18. Yüzyıl'ın aynı zamanda gözlemsel doğa bilimlerinin de modern çehrelerine bürünmeye başladıkları asır olduğu görülür. Bu asrın etkili isimleri arasında modern bilgibilimin temellerini atan David Hume'u, sosyal bilimleri (sırf ekonomiyi değil!) sağlam bir kuramsal temele oturtan Adam Smith'i, doğa bilimleriyle san'atın büyük sentezeisi Goethe'yi, Alexander ve ağabeyi, modern araştırma üniversitesi kavramının yaratıcısı Wilhelm von Humboldt'u, modern yaşam bilimlerinin mimarları olan von Linne, Cuvier ve Lamarck' ı, yasaların ruhunu doğanın bize balışettiği çerçeve içerisinde arayan Montesquieu'yü, Newton'u ülkesinde tanıtmak için büyük çaba harcayan Voltaire'i, modern yerbilimlerini Hume'dan öğrendiği felsefeyi geliştirerek oluşturduğu bilgibilim çerçevesinde kontrolu mümkün bir teoriye kavuşturan James Hutton' ı, modern kimyanın dahi kurucusu, büyük insansever Lavoisier'yi ve bunların daha nice benzerlerini görüyoruz. Tüm bu insanların ortak yanları, kendilerine seçtikleri ilgi alanlarında insanlığa kendilerinden sonra gelenlerin bilimsel çerçevede eleştirebildikleri, kalıcı düşünce abideleri bırakmış olmalarıdır. Bütün bu kişiler tüm yaşamları boyunca eleştirel akıl ve gözlem kılavuzluğunda son derece ciddi araştırmalar yapmışlar, birbirlerinin yaptıklarını denedemişler ve Aydınlanma Çağı süresince tüm insanlığa tarihte eşi az görülen bir ümit ve iyimserlik kaynağı olmuşlardır.
Dilin doğal seslerin taklidinden ya da (muhtemelen) dünyevi herhangi bir şeyden kaynaklanmadığı fikrine alışmak zor olsa da insanın kendini anlaşılır kılmanın bir aracı olarak dilin ortaya çıkmadığı fikrini kanık salmak daha da zordur. Yine de pek çok filolog ve Mauthner kesinkes bu görüşte karar kılmıştır. Fakat eğer bu görüş doğruysa, o zaman
Sayfa 225Kitabı okudu
William von Humboldt, her zamanki çabuk kavrama yeteneğiyle, her dilin onu konuşan insanların iradesinden bağımsız olduğunu müşahede etmiştir. Bu durum onların zekâ seviyeleriyle yakından ilgilidir ve keyfî şımarıklığın ulaşamayacağı bir şeydir.
Humboldt;
"Bir kişinin bir kelimeyle kastettiği bir diğerininkiyle tamı tamına aynı değildir ve her farklılık, ne kadar küçük olursa olsun, sudaki bir halka gibi yayılır dilin bütününe. Bu yüzden her anlama aynı zamanda bir anlamama, düşünce ve duygulardaki her mutabakat aynı zamanda bir ayrılıktır."
