1 Aralık 1921'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yaphğı konuşmada bu noktaya şöyle değinmiştir:
"J.J. Rousseau'yu baştan sona kadar okuyunuz!
Ben bunu okuduğum vakit, gerçek olduğuna inandığım bu kitap sahibinde iki esas gördüm. Birisi ıstırap, diğeri cinnettir. Merak ettim, özel durumunu inceledim.
Anladım ki bu adam mecnun idi ve cinnet durumunda bu eserini yazmıştır. Dolayısıyla çok ve pek çok dayandığımız kuram, böyle bir dimağın ürünüdür...
Düşünmüşler ve nasıl yapalım da bu zorba kuvvet, o toplumsal ve milli iradenin aşağısında kalabilsin ya da sıfıra ulaşabilsin."
Sayfa 370 - Kırmızı Kedi Yayınevi, 2022 / Üçüncü Basım: Haziran 2022, İstanbulKitabı okudu
Mustafa Kemal, ünlü Fransız düşünür J.J. Rousseau’dan da çok fazla etkilendi. Rousseau, pozitivist olmasına karşın bir tanrıtanımaz değildi; fakat dinin kafa işi değil, gönül işi oldugunu düşünüyordu. Rousseau’nun kişi için özgürlükçü, siyasal rejim olarak da cumhuriyetçi olması Mustafa Kemal’i etkiledi. Ayrıca Namık Kemal’in, Rousseau’nun “Toplum sözleşmesi”nin
islam devleti anlayışına aykırı düşmediğini savunması, Mustafa Kemal’in dikkatini çekti ve onu Rousseau’nun fikirleri üzerinde
düşünmeye itti. Mustafa Kemal’e göre, Rousseau’nun “Toplum sozleşmesi” kuramının İslam ve Türk toplum geleneği ile bağdaşması, yeni Türkiye’de cumhuriyete geçişi kolaylaştırıcı bir etki yaratabilirdi.
"Cephede bile kitap okuyacak kadar gerçek bir kitap tutkunudur. Binlerce kitap okumuştur. Biraz da onun için büyük bir adamdır. Okuduklarının başında Reşat Nuri geliyor. Bütün kuşağı gibi şiir de seviyordu, ama şiirle düşünmekten çok, nesri seviyordu. J.J. Rousseau'nun 'İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı' adlı eserini Fransızcadan derinlemesine okuduğu biliniyor."
Sayfa 429 - Kronik KitapKitabı okudu
Cephede bile kitap okuyacak kadar gerçek bir kitap tutkunudur. Binlerce kitap okumuştur. Biraz da onun için büyük bir adamdır. Okuduklarının başında Reşat Nuri geliyor. Bütün kuşâğı gibi şiir de seviyordu, ama şiirle düşünmekten çok, nesri seviyordu. J. J. Rousseau'nun İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı adlı eserini Fransızcadan derinlemesine okuduğu biliniyor. Çankaya Köşkü kitaplığının taranmasıyla bilgiler artabilir. Okuduğu kitaplara tuttuğu kenar notları ilginçtir.
Atatürk’ün, Fransa devriminin düşünsel hazırlayıcıları arasında üzerinde en çok durduğu, eserlerini okuduğu ve kendi düşünce ağının oluşmasında en çok yararlandığı düşünürlerin başında J. J. Rousseau gelmektedir.
Sayfa 15 - Türk Tarih Kurumu Yayınları
Mustafa Kemal Atatürk
Fransız düşünür J. J. Rousseau'nun İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı adlı eserini, orijinal dilinden, derinlemesine okumuştur. Türk yazarlar arasından Reşat Nuri'yi sevdiğini de kaydedelim. Şiir de okurdu. Zaten onun kuşağının tümü şiir severdi; yalnız Atatürk, şiir okumakla beraber, nesri daha çok benimsiyordu.
Sayfa 56Kitabı okudu
