kırmızı seyahat

MAĞARA VE KOZMOS KİTABINDAN ALINTI
UZUN BİR YAZI SAYFADA ŞAMANİZME DAİR BAŞKA GÜZEL YAZILARDA VAR. LİNKE TIKLAYARAK OKUMANIZI ÖNERİRİM.

https://yeryuzusifasi.wordpress.com/...-yarginin-kirilmasi/

Michael Harner’ın Mağara ve Kozmos Kitabından alınmıştır. Harner kendi kişisel yolculuğunu anlatmakta…

Öteki alem, rehber ruhlar, tıbbi bitkiler ve ruhsal şifalanma kültürünü merak edenlerin keyifle okuyacağı bir yazı…

ARAYIŞ – Ön Yargının Kırılması

Kaliforniya Üniversitesi’nde (Berkeley şehri) antropoloji öğrencisiyken 1950’lerin başında şamanların heyezanlı, belkide biraz şizofren olması muhtemel kişiler olduklarını tahmin ederdim. Buna kanıtım ise; şamanların ruhları gördükleri, onlarla konuşabildikleri ve hatta insanlara şifa vermek için ruhları kullandıklarını iddia etmeleriydi.

Şamanlar zaman zaman tedavilerinde başarılı olduklarından araştırılmayı hak ediyorlardı ama ancak psikolojik bir açıdan yapılmak kaydıyla… Walter Cline, şamanların sadece psikolojik açıdan değerlendirildiği bu bakış açısına karşıydı. Şamanların yukarıda belirtilen algılanma şekli Batılı önyargıların bir mirasıdır; bu önyargılar, halen daha kuzey Finlandiya’da söylendiği gibi Avrupa’da “cadı” olarak adlandırıldıklan, Engizisyonun zulmüne uğradıkları yüzyıllar öncesine dayanmaktadır. Engizisyonunun işkence ve infaz yöntemleri, kademeli olarak yerini, onsekizinci yüzyılda yaşanan “Aydınlanma” döneminde bilimin yükselişine eşlik eden laikliğin üstü kapalı baskısına bıraktı.

O yüzyılda, Avrupa şamanizminin son kalıntıları ve “ruhun yolculukları” olarak bilinen bazı imgeleme yöntemleri, halk şifacılığında bir dereceye kadar varlığını sürdürdü. Ancak onsekizinci yüzyılda akademisyenler, ruhun varlığına dair hiçbir bilimsel kanıt olmadığını ilan ettiler. Bu yüzden, ortaya çıkmakta olan tıbbi kurumsal yapı, imgelemeye dayalı tedavi yöntemlerinin terk edilmesi gerektiğine hükmetti.

Bu “sapkınlık”, yani imgelemeye dayalı yolculuk, Avrupa tıbbına ondokuzuncu yüzyıl sonlarında Freud bir hastasından, trenle kırsal bölgeden geçtiğini “hayal etmesini” ve neler gördüğünü anlatmasını isteyene kadar da geri dönemedi.

Özler, ruhlar ve şamanları ciddiye almama konusundaki akademik direnç bugüne kadar sürmüştür.

Fiilen şamanik yöntemleri denememiş ancak sempatisi olan antropologlar bile şamanizmi, birinci elden bilgilerle incelemek yerine, Batılı peşin hükümler ve paradigmalar çerçevesinden inceleme eğilimindedir.

Bilim insanlarının çoğu şamanlara, artık etnik merkezli olmasa da, halen daha biliş merkezci mercekler ardından bakmaya meyillidir; yani başka insanların, değişik bilinç hallerinde yaşadıkları deneyimlerin geçerliliğini, bu durumları kendileri deneyimlemeden yargılama eğilimindedirler. Bu bilim insanları, yeterli katılımcı gözlemde bulunmaksızın şamanlar ve şamanizmi, şu anda moda olan teorik sınıflandırmaya tabi tutmaktan sorumluydu. Şamanizm alanında yirminci yüzyılın ikinci yansından önce hiçbir antropolog fiilen katılımcı gözlemde bulunmamıştı. Dolayısıyla “katılıma gözlem”, antropolojide, yerel davranış ve uygulamalann doğru anlaşılmasına yönelik gerekli bir saha yöntemi olarak gerçekten değil, göstermelik bir şekilde desteklenmiştir.

Diğer yandan, şamanların şifacılıktaki başarıları ve öteki dünyalara yaptıkları inanılmaz seyahatler Batılı bilim insanlarını büyülemiş ve hayrete düşürmüştür. Katılımda bulunmadan, oturduğu yerden teorilerini geliştiren Fransız kurama Lucien Levy-Bruhl yirminci yüzyıl başında çıkan kitabında (Les fonctions zihinseles dans les societes infirieures, ilkel toplumların zihinsel işlevler); yerli insanların olağanüstü deneyimlere dair “yerel” temaslarının, aslında hakiki olmakla beraber yerlilerin, prerasyonel “ilkel” zihnin mahkûmları olduğunu öne sürmüştür. Ne yazık ki bu görüş tamamen kaybolmamıştır, kuramcı Julian Jaynes’in daha yakın tarihli kitabını örnek olarak verebiliriz; gezegenimizde halen daha varlıkları devam eden “tarım öncesi” topluluklardan avcılar ve toplayıcıları yerinde incelemeden, oturduğu yerden, “tarım öncesi” toplulukların bilincine dair detaylı teoriler geliştirmiştir.

Levy-Bruhl’m kabile insanları ve şamanlar hakkındaki görüşleri, belki de yirminci yüzyılın daha ileri dönemlerinde onlarca yıl boyunca şamanların deneyimlerini “halüsinasyon” ve şamanların kendilerini de fiilen psikozlu veya “kısmi remisyonda psikozlu” olarak tanımlayan psikanalitik kesimin çoğunluk görüşlerinin yanında oldukça masum kalır. Gerçekten de Freudçu psikanalitik teoriden önemli ölçüde etkilenmiş bir antropolog olan VVeston La Barre, şamanizmdekiler de dâhil olmak üzere aslında bütün mistik deneyimlerin, nevroz veya psikoz belirtileri olduğunu savunmuştur. Kendi terimleriyle, Aşağı Dünyaya “yolculuklar” yapan ve Ilyas tarafından orada ruhların gerçekliğine dair eğitilen Cari Jung, bu görüşten ve Freud’tan ayrılmaktadır.

IIyas ona “Biz sembol değil gerçeğiz. Bize sembol diyebilirsin… Ancak, siz insanlar gibi gerçeğiz. Bize sembol diyerek hiçbir şeyi çürütemez ve çözemezsin. Kesinlikle, sizin gerçek dediğiniz şeyiz.” Ancak, Jung’ın bu ifadeleri kendi Kırmızı Kitabı’na gizlice yazması ve kitabının, ölümünden neredeyse yarım yüzyıl sonra basılması dikkat çekicidir.

Kuşkusuz, hem şamanizmin akademik rehabilitasyonunda hem de tüm insanlık nezdinde ortaya çıktığının herkesçe bilinir olmasında yirminci yüzyılın en önemli figürü Mircea Eliade idi.

