Prof. Dr. Fuat Sezgin'e göre ; bir insanı kendisi yapan , bir toplumu geleceğe taşıyan; geçmişi, eskiden beri biriktirerek bu güne getirdiği bilinci ve bilinçaltıdır.
Müslümanlar Biruni'yi, İbni Sina'yı, Cabir İbn-i Hayyan'ı, İbnü-l Haysem'i tanımalıdır. Ona göre Müslümanlar bunları araştırdığında bir insanın tek başına neler yapabileceğini , insan zekasının nelere gücü yettiğini göreceklerdir.
“Bir mezarlığa uğrayıp da oradakilere dua etmeyen ve kendini düşünmeyen kimse, hem kendine hem de kabirdekilere ihanet etmiş sayılır.”
Rebî b. Haysem (k.s)
قال رسول الله صلي الله عليه وسلم: الا اخبركم بأيسر العبادة وأهونها علي البدن الصمت وحسن الخلق. (فيض)
Resulullah efendimiz (Sallallahüaleyhivesellem) buyurdular: “İbadetin en kolay ve bedene en hafif olanını size haber vereyim mi? Susmak (faydasız konuşmamak) ve güzel ahlaktır.
(Feyzû’l-Kadîr)
Mümin Az Konuşur Çok Amel İşler
Tabîînden Atâ bin Ebu Rebâh(rah.) şöyle dedi: “Evladım sizden önceki zatlar boş sözü çirkin görürlerdi. Hazreti Allah’ın kitabını okumaktan, iyiliği emredip kötülükten nehyetmekten ve yaşaması için muhakkak söylenmesi icap eden sözlerden başka bütün sözleri boş söz olarak kabul ederdi. Sizler önünüze amel defteriniz açıldığında, günün tamamında içerisini, dünyaya ve ahirete faydası olmayan boş şeylerle doldurmuş olduğunu görmekten utanmaz mısınız?”
Âbit ve Zâhid zatlardan ibrahim Teymi (rah.)dedi ki: Bana ve Rebî bin Haysem ile 20 sene arkadaşlık yapanlar, ondan kendisinin ayıplanacak bir kelimesini işitmediklerini söylediler.
İmam Evza’i (rah.) “Mümin, az konuşur, çok amel eder. Münafık ise çok konuşur, az amel eder.” buyurmuştur.
Süfyan-ı Sevri (r.h.a.) diyor ki: «Kabirleri çok hatırlayan mezarını cennet bahçelerinden bir bahçe bulacaktır. Kabirleri unutan da, onu cehennem çukurlarından bir çukur bulacaktır.»
Rabi' bin Haysem (r.a) ki, tabiinin büyüklerinden olup türbesi Tus şehrindedir. Evinde bir mezar kazmıştı. Kalbinde biraz gevşeklik hissettiği zaman, o mezara girip bir saat yatardı ve derdi ki: «Allahım, beni bu dünyaya bir defa daha gönder ki, yaptığım taksirâtı telafi edeyim. Sonra kalkar ve kendine: "Ey Rabi' ibni Haysem! İşte seni dünyaya gönderdiler. Bir daha gönderilmiyeceğin bir ölüm için hazırlan" derdi.