M.Kemal Paşa'nın ekonomi sahasındaki ilk büyük faaliyeti, İzmir İktisat Kongresi'ni örgütleyerek ulusal bir iktisadi hareketi başlatmasıydı. Milli Mücadele'nin askeri safhası zaferle sonuçlandıktan sonra, tamamen harap düşmüş olan bir ülkeyi ekonomik bakımdan kalkındırmak için cumhuriyetin ila- nından yaklaşık sekiz ay önce ve Lozan Konferansı'na ara verildiği 17 Şubat-4 Mart 1923'te, İzmir İktisat Kongresi 1135 delege ile "Misak-i İktisadi Hedefler" doğrultusunda toplandı.
Sayfa 24 - ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ BAŞKANLIĞI YAYINLARIKitabı okudu
Topyekûn modernleşme sürecinde, en ciddi ve en zor iş modern bir milli ekonominin ihdas edilmesiydi. Bağımsızlık Savaşı'ndan beri hem sağ hem de sol siyasetçiler Türkiye'nin en önemli sorununun iktisadi gelişme olduğunu ileri sürmekteydiler. 1923'te, Mustafa Kemal İzmir'de, Türkiye'nin hemen her tarafından binden fazla delegenin katıldığı bir iktisat kongresi düzenledi. Açılış konuşmasında, milli bir iktisat olmaksızın milli egemenliğin mümkün olamayacağına vurgu yaptı ve yabancı sermayenin sömürüsünü eleştirdi..
Sayfa 101 - Kronik KitapKitabı okudu
Milli İktisat Modeli'nin Tasfiyesi veya Tadili Aşaması (1923- 1931): İzmir İktisat Kongresi'nce benimsenen Milli İktisat Modeli (= Gümrükler: himayecilik + Milli Şirketler: Milli Sanayi + Milli Bankalar: İtibar-ı Milli Bankası vb. + Milli Burjuvazi ) bir tür "devletin güdümündeki piyasa ekonomisi" olarak açıklanabilir. Güdümlü
Sayfa 6 - Maliye BakanlığıKitabı okudu
İzmir İktisat Kongresi, 17 Şubat 1923'te Gazi Mustafa Kemal tarafından açıldı. Kongre Başkanı, Kâzım Karabekir idi. Çağrılan yaklaşık iki bin temsilciden 1135'i gelmişti. Gazi'nin açış konuşmasında temas ettiği noktalar şöyle özetlenebilirdi:
"Sizler, halk sınıfları içinden seçilerek geliyorsunuz. Halkın sesi, hak'ın
Sayfa 13 - Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı YayınlarıKitabı okudu
İzmir İktisat Kongresi
İzmir iktisat Kongresi, 17 Şubat - 4 Mart 1923 tarihleri arasında toplandı. Kongre, Mustafa Kemal Paşa, iktisat Bakanı Mahmut Esat Bey (Bozkurt) ve Kongre Başkanı Kâzım Paşa'nın (Karabekir) konuşmalarıyla açıldı. Esat Bey konuşmasında yeni devletin iktisat siyasetinin ana hatlarını şöyle anlattı: "Yeni Türkiye muhtelit (karma) bir iktisat sistemi takip etmelidir. iktisadi teşebbüs, kısmen devlet ve kısmen teşebbüs-i şahsi tarafından üstlenilmelidir." 1135 delegenin katıldığı kongre 12 maddelik Misak-i iktisadi esaslarını oy birliğiyle kabul etti. Tüccarlar, sanayiciler, çiftçiler ve işçilerin önerileri karar haline getirildi. Bunlar arasında aşar vergisinin kaldırılması, sanayinin teşvik edilmesi, çalışma süresinin günlük sekiz saate indirilmesi gibi hususlar yer alıyordu.
Sayfa 18 - Atlas Tarih DergisiKitabı okudu
Mustafa Kemal, iktisadi kalkımayı milli çıkarlar için en önemli koşullardan birisi olarak kabul etmiştir.
17 Subat 1923'te ilk İzmir İktisat Kongresi nde yaptığı açılış konuşmasında "Türk tarihi incelenirse gerileme ve çöküntü nedenlerinin iktisadi sorunlara bağlı olduğu görülür. Kazanılmış zaferlerin ve uğranılmış başarısızlıkların tümü iktisadi durumla
ilgilidir." diyecektir.
Mustafa Kemal şöyle özetliyordu:
"Her şeyden önce tarıma ve çiftçiye önem verilecektir. Çünkü ülkemiz halkının büyük bölümü tarımla uğrașan köylülerdir ve
Köylü, bu yeni dönemde, efendimiz olacaktır. Bunun için köylüyü bir cendere gibi sıkan aşar vergisi kaldırılacaktır.
Sayfa 167Kitabı okudu
Konu mecliste 26 kez görüşüldükten sonra 1923 Izmir Iktisat Kongresi'nde de tartışmaya açılmıştır.