Klasik kitabı ” Şamanizm: Geçmişin Esriklik Teknikleri” ilk kez 1951 senesinde Fransızca yayınlandı. Eliade, yerel uygulamaların kendi aralarında farklar içermesine rağmen, sürekli olan ve kilit özelliğin, şamanın trans “esriklik” halindeyken öteki dünyalara yaptığı yolculuklar olduğunu belirtmiştir.

Şamanizm hakkında önemli bir referans olma özeliğini halen koruyan kitabında Eliade, şamanizmin kendisinin bir din olmayıp bir yöntembilim olduğunu açıklığa kavuşturduktan sonra şamanizmin, diğer tüm ruhsal sistem ve dinlerin öncüsü olduğunu belirtmiştir. Ancak Eliade de, şamanların akıl hastası olduğuna dair görüşten kendini arındıramamıştır; Amazonlara dair ilk saha çalışmamdan sadece beş yıl öncesi olan 1951 gibi geç bir tarihte, “şamanların çoğunluğunun psikopat olduğu” şeklinde bir tavır benimsemiştir.”

Dolayısıyla bilim insanlarının “psikolojik” bakış açısına göre şamanlar “yalancı ve şarlatan” değil, sadece akıl hastasıydılar! Yine de şamanlar, kabul görebilecekleri “çılgın” kültürlerde doğmak gibi bir talihe sahiptiler. Hatta şaman olarak, aralarında yaşadıkları insanların kitlesel heyezanlarını tatmin ederek, bu delilikten fayda sağlayabiliyorlardı. Tabi ki bu “çılgın” kültürler; iki dünya savaşı ve Yahudi soykırımının yanına diğer toplu katliamları, kentsel şiddeti ve gezegenimizin hayat destek sisteminin tahribatım hızlandıran eylemleri da katan ve akıllı olduğu varsayılan kendi “uygar” Batılı kültürümüzün aksine, “ilkel” kabile kültürleriydi.

Antropoloji bölümünden mezun bir öğrenci olarak öğrendiğim (tabi ki Walter Cline’dan değil) bir diğer şey, saha çalışması yapanların şüpheci bir “nesnelliği” koruması gerektiğiydi. Pederşahi yaklaşım dışında daha pratiğe yönelik amacı doğrultusunda, yani yerel deneklerin kendinden uzaklaşmasını önlemek için antropolog, şüpheciliğini yerlilere doğrudan ifade etmezdi. Akademik çevreye, evine geri döndüğünde ise Batılı psikolojik ve sosyolojik kabuller çerçevesinde, söz konusu yerel kültürlerde “gerçekte” ne olup bittiği açıklardı. Bu riyakâr tutumun çok uygun ve doğru olduğuna dair bir kanaat hâkimdi. Buradaki içkin kabul, yerel işlevlerin, biz Batılılar açısından muhtemel öğreticiler olmaktan ziyade, üzerinde çalışılacak konular olduğu ve modern Batı bilgisinin üstünlüğü idi.

Aynı şekilde, “dengesiz kişiliklerin” kalkışabileceği bir şey olan “yerlileşme”nin tehlikelerini öğrenmiştim. “Sınırı aşan” etnolog ve kültür antropologlarına verilen örneklerden birisi, Smithsonian Enstitüsü Amerikan Etnoloji Bürosu’ndan Frank Cushing’di. Yüzyıl kadar önce Cushing, gizli topluluklarına resmen kabul edildikten sonra Zuni dini hakkında rapor vermeyi bırakmış ve bu yüzden Batı dünyasını keşiflerinden mahrum bırakmıştı. Ayrıca Birinci Savaş Şefi unvanını almıştı. Meslekte birçokları açısından, “mesafesini korumada” ve akademik yükümlülüklerini yerine getirmedeki başarısızlığından ötürü, genel anlamda bir skandaldı.

1956-57 arasında Yukarı Amazonlarda ilk saha çalışmama başlarken sahip olduğum akademik birikim buydu. Amacım, Batılı kolonileşme sınırlarını aşıp halen daha fethedilmemiş olan Yerli Amerikan kabilelerinin hayatlarını deneyimlemekti. Kuzey Amerika’da bu fırsat için bir yüzyıl kadar geç kalmıştım, dolayısıyla ben de Güney Amerika’yı ve özellikle de, sözde fatihlere yüzyıllardır direnmiş olan, Doğu Ekvator’un Jivaro proper veya Untsuri Shuar (Şuarlar) olarak anılan halkını seçtim.

Antropolojik sorumluluk ve amacım, kültürlerinin tamamının doğru etnografyasını (budun betimini) yapmaktı, çünkü sansasyonel “kafa derisi büzme” uygulaması hayatları ve düşüncelerine dair birçok dehşetli, gerçek dışı ve önyargılı rivayete yol açmıştı.

1956’da Şuarlarm arasına geldikten kısa bir süre sonra gece gündüz ormanda dolaşıp, gördüğü ruhlarla konuşan bir adam fark ettim.

Azametli akademinin fildişi kulelerinden henüz yeni gelmiş biri olarak; “İşte, bir tane buldum!” diye düşündüm. Halka, adamın şaman olup olmadığını sordum. Onlar da adamın şaman değil, deli olduğunu söylediler! Adamı deli olarak değerlendirmelerine rağmen, onun halüsinasyonlar gördüğünü düşünmüyorlardı. Sonuç olarak topluluktaki hemen herkes, yerel halüsinojenlerden kullanmıştı ve onlar da görmüş oldukları için, ruhların gerçek olduğunu biliyorlardı.

Bu kişiyi deli olarak değerlendirmelerinin sebebi, ruhlarla olan temasını kesememesiydi.

Halkı için faydasız biriydi. Şamanlar ise, aksine, ruhlarla etkileşime geçecekleri zamanı bilinçli bir şekilde kendileri seçer ve bunu, başkalarına yardımcı olmak gibi belirli bir amaç için yaparlardı. Böylece, Şamanizm hakkındaki gerçek eğitimimin başlamış oldu.

Kısa bir zaman sonra sadece savaşçılardan değil, aynı zamanda, şamanlardan oluşan bir toplulukta bulunduğumu öğrendim. Şamanların sayısı yüzlerceydi; şifacılıkları ve diğer faaliyetleri, günlük hayatın içine iyice nüfuz etmişti. Benim açımdan büyüleyiciydiler; önceden bildiğim her şeyden çok daha heyecan verici olan, gerçeklik kavramlarıyla tanıştım.Çoğu, bilinç durumunu değiştiren bitkilere ve bitki karışımlarına bağlı görünmekteydi. Hem şamanlar hem de şaman olmayanlar, görünmez alternatif bir gerçeklikte, görünmez olan ruhları görmek ve etkileşime girmek için çeşitli halüsinojen (sanrı yaratan) veya psikodelik (zihin açıcı) maddeler kullanıyordu.

