Sufiler ayrılığı bir hastalık olarak görürler ve ayrılık kaygılarının kişiliğin parçalanması, zihin ve ruhun bozulmaya uğraması konusunda etken olduğunda birleşirler. İnsanoğlu tabiattan, Hakikat'ten, Doğruluk'tan ve Tanrı'dan ayrı düşmüştür ve duygusal ızdırap veya “hastalık” bu ayrılıktan kaynaklanmaktadır.
Mesnevî'nin ilk dizeleri bu ayrılığın eşsiz bir allegorisini çizer:
“Dinle neyden, kim hikayet etmede
Ayrılıklardan şikâyet etmede
Kestiler sazlık içinden der beni
Dinler ağlar hem kadın hem er beni
Gönlün bu ayrılıktan göz göz olsun da bir
Sen o gün benden işit özlem nedir
Her kim aslından uzak düşsün arar
Cânâna dönmek için bir uygun gün arar.”
Mevlânâ'nın ünlü kafesteki papağan öyküsünde de, papağan, arayan kişiyi temsil etmektedir. Kafes ise, nefs-i hayvanidir. Tüccarın papağanı ayrılık hastalığından muzdariptir. Fenâ süreciyledir ki (benliği geçici benlikten kurtarmak, ölmeden önce ölmek), papağan özgürlüğünü kazanır.
Sayfa 47Kitabı okudu
Bilgelik der ki, "İnsanlar uykudadır, ölünce uyanırlar." İmgeler, görüntüler, para hesapları, makam kaygıları, önemsenme arzuları geride kalabilse.
Sayfa 200Kitabı okudu
Atâullah İskenderî der ki: “Kim ki lütuflar için şükreder; o lütufları manevi bağlarla kendine bağlamış olur.”
