İnsanın kendi iç dünyasını, kendi düşünce, duygu ve hislerini incelemesi, yani iç gözlem (introspection), ise bilincin anlaşılmasında yetkili olsa da, dış dünya hakkında bilgi edinmekte kullanılamaz. İnsan, kendi dışındaki dünyayı, bu dünyadaki olguları, sadece duyu organlarıyla doğrudan ya da dolaylı gözlem yoluy la fark edebilir. Varoluşun üstünlüğü ilkesinin varoluşun bilgisini elde ehnekte akla uygun bir şekilde dış gözlemi kullanmasına karşın; bilincin üstünlüğü ilkesi, akılla çelişki içine düşerek iç gözlemi kullanır. Bilincin üstünlüğü ilkesini benimseyen bir insan, dış dünyayı anlamak için kendi ruh alemine bakar. Hisleri ve düşüncelerinin varoluş hakkında kesin bil giler verebileceğini zanneder.
İnsanın algılama süreci, yanıltıcı derecede doğrudan bir süreçtir. Önce kategorize ederiz. Kişi ne yapıyor? Nasıl hareket ediyor? Nasıl görünüyor ? Watson için bu, John Hector McFarlane'in 221B'den içeri ilk girdiği anı hatırlamak demek. (Holmes'un verdiği bilgiler neticesinde) misafirlerinin hem bir avukat hem de bir Farmason olduğunu biliyor.
" Aslında edebiyat insan ruhuna ve o ruhun sahibinin yaşadıklarına güçlü bir içsel yoğunlaşmadır. Zaten klasikleşmiş bütün büyük romanlarda bireylerin iç dünyalarına yaoılan bu yoğun gözlemi ve alıntıyı görüyoruz."
Sayfa 375
