Moğollar veya Moğol İmparatorluğu tarihe adını Timuçin yani Cengiz Han ile kanlı bir şekilde yazdırmış ve günümüz Moğolistan sınırları içerisinde de Çin hakimiyeti veya etkisi ile varlığını devam ettirmektedir.
Tabiki zamanının, döneminin ruhu ve şartlarına uyum sağlayarak, değişerek vs...
Kitap içeriği adından da anlaşılacağı üzere 1200'lü yıllarda Cengiz Han İmparatorluğunun kurulamasıyla başlayıp Cengiz Han'ın Büyük Yasası ile 1600'lü yıllarda Budizmin etkisiyle Eski Tsaayin Biçik Kanunları'nın ortaya çıkışı ve uygulanışı, daha sonrasında Halha - Cihom Kanunları, Lamalar ve en son Çin işgali sonucu Moğolistan İçin Çıkarılmış Çin Kanunları ile yıllarca süren gelen Moğol Kanunlarını ele almıştır.
Cengiz Han'ın Büyük Yasası, genel anlamda suçu azaltmak ve suçun ortaya çıkışını engellemek amacıyla tehdit ve çok sert yaptırımlar ile doludur. Bu yaptırımlara çok zıt olarak kadınların hiçbir söz ve herhangi bir konu üzerinde hiçbir hakka sahip olmayışı ama erkeklerin saçının örgüsünün çekilmesine dair yasanın yasalarda oluşu ise tartışmaya ve yorumlamaya açık bir konu (ve beni bir kadın olarak çok rahatız etti okuduğum yasa metni). Tamamen yakıp yıkan, yağmacı bir İmparatorluğun yani Cengiz Han'ın öncelikle İslamiyet'e ve diğer dünya dinlerine saygı gösteriyor oluşu ve bu duruma yasalarla yer verişi beni şaşırtan bir durum oldu. Moğol İmparatorluğu yıkıldıktan sonra yerine kurulan devletler ile yasaları ve bu yasaların içeriği Cengiz Han'ın Büyük Yasası ile çatışan bir sistem olarak süregelmiş.
Özellikle Budizmin etkisi ile oluşturulan Eski Tsaayin Biçik Kanunları itici bir şekilde insanı rahatsız ediyor. Şamanlar ve Rahiplerin Savaşı, adaletin tamamen önüne geçmiş;
Rahiplerin İmtiyazlı gruba özel hakaret kanunu çıkarması ise okuyanı şaşırtmayan bir durum. Cengiz Han'ın Büyük Yasası'nda yaptırımı ölümle sonuçlanan suçların Eski Tsaayin Biçik Kanunlarında cezaların hatta tüm suçların nerdeyse 9 sığır ile diyetinin ödenmesi insan hayatının birkaç yüz yıl öncede ne kadar önemsiz olduğunu ortaya koyuyor. Daha sonra tamamen Çin'in etkisinde kalan bir toplum...
Konu Çin olunca, yüreğim DOĞU TÜRKİSTAN'DA kalıyor ve burda yazıma son veriyorum.