindeki olaylari, yonetimi ve insanlari elestiren, belirli yerlerde mevcut duruma olan muhalefetini sert bir dille yerine getiren bir eser haline getirmistir. Fakat bu kusuru anlamak basit; Cicero'nun maruz kaldigi turlu haksizliklar ve yaptirimlar yuzunden, olumunden 1 sene once yazdigi bu eserde, ozellikle kendi diliyle belirttigi "ogluna kalacagi sohretin, soylulugun ve namin" getirdigi duygusal etkiyle eser objektif anlatimini kaybediyor. Bu yuzden metnin bir cok kisminda bir tepki, agir elestiri, hiciv veya suclama gorulebiliyor. Fakat eserin okunulabilirligine zarar veren kisim felsefi dusuncelerin celistigi metinlerdir. Ornegin, ozellikle 3. kitapta defalarca bahsettigi olculu ve uyumlu olma, asiri ve vahsi olmama dusuncesinin ''Eger yapabiliyorsaniz, kendisini oldurmenin ahlaken dogru bir is olacagi bir insani soymaniz dogaya aykiri degildir'' (sf:122) dusuncesiyle birlikte ortaya cikardigi tutarsizliga benzer baska durumlar bulunuyor. Cicero'nun buna benzer yargilari belirli bir dusunceyi hakli cikarmak icin eser icerisinde yer vermesi, felsefi anlatimi daha cok politik bir anlatima donusturuyor, bu da icerigi ahlak felsefesi olan bir kitabi oldukca subjektif bir hale getirdiginden genel anlama zarar veriyor. Tipki duzenbazligin yanlisligini ve ''guvenilir dostlugun'' onemini bir cok defa vurgulamasina ragmen Sezar'in oldurulmesini rasyonel bicime sokmak icin, tiranlarin suikastinin devlet icin yararli oldugunu one surmesi gibi. Veya Crassus ve Hortensius'a olan karsitligini gosterme amaciyla, felsefi konulari ve erdem dusuncesini aciklarken detaylandirmak icin onlarin yaptigi yanlislari defalarca ornek vermesi ayni sekilde eseri felsefi-edebi metin olmaktan alikoyuyor. Eserin anlatimi bakimindan felsefi baglamda ortaya cikan bu tutarsizliklari ve celiskileri, konunun ve zaman/mekan kavramlarinin ilgincligi kapatiyor. Ahlak ve siyaset felsefesinin son derece ilgi cekici ve edebiyat tarihi boyunca islenmesi en zor konulardan olmalari, eserin icerigini mukemmel derecede etkiliyor. Ayni sekilde bu konularin Roma'da Consul'ler ve Senato ile alakasiyla anlatilmasi son derece keyifli, cunku Roma tarihinin hukuksal ve siyasal olusumlari ve bunlarin toplum uzerindeki etkisinin buyuklugu insani buyuluyor. Ayni sekilde Cicero'nun inanilmaz hitabet yeteneginin belirtilerini, ogluna verdigi ogutleri iceren bu mektupta gormek son derece etkileyici. Roma'nin, kendi basarisi ve cabasiyla one cikan bu devlet adami, okuyucuya sanki bir filozofun dersine girmis hissiyati veriyor. Ozel olarak Roma'daki siyasal ve hukuksal iskelete, soylularin ve bilgelerin hem kendi aralarinda hem de halk tarafindan yapmis olduklari hareketlerle nasil karsilandigina ve bu baglamda Cicero'nun kendi felsefi dusunce sistemine ilgi duyan okuyuculara onerebilecegim bir eser. Ancak ahlak ve siyaset felsefesi, erdem, dogru veya ahlak ile yararin catismasi konulu ve bu konularin felsefi dusunce bakimindan objektif ve bilgilendirici bir sekilde islenmis genel gecer bir kitap okumak isteyenlere tavsiye etmiyorum.

Yükümlülükler ÜzerineMarcus Tullius Cicero · İş Bankası Kültür Yayınları · 2021417 okunma

·

85 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Aleksey Ivanovic