Belki de dünyadaki diğer yerli halkların kullanmadığı kadar geniş bir psikodelik madde çeşidine sahiptiler; saklı gerçeklikteki faydalı ruhlarla temas kurmaları için bebekler için çok hafif bir tanesi, yine kız ve erkek çocuklar için olanlar, ruhlardan yardım almaları için av köpeklerine yönelik bir tane, sadece şamanlara yönelik bir madde ve sadece görü arayışına yönelik bir tane… Eğer genç bir delikanlı, kötü davranışlarda bulunursa ebeveynleri onu hizaya getirmek için bir psikodelik alması için zorlayabiliyordu. Altta yatan fikir, ruhlar ve saklı gerçeklikten bahsettikleri zamanlarda, neden söz ettiklerini gerçekten bildiklerini anladığı takdirde delikanlının, ebeveynlerinin otoritesine saygı duyacağıydı.

Burs almış olduğum doktora projem, Şamanizm veya psikodelik maddelerle alakalı olmadığı için araştırmalarımı farklı konulara yoğunlaştırdım. 1956-57’de Şuarlar arasındaki saha çalışmam esnasında iki kez şamanlar, bilinç değiştiren iksir ve bitkilerinden kullanma fırsatı verdiler.

Bu bana çok cazip geldiyse de, az da olsa beyin hasarı yapabileceği endişesiyle, kendimi tuttum. Başarılı bir doktora tezi yazmamda en önemli kaynağım, net düşünebilen açık bir zihindi. Lâkin aylar geçtikçe, ruhsal yönelimimde alttan alta bir şeyler değişti. Ruhların gerçek olduğu da dâhil olmak üzere, Şuarların gerçekliğe dair kabullerinden bazılarını bilinçli olarak benimsedim. Nehri geçerken yaşanan kaza, ruh gücüne sahip olmanın önemini gerçekten kavramamı sağladı.

Artık kendimi, Kızılderililerin durmaksızın devam eden kan davaları, baskınları, pusuları ve cinayetleri arasında fiziksel tehlike içindeyken, sessizce koruyucu ruhlara yalvarırken buluyordum. Ruhların varlığı, bana halen daha görünmez olmalarına rağmen, somut ve güven verici geliyordu. Doğal olarak dünya görüşümdeki (VVeltanschauung) bu hafif kaymadan, üniversiteye doktora tezim için gönderdiğim mektuplarımda söz etmiyordum.

Aslında saha çalışmamın ilk senesinde, katılıma olmaktan ziyade gözlemci kalarak, bir etnolog olarak esasen “uygun” mesafeyi korumuştum.

Bir yıl sonra Amerika Birleşik Devletlerine geri döndüğümde, Doğu Ekvator’da deneyimlemiş olduğum bu kişisel ruhsal duyumsamalar, gitgide bilincimin gerilerine çekildi ve belli belirsiz hatıralara dönüştüler.

Dört yıl sonra, Amerikan Doğal Tarih Müzesi için Yukarı Amazonlara yaptığım bir keşif gezisinde, bu eşiği tam ve fiili olarak geçtim. 1961 senesinin o kaderimi belirleyen gecesinde, Doğu Peru’nun Conibo Kızılderilileri arasında şamanlarm psikodelik bitki çayı “ayahuska”dan içtim.

Conibolar, kendi ruhsal deneyimlerini ve dinlerini açıklamak için bu şartı ileri sürdüler. Şuarlar arasında yaptığım hatamı, yani iksirlerini içmemeyi, tekrarlamamaya kararlı olarak Conibolarla işbirliği yaptım.

Conibolar arasında yaşadığım görü deneyimlerim çok güçlüydüler; ayrıca, daha sonra Coniboların bana açıkladıklarıyla da oldukça örtüşüyordu. Fark etmeye başlamıştım ki; antropoloji öğrencisi olarak bana öğretilen kültürel kuramlar, kültürlerden bağımsız olduğu net olan bu deneyimler arası tutarlılığı açıklamakta yetersiz kalıyordu. Bu keşif, gerçeklikle ilgili batılı görüşlerimi temelinden sarsmış, gerçek ve ciddi bir bilgi arayışına girmeme neden olmuştu. Halen daha Coniboların arasındayken, bu arayış, kutsal dünyalara yolculuk yapmak ve ruhlarla çalışmak için gecelik katalizör etkisi gösteren ayahuska ve şamanik şarkılar yardımıyla şamanik yöntemlere ilişkin bir eğitim halini aldı. Tamamen farklı bir gerçekliği, gizli bir evrenin gerçekliğini, araştırmanın ve keşfetmenin verdiği ve hayatımda daha önce hiç tatmadığım bir heyecan ve tatmin duyuyordum.

Berkeley’deki akademik pozisyonum için 1961 yılında Amerika Birleşik Devletlerine dönmem ve Conibo dostlarımdan ayrılmam gerekti. Aynı zamanda, şamanlarm günlük ifşalarının, ruhani açıdan İndideki eski hikâyelerden daha etkili olduklarını fark eden ve bağlı oldukları misyonerler heyetine, Kızılderililere artık İncil’i öğretmeyeceklerini, sadece sağlık misyoneri olarak hizmet vermek istediklerini belirten iki Kuzey Amerikalı misyoneri de geride bırakıyordum. Bu kişiler, Şamanın Yolu kitabında “Bob ve Millie” rumuzları ile andığım Dick ve Dorothy Kendig idi. Yolum ormandan geçiyordu ve vedalaşmak için yolumun üzerinde bulunan misyonlarına uğradım. Dick, bir nehir kasabası olan Pucallpa’ya yeni gittiğini, daha yeni ayahuska içmiş New York’lu sakallı bir “hippi” ile karşılaştığını anlattı. Bu, Ailen Ginsberg’di. Bu çaydan içen benim haricimdeki tek “yabana” olduğundan, bu kişiyi kaçırmış olduğuma üzüldüm. Deneyimlerinin benimkilerle kıyasla nasıl olduğunu merak ediyordum. San Francisco’ya döndüğümde onu bulmaya çalıştım ve Hindistan’a gitmiş olduğunu öğrendim; deneyimlerimizi karşılaştırmamızdan önceydi bu olay.

San Frandsco Körfez Bölgesi’nde kendimi, beklenmedik bir şekilde, büyük heyecan ve tartışmalara yol açan LSD, Meksika mantarı, peyote kaktüsü ve meskalin ile psikodelik deneyimler yaşayan, küçük ama hızla büyüyen, maceracı psikolog, şair, müzisyen, botanikçi, kimyacı ve bohemlerden oluşan bir grubun içinde buldum. Artık Batı kültüründe de, şamanların zaten biliyor olduklarım anlamaya başlayan insanlar vardı. Bunlar, daha sonradan Psikodelik Altmışlar olarak bilinen çağın öncüleriydiler.

Ailen Ginsberg nihayet Hindistan’dan döndü ve Amerikan karşı kültüründe görülmeye başlanan uzun saçıyla beni şok etti. San Francisco’da Gough sokağındaki evine yaptığım ziyaretlerde, akademi haricinde, kendime ikinci bir ev bulduğum hissini duymaya başladım.

