Hint düşüncesinin ilk fatihi, Harzemli bir Türk. İslâm dünyası ile Brahmanlar diyarı arasında atılan ilk köprü onun eseri. El Biruni’den bahsediyorum, bin yıl önce yaşayan El Biru- ni’den...
Yeni bir din götürmüşüz Hind’e, yeni bir dil sunmuşuz. Babür biziz, Ekber biziz, Dara Şükuh biz.
Batı bizden öğrenmiş Hint masallarını. Hümayunname Avrupa’nın bütün dillerine çevrilmiş. Ama biz tanımamışız Hind’i. Kelile ve Dimne’nin, Heft Peyker’in, Tutiname’nin vatanını tanımamışız.
Kanuni Sultan Süleyman ilim ve kültür adamlarını himaye eder ve bu çeşit hareketleri desteklerdi. Kendisi de bizzat şairdi ve Muhibbi mahlası ile divan tertip etmişti. Onun edebî eserlere verdiği yüksek değere en açık misal, Kelîle ve Dimne mütercimi Vâsi Âlisi diye meşhur olan Alâeddin Ali Çelebi (Filibevî)'nin Hümayunname adı ile yaptığı tercümeyi takdim ettiği zaman, onun bu eseri bir gecede okuyarak, mütercimini Bursa kadılığına tayin etmesidir
Cenab'ın dost çehresi düşüncelerimi yarıda bıraktı, O da eski edebiyattan şikâyetçi: “Asırlarca meydana getirdiğimiz manzum eserler, Gül ve Bülbül, Şem” ve Pervâne, Mey, Muğbeçe gibi dokuz on mazmun etrafında dağılan ve belli başlı bir mevzuu işlemeyen dağınık fikirlerden ibaret kaldı... Eski edebiyatımız samimiyetsizdi; gönülden fazla kalemden çıktı.”
Aman Yarabbi... Üstat hafızasını kaybetmiş. Ne Fuzuli'yi hatırlıyor, ne Nedim'i, ne Naili'yi. Devam ediyor: “Yenilik devrimiz Batı'ya yönelmekle başlar. İlk yönelen de Şinasi oldu. Kemal edebi nesri kurdu.”
Kendi kendime soruyorum: Bu büyük kelime virtüozumuz Sinan Paşa'yı, Koçi Bey'i, Naima'yı, Hümayunname tercümesini, Evliya Çelebi'yi... okumamış olabilir mi?
