Nasıl ki dünya da ki tüm kitaplar bir yana Don Kişot bir yana diyorsam, türk edebiyatında bugüne kadar yazılmış yazılacak tüm romanlar bir yana Saatleri Ayarlama Enstitüsü bir yana diyorum. Övmelere doyamayacağım bir roman yinede deneyeceğim;
Roman çıldırış sonrasını anlatır. Roman da mantık aranmamalıdır. Bina doğudan batıya geçişi simgeler nitekim binanın yerine aslında bir cami yapılacaktır ve cami doğunun temsilidir. Enstitü ise batıyı yakalamak adına yapılmış bir binadır. Bina üç katlıdır ve katlar arasına merdiven koymak unutulmuştur. Bu da bir semboldür. Tanzimat öncesi, tanzimat ve cumhuriyet dönemlerini temsil eder katlar aralarında bir bağ yoktur, bir birinden kopuk dönemlerdir. Doğu ile batı arasına sıkışan insanın trajedisi anlatılır. İronik bir eserdir. Tanpınar'ın huzur romanının devamı niteliğindedir. Biri çıldırış öncesi huzursuzluğu, diğeri çıldırış sonrası huzuru temsil eder. zaman olarak da ikisi uçları temsil ederler. Romanda babasızlık sorunu da temel konudur. Adlar soyadlar hepsi semboliktir.
Hayri irdal; hayırlı işler yapan anlamına gelen ismi ve irdelemek kökünden gelen bir soyadı vardır. Halit ayarcı ise ayardan gelen soyadı ile dolandırıcı, kurnaz, işbaz insanı temsil eder. Dr. ramiz'in ismi ise bilgili, akıllı, zeki anlamına gelir ki o aydın insanı temsil eder. İnsanın değersiz olduğu anlaşılmıştır o dönem edebiyatında ve bu şekilde iğneleyen ironik bir eser yazılmıştır.
Mehmet Özkaya şu an