Altmışlı yılların başında, kendilerinden bir önceki Beat kuşağını besleyen ve San Francisco bölgesinde yoğunlaşan, bilinç ve gizli gerçekliklerin kâşifleri olan bu kişilerin çoğu iyi eğitimli, akıllı, yaratıcı ve kendilerini rahatlıkla ifade eden bireylerdi. Onlarla birlikte olmak ve Yeni Çağ hareketinin hızlı gelişimini görmek heyecan vericiydi.

1963 yılında Berkeley, Kaliforniya Üniversitesi’nde “Yukarı Amazonlarda Psikotrop Maddeler ve Gerçeklik” konulu halka açık bir konferans verdim. O zamanlar psikodelikler veya halüsinojenler henüz “tehlikeli” akademik konular değildi. Konuşmamda Şuarların (o zamanlar adlandırıldığı gibi Jıvarolar), ağızdan alınan bir halüsinojen olan ayahuska çayının yardımıyla görülenin gerçek gerçeklik olduğuna inandıklarını ve sıradan günlük hayatı ise “yalan” olarak gördüklerini açıkladım. Benden habersiz olarak, konuşmamın içeriği, üniversitenin bütün kampüslerine dağıtılan bir gazetede yer aldı.

Sonucunda 1963 Kasımında, San Francisco’da düzenlenen yıllık Amerikan Antropoloji Derneği toplantısında yanıma tıknaz, iyi giyimli ve Latin tipli bir beyefendi yaklaştı ve kendisini Carlos Castaneda olarak tanıtarak, UCLA’da (Los Angeles Kaliforniya Üniversitesi) öğrenci olduğunu söyledi. Berkeley’deki konferansında konuştuklarım hakkında benimle görüşmek istiyordu. Yakui (Yaqui) Kızılderilileri arasında derlediği saha notlarını düzenlemekte zorlandığını, hakkında konuşma yaptığım, gerçekliğe dair ikilik konusuna ilgi duyduğunu açıkladı.

Daha sakin bir köşeye çekildik. Carlos’un, içine girmekte olduğum dünyalara karşı heyecan duyan ve bunlara ilişkin yerlilerin bilgisine gösterdiğim ciddi saygıyı paylaşan ilk antropolog olduğunu fark ettim.

İlerleyen haftalarda düşüncelerini ve deneyimlerini paylaşmak üzere sıklıkla arabasıyla Los Angeles’dan Berkeley’e geldi. Tartışmalarımız, Batılılar açısmdan faydalı iki gerçeklik kavramı geliştirmemizi sağladı. Sonraki yayınlarında Carlos bu ikiliği, “sıradan” ve “sıra dışı” gerçeklik olarak iki basit terimle formüle etti ve ben de bununla ilintili “olağan (sıradan) bilinç hali” ve “şamanik bilinç hali” terimlerini kullandım. En sonunda, şamanizm ve halüsinojenlere ilişkin deneyimlerimi paylaşabileceğim bir antropologun var olduğunu bilmenin verdiği şevkle Şuarları üç kez daha ziyaret ettim.

Carlos çok nükteli ve içten biriydi. Peyote kaktüsü ve Don Juan isimli bir Yakui brujo’su (büyücü) ile olan temasları hakkında harika hikâyeler anlatıyordu. Sandra Hamer ile bunları yazması için kendisini teşvik ettik. Birkaç hafta içinde ilk yazılı hikâyesini getirdi. Son derece etkileyici ve zannımca etnografya açısından doğru bir anlatımdı; daha da yazması için onu cesaretlendirdik.

Ziyaretleri sürüp, yeni konular biriktikçe kitap uzunluğunda bir metin oluştu. Carlos’a, taslağını New York’taki Grove Press yayınevine götürmesi için yardıma olduk ve kitabı derhal geri çevrildi; söylendiğine göre yayınevinin sahibi daha sonraları bu kararına çok pişman olmuş. Don Juan’ın Öğretileri adıyla en sonunda Kaliforniya Üniversitesi Yayınevi tarafından, 1968 yılında birçok dram ve zorlukların ardından yayınlandı ki bu, başka bir sefere anlatılacak başlı başına bir hikâye. Ancak açık olan şey şuydu: Batının, yerlilerin sahip olduğu ruhsal ve felsefi bilgiye karşı olan kayıtsızlığı çözülüyordu.

Bundan öncesinde bile daha 1964 yılında, Eliade’nin 1951 tarihli Şamanizm hakkındaki kitabının İngilizce basımı, başta Kaliforniya olmak üzere Amerika Birleşik Devletlerinde konuya olan ilginin hızla artmasını sağlamıştı. Bu ilgi, 1960’larda LSD gibi psikodelik maddelerin yaygın olarak kullanımından büyük ölçüde güç alıyordu. 1964’ten önce bu Amerikalı psikodelik kâşifleri, şamanlarm binlerce yıldır aşinası oldukları bir alanı yeniden keşfettiklerinin farkında değildi. Hiç de şaşırtıcı olmayan bir şekilde, yaşadıkları bu deneyimleri, Hinduizm ve Tibet Budizmi başta olmak üzere Doğu medeniyetlerinin iyi bilinen ruhcu gelenekleri içinde bir çerçeveye oturtma arayışına girdiler. “Yolculuk (seyahat)” kelimesinden ziyade “gezi” kelimesini kullanıyorlardı ve şamanlann deneyimledikleri seyahatleri çok azı duymuştu.

Eliade’nin kitabıyla eş zamanlı olarak, San Francisco’ nun Haight-Ashbury bölgesindeki psikodelik “hippi” kâşiflere tuhaf şeyler olmaya başladı. LSD ve diğer bilinç durumunu değiştiren maddelerle yaptıkları geziler sonucu çoğunluğu, bu dünyadan göçmüş Amerikan Kızılderililerinin reenkamasyonlan oldukları sonucuna vardılar, içlerinden bazıları boncuklar, tüyler takmaya ve geyik derisi giymeye başladılar. Şamanik açıdan yorumlarsak, muhtemelen aslında deneyimledikleri, gezileri sırasında özellikle fark edilmek isteyen ruhlarla kaynaşmaktı.

