Hasan Mellah'ın teması sa aşık hikayekerinde bulduğumuz yüceltilmiş sevgidir ve Ahmet Mithat bu çeşit bir sevginin gerçekte var olup olmayacağını tartışmak gereğini duyarken düşünürken Kerem ile Aslıdır.
Sayfa 39
Hıyanet başka şeydir, dirayet başka.
Ahmet Mithat, “Hasan Mellah'dan sonra Felâtun Bey ile Rakım Efendi (1876), Yeryüzünde Bir Melek (1879), Henüz Onyedi Yaşında (1880) gibi toplumsal sorunlara değinen romanlar da yazmıştı ve Felâtun “Bey ile Rakım Efendi bunların en ilgincidir kanımca. Ama roman sanatı bakımından en iyisi olduğundan değil. Bu romanı ilginç saymamın iki nedeni var. Birincisi, Batılılaşma sorununu alafranga züppe tipini sergileyerek ele alırken, Türk romanında uzun yıllar kullanılan bu tipi ilk işleyen roman olması Felâtun Bey ile Rakım Efendiyi ilginç bulmamın ikinci nedeni, Batılılaşma sorununun Türk romanının kişilerini, kuruluşunu belirlemekte nasıl bir rol oynadığına, aşırı da olsa (daha doğrusu aşırılığından ötürü) iyi bir örnek oluşturması.”
“Ahmet Mithat ilk romanı Hasan Mellah'ı Monte Cristo'dan esinlenerek yazdığını söyler. Anlaşılan Monte Cristo’nun sürükleyici niteliğine imrenmişti yazarımız. Ne var ki böyle bir roman yazmaya kalktığı zaman Monte Cristo’nun yapısını ve tema'sını almak yerine âşık hikâyelerinin yapısını, tema'sını ve kahramanlarını, bol serüvenli sürükleyici bir romana uygun bir biçimde kullandı. Hasan Mellah’ın gerçekte âşık hikâyelerini bir Batı romanına dönüştürme çabası olduğunu kanıtlamak kolaydır.
Olay örgüsü kalıbı aynıdır ve sözünü ettiğimiz dört bölüme ayrılır. Yani, âşık olma, ayrılma, kovalama ve kavuşup evlenme.”
Dünyada bir adam kimseye itimat etmemelidir. Hatta kendisine bile itimat etmese becâdır. Zira insanın kendisine ettiği hıyaneti kimse kimseye edemez.
Sayfa 290Kitabı okudu
Ahmet Mithat ilk roman Hasan Mellah'ı, Monte Cristo'dan esinlenerek yazdığını söyler. Anlaşılan Monte Cristo'nun sürükleyici niteliğine imrenmişti yazanınız. Ne var ki, böyle bir roman yazmaya kalktığı zaman Monte Cristo'nun yapısını ve temasını almak yerine aşık hikayelerinin yapısını, tema'sını ve kahramanlarını, bol serüvenli sürükleyici bir romana uygun bir biçimde kullandı.
Sayfa 32 - Hasan ile Cuzella. Hasan Müslüman, Cuzella Hristiyan. Pavlos Cuzella'yı kaçırıyor. İhtiyar Mişle'ye Hasan'ı vazgeçirmesi için para veriyor. Modern Kerem ile Aslı romanı.
Ahmet Mithat Efendi'nin yazdığı ilk romanımızın adı Hasan Mellah yani Gemici Hasan'dır. Fransızca bilen yazarımız, konuyu seçerken Monte Kristo'dan etkilendiğini saklamaz.
Ahmet Mithat Efendi çok çalışkandı. Çağdaşları ona, Kirk Beygirlik Yazı Makinesi adını takmışlardı. Küçüklü büyüklü yüzelliden fazla eseri vardır. Yazarlığa başladıktan sonra hergün ortalama beş sayfa yazmıştır. Yılda 1800 sayfa eder ki bugünün ölçüleriyle yılda 6 büyük cilt demektir. Yani iki ayda bir roman....
Sayfa 135 - Bağlam Yayınları 1989 BaskısıKitabı okudu
Hatime-i kelam, kıssadan murat hissedir.
Sayfa 433
Çünkü bir adamın sergüzeşt-i ahvalini sıkıca tahkik etmek, o adamı yalan söylemeye mecbur eylemek demektir.
Sayfa 355
Her ne zaman, her nerede, her kim milletinin saadetine hizmet etmeye çalışmış ise, milletin efkar-ı umûmiyyesi onu kahretmiş ve fakat biçare elden çıktıktan sonra hey'et-i millet teessüfünden kan ağlamıştır.
Sayfa 128
Terakki denilen şey ileride bulunanları gördükçe onların menziletine can atmakla hasıl olur...Mıhlanmış gibi bir yerde kalmaktansa velev ki zıya için olsun hareket elbette evlâdır.
Sayfa 5 - Mukaddime