Sayfa 65Kitabı okudu
Mustafa Kemal'in, daha önce saltanatı ele geçirme, halife olma gibi bir çabanın içerisinde olduğu, bu amaçla konuşmalar yaptığı hatta sarıklı, cübbeli fotoğraflar çektirerek altına 'mefkûre (ideal) hatırası' yazdırdığı bilinmektedir. Mustafa Kemal'i bu düşüncesinden hem Kazım Karabekir hem de İsmet İnönü vazgeçirmek için çok çaba sarf etmiştir.¹⁰⁵ Nitekim Mustafa
Kemal, İsmet İnönü Lozan görüşmelerinden dönünceye kadar, özellikle de İzmir İktisat Kongresi'nden önce gittiği her yerde hilafet lehinde konuşmalar yapmaya devam etmiştir. Bu konuşmalarından birini de 7 Şubat 1923 Çarşamba tarihinde öğle vakti, Balıkesir'deki Zağanos Paşa Camii'nde verdiği hutbe¹⁰⁶ ile gerçekleştirmiştir.
105 Daha geniş bilgi için bkz. Ali Kaçar, Zirvedeki Mankurtlar, Genç Birikim Yayınları, III. bak 2012, s. 48 vd.; haber7.com/guncel/haber/86... 106 Kaçar, a.g.e. s. 49 vd. Hutbenin tamamı için bkz. İzmir Yollarında, Yayına hazırlayan Mehmet Önder, T. İş Bankası Yayınları, 1989, s. 85 vd
Sayfa 41 - Genç BirikimKitabı okudu
Kur'an ile hatırlatmak
İlim ve irfanı aramaya mecburuz....
Kur'an ile hatırlatmak istiyorum ki, bu nerede ise oraya kadar gidilecektir...
İzmir İktisat Kongresi konuşması, 2 Şubat 1923
Sayfa 42
Mustafa Kemal & Hilafet
Türkiye'de ise Mustafa Kemal Paşa, 17 Şubat-4 Mart 1923 tarihleri arasında yapılacak İzmir İktisat Kongresi'ne katılmak üzere yola çıkmış ve yol esnasında 15 Ocak 1923'de Eskişehir'de 18 Ocak 1923 tarihinde İzmit'te konuşmasında "Bütün İslam âleminin gerçek kurtuluşuna kadar varlığını korumayı görev bildiğimiz Hilafet
Sayfa 127Kitabı okudu
1908 sonrasında İttihatçıların ve 1923 İzmir İktisat Kongresi'nden sonra Kemalistlerin modern bir kapitalist ekonominin oluşması için öngördükleri ana mekanizma, devletin bireyleri zenginleştirecek ortamı ve desteği sağlaması; böylece oluşacak (ve kısmen siyasi kadrolardan kaynaklanacak) yeni burjuvazinin yabancı sermayeyle (''eşit koşullarda'') işbirliği ve ortaklık ilişkileri içine girerek gelişmeyi ve sanayileşmeyi gerçekleştirmesiydi. Sanayileşmeyi kolaylaştıracak ''ölçülü ve ılımlı'' bir korumacı rejim yeğlenmekteydi; ancak 1908-1929 yıllarının uluslararası konjonktüründen ve Türkiye'nin özel durumundan doğan nesnel sınırlamalar Türkiye ekonomisinin dünya ekonomisiyle esas olarak bir ''serbest ticaret-açık kapı'' ortamı içinde eklemlenmesi sonucunu veriyordu.
Bu mekanizmanın işlediği yirmi yılı aşkın süre içinde istenen doğrultuda bazı sonuçların elde edildiği gözlemlenmiştir. Örneğin, devlet desteğinin, bireylerin zenginleşmesinde etkin bir yol olduğu ortaya çıkmıştır: Müslüman-Türk ticaret burjuvazisi ile siyasi kadroların ve yüksek bürokrasinin işbirliğinden, geleneksel (ve gayri müslim) komprador ticaret burjuvazisinin işlevlerini kısmen de olsa devralabilen, bazı hallerde yabancı sermayeyle işbirliği içinde kurulan imtiyazlı şirketlerin tekelci kazançlarından nemalanan bir yeni zenginler tabakası oluşmuştu.
Sayfa 65Kitabı okudu
Direnişin Utkusu
İzmir İktisat Kongresi, 17 Şubat 1923'te, işte bu ara dönemde toplandı. Bununla, Batılılara verilmek istenen ileti açıktı: Bolşeviklerle içinde bulunan siyasal ve askeri işbirliğine karşın, yeni Türkiye Devleti kapitalist bir düzene yönelme kararındaydı. Ancak Lozan'ı sonuca götürebilmek için Batılıların kuşkularını gidermek yetmiyordu. İçteki çatlakların da ortadan kaldırılması gerekiyordu. Gerçekten de, Lozan görüşmelerini çok yakından izleyen Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne, konferansın başarısı için kaçınılmaz olan ödülleri kabul ettirmek pek güç görünüyordu. Bu engeli aşma amacıyla, 1 Nisan 1923'te, TBMM'de yeni seçim kararı alındı. 16 Nisan 1923 günü, Ulusal Kurtuluş Savaşı'nı yönetmiş olan Birinci TBMM son birleşimini yaptı.
Sayfa 240 - İmaj YayıneviKitabı okudu