Tüm bunlar olurken, Berkeley’e döndüğüm zamanlarda meslektaşım olan antropologlarla ayahuska ve diğer şamanik deneyimlerimi paylaşmaya çalıştım. Sempatik ve ilgili davranmaya çalıştılar ancak fark ettim ki, tıpkı misyoner dini görüşlerle olduğu gibi, benim deneyimlerim de onların laik paradigmaları ile çatışıyordu. Kutsallığından ötürü ağza alınmaması gereken tabuları paylaşma çabalarımdan büyük oranda vaz geçerek, hem düz anlamıyla hem de mecazi olarak, akraba ruhları bulmak üzere Berkeley’ deki büyük üniversite kütüphanesinin rafları arasına dal-dım. İlk olarak, güçlü etkileri için halüsinojenlerin, öncelikle Ayahuska ve sonra tatulanın (boru çiçeği), kabilelerdeki kullanımına ilişkin üzerinde durulmamış kanıtları araştırdım. Bu maddelerle olan deneyimlerim ve Kuzey, Orta ve Güney Amerika’da kullanılan diğer bitkiler, insanlığın ruhsal deneyimlerinin psikotrop maddelerden kaynaklandığını düşünmeme yol açtı; başka bir deyişle, dinsel deneyimin ve dolayısıyla din ve şamanizmin esas kaynağının, bu bitkiler olduğunu düşünüyordum. Dinlerin kökenine dair öğrenim görenler tarafından bu bitkilerin ‘kullanım ve etkisinin ciddiye alınmadığına ikna olduktan sonra büyük bir merak ve beklenti ile kültürlerarası karşılaştırma yaparak etnografya ve tarih literatürünü araştırmaya başladım. Dünyanın bazı kesimlerinde şamanların, öteki gerçekliği deneyimlemek için gerçekten de psikodelik bitkileri kullandıklarına ilişkin hatırı sayılır derecede kanıt buldum.

Aynı zamanda uçan “cadılar”, kurt adamlar, vampir ve zombilere dair hikâyelerin ardında da bu bitkiler varmış gibi görünüyordu. Bu keşiflerin bazıları, Geç Ortaçağ ve Rönesans’ta şamanizmin (o zamanlar “cadılık”) hayatta kalmasında bitkilerin kullanımına dair makalemde yer aldı.

Makale, düzeltilmiş basımı yapılan Halüsinojenler ve Şamanizm kitabımın bir parçasıydı ve esas olarak 1965 yılında Amerikan Antropoloji Derneği’nin yıllık toplantısında sunduğum makalelerin bir toplamıydı. Carlos Castaneda da sempozyumdaydı; ancak onun makalesi, kendi tercihi olarak, hiç yayınlanmadı.

Gordon Wasson’in Meksika’da Mazatec yerlileri ile “sihirli mantar” deneyimleri, LSD’yi keşfinden sonra Albert Hofmann’ın yaptığı yayınlar, Aldous Huxley’in meskalin ile deneyimlerine ilişkin açıklamaları ve Timothy Leary’in dünyadan uzak Harvard lisans öğrencilerine LSD hakkında yaptığı sunum en başta olmak üzere başkaları da, eş zamanlı olarak, benzeri bilimsel araştırmalar ortaya koydular. Dolayısıyla 1960’ların başı ve ortalarında çoğumuza göre “bunu yapan uyuşturuculardı” ve eski zamanlardaki “dini deneyimleri” psikodelik bitkilerin ağızdan alınmasına bağlayan birçok makale yayınlandı. O yıllarda yaygın bir şekilde LSD ile yaşanan deneyler, ağızdan alman bioaktif maddelerin, şamanlarm başka bir gerçekliğe geçişinin “gizli” anahtarı olduğu görüşünü kuvvetlendirmişti.

1968’de yayınlanan Castaneda’nın ilk kitabı da, tıpkı VVasson’ın Sibirya şamanlarının görü deneyimlerini psikodelik sinek mantarı (Amanita muscaria) yenmesine bağlayan 1957 tarihli Mantar, Rusya ve Tarih kitabında yaptığı gibi, bu genel görüşe katkıda bulundu.

Ancak kültürler arası karşılaştırmalı araştırmalarım neticesinde, 1960’ların sonunda, hiç de istemeyerek, dünyadaki birçok yerli kültürde şamanların işlerini psikodelik maddeler kullanmadan yaptıkları sonucuna varmaya başladım. Dünya genelinde, en başta davul olmak üzere, vurmalı çalgı (perküsyon aletleri) sesinin yerli şamanlar tarafından psikodeliklerden daha yaygın bir şekilde kullanıldığı açıktı. Davulun şamanik amaçlı kullanımının, birisinin bilinç halini değiştireceği olasılığını kabullenmek güçtü.

Temel Şamanizm

Onlarca yıllık kendi pratik deneyimlerim, kültürler arası karşılaştırmalı araştırmalarım ve yaptığım saha çalışmalarım boyunca, kademeli bir şekilde, bilinç halini değiştirmek üzere işitsel uyarımın kullanılması da dâhil, şamanizmin temelinde yatan evrensel, evrensele yakın, ortak ilke ve uygulamaları diğerlerinden ayırdım. Özellikle 1970’lerde, sürekli daha da iyileştirmek suretiyle, bu ilkeleri etkin bir şekilde uygulamak ve öğretmek üzere yöntemler geliştirdim.

Bu, kısmen kendi adıma şamanik şifa ve kehanete yönelik uygulamaları geliştirme çabamdan, kısmen da şamanik yöntemler konusunda başkalarını eğitirken gelmiş olan talepleri cevaplama gayretlerim neticesinde gerçekleşti.

Şamanik uygulamanın altında yatan bu kültürler ötesi ilkeler, Temel Şamanizm olarak adlandığım şeyin esasıdır. Giriş bölümünde belirtiğim gibi temel Şamanizm, şamanizmin ayırt edici özelliklerinden birisi olan öteki dünyalara yolculukla birlikte şamanizmin evrensel, -evrensele yakın ve ortak özelliklerinden meydana gelir. Çoğu Batılı için şamanik yolculuk dâhil temel şamanizmin öğrenilmesi ve uygulanması, her kültürün kendine özgü sembolizmi, söylenceleri ve kavramsal ayrınülan bulunduğundan, tek bir kültürdeki şamanik uygulamaları örnek almaktan çok daha verimli bir yaklaşımdır. Eğer bu sizin kendi kültürünüz değilse söz konusu ayrıntılar, özellikler ve anlamlar, söz konusu yerli halk açısından taşıdıkları doğruluğu taşımazlar. Bununla bağlantılı olarak antropolog Joan Townsend, temel şamanizmi dikkatli bir biçimde neo şamanizmden ayırmıştır.

Daha detaylı bilgi için “Şamanik Şifa” kitabımda, “Temel Şamanizmde Ana Kavramlar”a bakınız.

Zaman içinde atölye çalışmalarının sıklığı, yoğunluğu ve uzunluğu arttı. Yaklaşık son otuz yıldır talepleri karşılamak için, şamanizm ve şamanik şifanın dünya genelinde korunması, çalışılması ve öğretilmesi amacıyla kar gütmeyen bir kuruluş olarak hayata geçirilen Şaman Çalışmaları Vakfı Uluslararası Fakültesine davet edilen eski öğrencilerim atölye çalışmalarında bana yardımcı oluyorlar.

Bu kitapların okunmasını tavsiye ederim. Eklemek istedikleriniz olursa lütfen siz de ekleyin.

1. Yabancı Albert Camus , Can Yayınları
2. Küçük Prens –Mavi Bulut , Antonie de saint-exupery, mavibulut yayınları
3. Otostopçunun galaksi rehberi -5 cilt takım , Douglas Adams, kabalcı yayınevi
4. Yüzyıllık yalnızlık, gabriel garcia marquez, can yayınları
5. Bin dokuz yüz seksen dört, george orwell, can yayınları
6. Bütün hikayeleri - tek cilt, edgar allan poe, ithaki yayınları
7. Satranç, stefan zweig, can yayınlarıss
8. Çavdar tarlasında çocuklar, j. d. salinger, yapı kredi yayınları
9. Hayvan çiftliği, george orwell, can yayınları
10. Siddhartha, hermann hesse, can yayınları
11. Cesur yeni dünya, aldous huxley, ithaki yayınları
12. Ölümsüz aile, natalie babbitt, iş bankası kültür yayınları
13. Bulantı, jean-paul sartre, can yayınları
14. Yolda, jack kerouac, ayrıntı yayınları
15. Büyücü, john fowles, ayrıntı yayınları
16. Suç ve ceza - hasan ali yücel klasikleri, fyodor mihailoviç dostoyevski, iş bankası kültür yayınları
17. Dava, franz kafka, can yayınları
18. Görünmez kentler, ıtalo calvino, yapı kredi yayınları
19. Koku, patrick süskind, can yayınları
20. Açlık, knut hamsun, varlık yayınları
21. Veba, albert camus, can yayınları
22. Bozkırkurdu, hermann hesse, yapı kredi yayınları
23. Ulysses, james joyce, yapı kredi yayınları
24. İnce memed 1, yaşar kemal, yapı kredi yayınları
25. Venedik'te ölüm, thomas mann, can yayınları
26. New york üçlemesi, paul auster, can yayınları
27. Varolmanın dayanılmaz hafifliği, milan kundera, iletişim yayınevi
28. Zorba, nikos kazancakis, can yayınları
29. kolera günlerinde aşk, gabriel garcia marquez, can yayınları
30. yüzüklerin efendisi - tek cilt özel basım, j.r.r. tolkien, metis yayıncılık
32. huzursuzluğun kitabı, fernando pessoa, can yayınları
33. günlerin köpüğü , boris vian, e yayınları
34. foucault sarkacı, umberto eco, can yayınları
35. gülün adı, umberto eco, can yayınları
36. gecenin sonuna yolculuk, louis ferdinand celine, yapı kredi yayınları
37. kör baykuş, sadık hidayet, yapı kredi yayınları
38. biz, yevgeni zamyatin, versus kitap yayınları
39. hobbit, j.r.r. tolkien, ithaki yayınları
40. yaşlı adam ve deniz, ernest hemingway, bilgi yayınevi
41. fransız teğmenin kadını, john fowles, ayrıntı yayınları
42. yeraltından notlar, fyodor mihailoviç dostoyevski, iletişim yayınevi
43. oblomov-hasan ali yücel klasikleri, ivan gonçatov, iş bankası kültür yayınları
44. kayboluş, georges perec, ayrıntı yayınları
45. her şey aydınlandı, jonathan safran foer, siren yayınları
46. başkaldıran insan, albert camus, can yayınları
47. amok koşucusu, stefan zweig, can yayınları
48. körleşme, elias canetti, payel yayınevi
49. dünyanın merkezine seyahat-ithaki, jules verne, ithaki yayınları
50. franny ve zooey, jerome david salinger, yapı kredi yayınları
51. güvercin, patrick süskind, can yayınları
52. bir kış gecesi eğer bir yolcu, ıtalo calvino, yapı kredi yayınları
53. dorian gray'in portresi, oscar wilde, can yayınları
54. genç werther'in acıları, goethe , can yayınları
55. ay sarayı, paul auster, can yayınları
56. çiçek açmış genç kızların gölgesinde - kayıp zamanın izinde (ikinci kitap), marcel proust, yapı kredi yayınları
57. çanlar kimin için çalıyor, ernest hemingway, bilgi yayınevi
58. albaya mektup yazan kimse yok, gabriel garcia marquez, can yayınları
59. bülbülü öldürmek, harper lee, altın kitaplar
60. iskenderiye dörtlüsü 1-justine, lawrence durrell, can yayınları
61. suç ve ceza, fyodor mihailoviç dostoyevski, iletişim yayınevi
62. mrs. dalloway, virginia woolf, iletişim yayınevi
63. lolita , vladimir nabokov, iletişim yayınevi
64. swann' ların tarafı - kayıp zamanın izinde (birinci kitap), marcel proust, yapı kredi yayınları
65. tatar çölü, dino buzzati, iletişim yayınevi
66. savaş ve barış (2 cilt birlikte), lev nikolayeviç tolstoy, iletişim yayınevi
67. drina köprüsü, ivo andriç, iletişim yayınevi
68. gülüşün ve unutuşun kitabı, milan kundera, can yayınları
69. gazap üzümleri, john steinbeck, remzi kitabevi
70. trainspotting, ırvine welsh, siren yayınları
71. anna karenina, lev nikolayeviç tolstoy, iletişim yayınevi
72. doğal yaşam ve başkaldırı, henry david thoreau, kaknüs yayınları
73. yüzüklerin efendisi - ııı - kralın dönüşü, j.r.r. tolkıen, metis yayıncılık
74. boncuk oyunu, hermann hesse, yapı kredi yayınları
75. yüzüklerin efendisi - ıı - iki kule, j.r.r. tolkien, metis yayıncılık
76. madame bovary - hasan ali yücel klasikleri, gustave flaubert, iş bankası kültür yayınları
77. yüzüklerin efendisi - ı - yüzük kardeşliği, j.r.r. tolkien, metis yayıncılık
78. büyülü dağ (2 cilt takım), thomas mann, can yayınları
79. usta ile margarita, mihail bulgakov, can yayınları
80. otostopçunun galaksi rehberi, Douglas Adams, alfa yayınları
81. budala, fyodor mihailoviç dostoyevski, iletişim yayınevi
82. deliliğin dağlarında, h.p. lovecraft, ithaki yayınları
83. yakalanan zaman - kayıp zamanın izinde, marcel proust, yapı kredi yayınları
84. binbir gece masalları 1/1, alim şerif onaran, yapı kredi yayınları
85. sodom , marquis de sade, chiviyazıları yayınevi
86. yengeç dönencesi, henry miller, siren yayınları
87. şato, franz kafka, cem yayınevi
88. gurur ve önyargı-hasan ali yücel klasikleri, jane austen, iş bankası kültür yayınları
89. sodom ve gomorra - kayıp zamanın izinde (dördüncü kitap), marcel proust, yapı kredi yayınları
90. mahpus - kayıp zamanın izinde (beşinci kitap), marcel proust, yapı kredi yayınları
91. tiffany'de kahvaltı, truman capote, sel yayıncılık
92. murphy, samuel beckett, ayrıntı yayınları
93. deniz feneri, virginia woolf, iletişim yayınevi
94. soğukkanlılıkla, truman capote, sel yayıncılık
95. albertine kayıp, marcel proust, yapı kredi yayınları
96. barbarları beklerken, j. m. coetzee, can yayınları
97. niteliksiz adam 1, robert musil, yapı kredi yayınları
98. tristram shandy beyefendi'nin hayatı, laurence sterne, yapı kredi yayınları
99. malte laurids brigge'nin notları, rainer maria rilke, can yayınları
100. madde 22, joseph heller, ithaki yayınları
101. şans müziği, paul auster, can yayınları
102. acı çikolata, laura esquivel, can yayınları
103. moby dick, herman melville, yapı kredi yayınları
104. garp cephesinde yeni birşey yok, erich maria remarque, engin yayıncılık
105. alice harikalar diyarında, lewis carroll, can çocuk yayınları
106. aspidistra, george orwell, can yayınları
107. zeno'nun bilinci, ıtalo svevo, can yayınları
108. altın defter, doris lessing, can yayınları
109. ivan ilyiçin ölümü-can, lev nikolayeviç tolstoy, can yayınları
110. guarmantes tarafı - kayıp zamanın izinde (üçüncü kitap), marcel proust, yapı kredi yayınları
111. buddenbrooklar - bir ailenin çöküşü, thomas mann, can yayınları
112. bir öykü yazalım mı?, cemil kavukçu, can çocuk yayınları
113. sıkı kontrol edilen trenler, bohumil hrabal, everest yayınları
114. ince memed seti - özel baskı (kutulu 4 cilt), yaşar kemal, yapı kredi yayınları
115. flaubert'in papağanı, julian barnes, ayrıntı yayınları
116. akıl ve tutku - hasan ali yücel klasikleri, jane austen, iş bankası kültür yayınları
117. binbir gece masalları 1/2, alim şerif onaran, yapı kredi yayınları
118. ruhlar evi, ısabel allende, can yayınları
119. guguk kuşu, ken kesey, turkuvaz kitap
120. justine, marquis de sade,
chiviyazıları yayınevi
121. karanlığın yüreği, joseph conrad, iletişim yayınevi
122. dava, franz kafka, iletişim yayınevi
123. sevgili, marguerite duras, can yayınları
124. solaris, stanislaw lem, iletişim yayınevi
125. baba, mario puzoe yayınları
126. roger ackroyd cinayeti, agatha christie, altın kitaplar
127. şeyler, george perec, metis yayıncılık
128. emma, jane austen, can yayınları
129. otuz dokuz basamak, john buchan, bilge kültür sanat
130. budala - dostoyevski-can yay., fyodor mihailoviç dostoyevski, can yayınları
131. katharina blum'un çiğnenen onuru, heinrich böll, can yayınları
132. dalgalar, virginia woolf, iletişim yayınevi
133. kalpazanlar, andre gide, can yayınları
134. duygusal eğitim , gustave flaubert, iletişim yayınevi
135. binbir gece masalları 2/2, alim şerif onaran, yapı kredi yayınları
136. mansfield parkı, jane austen, can yayınları
137. örümceklerin yuvalandığı patika, ıtalo calvino, yapı kredi yayınları
138. türkü söylüyor otlar, doris lessing, can yayınları
139. bir uzay efsanesi :(2001-2010-2061-3001:son efsane), arthur c. clarke, ithaki yayınları
140. şato, franz kafka, ithaki yayınları
141. binbir gece masalları 2/1, alim şerif onaran, yapı kredi yayınları
142. büyük umutlar, charles dickens, can yayınları
143. başkan babamızın sonbaharı, gabriel garcia marquez, can yayınları
144. ada ya da arzu, vladimir nabokov, iletişim yayınevi
145. homo faber, max frisch, can yayınları
146. lady chatterley'in sevgilisi, d.h.lawrence , yapı kredi yayınları
147. artemio cruz'un ölümü, carlos fuentes, can yayınları
148. portnoy'un feryadı, philip roth, ayrıntı yayınları
149. üçleme, samuel beckett, ayrıntı yayınları
150. tehlikeli ilişkiler, charles de laclos, oğlak yayıncılık
151. biçem alıştırmaları, raymond queneau, sel yayıncılık
152. binbir gece masalları 4/2, alim şerif onaran, yapı kredi yayınları
153. sanatçının bir genç adam olarak portresi, james joyce, iletişim yayınevi
154. kasap çırağı, patrick mccabe, ithaki yayınları
155. kedi beşiği, kurt vonnegut, dost kitabevi yayınları
156. goriot baba-can, honore de balzac, can yayınları
157. madame bovary, gustave flaubert, can yayınları
158. burun, palto, neva bulvarı, delinin defteri, nikolay vasilyeviç gogol, sosyal yayınları
159. örümcek kadının öpücüğü, manuel puig, can yayınları,
160. parma manastırı, stendhal , can yayınları
161. sıfır noktasındaki kadın, neval el seddavi, metis yayıncılık
162. ay ve şenlik ateşleri, cesare pavese, can yayınları
163. amerika, franz kafka, can yayınları
164. tarçın kokulu kız, jorge amado, can yayınları
165. ricardo reis'in öldüğü yıl, jose saramago, can yayınları
166. babalar ve oğullar, ıvan turgenyev, iletişim yayınevi
167. günaha son çağrı, nikos kazancakis, can yayınları
168. binbir gece masalları 3/1, anonim yapı kredi yayınları
169. dracula, bram stoker, ithaki yayınları
170. şeffaf mavi, ryu murakami, doğan kitap
171. binbir gece masalları 4/1, anonim , yapı kredi yayınları
172. aslan asker şvayk, jaroslav hasek, can yayınları
173. senin köylerin, cesare pavese, can yayınları
174. utanç, salman rushdie, metis yayıncılık
175. yağmur akşamları, selim ileri, everest yayınları
176. oblomov-hasan ali yücel klasikleri, ivan gonçatov, iş bankası kültür yayınları
177. vampirle görüşme, anne rice, turkuvaz kitap
178. ölü canlar, nikolay vasilyeviç gogol, iletişim yayınevi
179. yaban diyarlardaki yabancı, robert a. heinlein, artemis yayınları
180. candide ya da iyimserlik, voltaire, adam yayıncılık
181. kızıl ile kara, stendhal , can yayınları
182. medyum, stephen king, altın kitaplar
183. yanardağın altında, malcolm lowry, can yayınları
184. güliver'in gezileri - hasan ali yücel klasikleri, jonathan swift, iş bankası kültür yayınları
185. aynanın içinden, levis carrol, can çocuk yayınları,
186. frankenstein, mary shelley, ithaki yayınları
187. başkalaşımlar, apuleius, kabalcı yayınevi
188. bunlar da mı insan, primo levi, can yayınları
189. eugenie grandet-can yay., honore de balzac, can yayınları
190. dorian gray'in portresi, oscar wilde, engin yayıncılık
191. wittgenstein'ın yeğeni, thomas bernhard, metis yayıncılık
192. solak kadın, peter handke, metis yayıncılık
193. oliver twist, charles dickens, can yayınları
194. güneş imparatorluğu, j. g. ballard, ayrıntı yayınları
195. biri hiçbiri binlercesi, luigi pirandello, telos yayıncılık
196. önemsiz bir adamın günlüğü, weedon grossmith, iletişim yayınevi
197. bilirbilmezler, gustave flaubert, can yayınları
198. ölüm hükmü, maurice blanchot, kabalcı yayınevi
199. kızıl damga, nathaniel hawthorne, bilge kültür sanat
200. michael kohlhaas, heinrich von kleist, can yayınları
201. pnin, vladimir nabokov, iletişim yayınevi
202. jane eyre, charlotte bronte, can yayınları
203. michael k : yaşamı ve yaşadığı dönem, j.m. coetzee, can yayınları
204. ramea'nun yeğeni, denıs dıderot, engin yayıncılık
205. vathek - babil kitaplığı-3, william beckford, dost kitabevi yayınları
206. rahip c., georges bataille, kabalcı yayınevi
207. dünya nimetleri ve yeni nimetler, andre gide, can yayınları
208. adsız sansız bir jude, thomas hardy, letişim yayınevi
209. w ya da bir çocukluk hatırası, georges perecmetis yayıncılık
210. dr. moreau'nun adası, h.g. wells, ithaki yayınları
211. taşıdıkları şeyler, tim o'brien,
212. insanlık durumu, andre malraux, iletişim yayınevi
213. alice harikalar diyarında (ciltli), lewis carrollsinan ezber, iş bankası kültür yayınları
214. define adası, r. l. stevenson, iş bankası kültür yayınları
215. bir kadının portresi, henry james, yapı kredi yayınları
216. nostromo, joseph conrad, iletişim yayınevi
217. dr. jekyll ve bay hyde, robert louis stevenson, iletişim yayınevi
218. kent ve köpekler, mario vargas llosa, can yayınları
219. effie briest, theodor fontane, turkuvaz kitap
220. çağımızın bir kahramanı, mihail yuryeviç lermontov, cem yayınevi
221. fotoğrafta kadın da vardı, heinrich böll, can yayınları
222. yok etme, thomas bernhard, yapı kredi yayınları
223. ecinniler 1-2 takım, fyodor mihailoviç dostoyevski, engin yayıncılık
224. bahar karları, yukio mişima, can yayınları
225. amerika, franz kafka, ithaki yayınları
226. therese raquin, emile zola, varlık yayınları
227. boğulanlar, kurtulanlar, primo levi, can yayınları
228. hayvanlaşan insanemile zolaithaki yayınları
229. şeytanın kurbanları, somerset maugham, kastaş yayınları
230. kırmızı ve siyah, stendhal , remzi kitabevi
231. geniş geniş bir deniz, jean rhys, can yayınları
232. ateş, henri barbusse, evrensel basım yayın
233. gönül yakınlıkları, johann wolfgang von goethemustafa özdemir, akçağ
234. amerikan sapığı, bret easton ellis, ithaki yayınları
235. nişanlılar, alessandro manzoni, literatür yayıncılık
236. germinal, emile zola, oğlak yayıncılık
237. tom amcanın kulübesi, harriet beecher stowe, can yayınları
238. orlando - toplu eserleri 3, virginia woolf, iletişim yayınevi
239. fay kırığı - 3: rojin, mehmet eroğlu, iletişim yayınevi
240. toprak yeşerince, knut hamsun, kastaş yayınları
241. aşktan ve gölgeden, ısabel allende, can yayınları
242. gökkuşağı - oğlak y., david herbert lawrence, oğlak yayıncılık
243. dr. jekyll ve mr. hyde, robert louis stevenson, oğlak yayıncılık
244. oyunun kuralı, leonardo sciascia, can yayınları
245. meyhane, emile zola, sosyal yayınları
246. masumiyet çağı, edith wharton, altın bilek yayınları
247. manzaralı bir oda, e. m. forster, iletişim yayınevi
248. kapanda üç kaplan, guillermo cabrera ınfante, ayrıntı yayınları
249. leopar, giuseppe tomasi di lamped, can yayınları
250. hindistan'a bir geçit, e. m. forster, iletişim yayınevi
251. aşk eğitimi, gustave flaubert, ithaki yayınları
252. rüzgarın yüzyılı-ateş anıları 3, eduardo galeano, can yayınları
253. kızılağaçlar kralı, michel tournier, ayrıntı yayınları
254. kaçak atlar, yukio mişima, can yayınları
255. altın kollu adam, nelson algren, versus kitap yayınları
256. gizli ajan, joseph conrad, imge kitabevi yayınları
257. yıldızın saati, clarice lispector, imge kitabevi yayınları
258. aşık kadınlar, lawrence , metin celâl, engin yayıncılık
259. beyazlı kadın, wilkie collinsnihal yeğinobalı, engin yayıncılık
260. ağ, ıris murdoch, ayrıntı yayınları
261. şafak tapınağı, yukio mişima, can yayınları
262. babalar ve oğulları, turgenyev , inkılap kitapevi,
263. uyanış, kate chopin, adam yayıncılık,
264. ragazzipier paolo pasolini, remzi kitabevi
265. aytaşı, wilkie collins, bilge kültür sanat
266. goriot baba-oğlak, honore de balzac, oğlak yayıncılık
267. david copperfield, charles dickens, alfa yayıncılık
268. profesör unrat, heinrich mann, ithaki yayınları,
269. tais, anatole france,pencere yayınları
270. sicilya konuşmaları, elio vittorini, adam yayıncılık
271. silas marner, george eliot, altın bilek yayınları
272. günaydın geceyarısı, jean rhys, can yayınları
273. dokuz buçukta bilardo, heinrich böllcan yayınları
274. ağla sevgili yurdum, alan paton, bilgi yayınevi
275. goriot baba,honore de balzac (honoré de balzac), cem yayınevi
276. goriot baba, honore de balzac (honoré de balzac), sosyal yayınları
277. hazreti süleyman'ın hazineleri, h. r. haggard, remzi kitabevi
278. jane eyre, charlotte bronte, inkılap kitapevi
279. rehber, r.k. narayan, remzi kitabevi
280. drenai masalları 1.bölüm-efsane, david gemmell, artemis yayınları
281. konsolos yardımcısı, marguerite duras, can yayınları
282. artamonov ailesi, maksim gorki, payel yayınevi
283. binbir gece masalları, mustafa delioğlu, sennur sezer, büyülü fener yayınları
284. sirte kıyısı, julien gracq, yapı kredi yayınları
285. gurur dünyası, william makepeace thackeray, imge kitabevi yayınları
286. don quijote, miguel de cervantes saavedra, alfa yayıncılık
287. u.s.a. ııı büyük para, john dos passos, adam yayıncılık
288. eugenie grandet, honore de balzac (honoré de balzac), cem yayınevi
289. fantoma 2 boş tabut, marcel allain, pierre souvestre, güncel yayıncılık
290. siyah dalya los angeles dörtlemesi bir, james ellroy, nisan yayınları
291. fareler ve insanlar, john steinbeck, remzi kitabevi
292. don quijote (2 cilt takım), cervantes, yapı kredi yayınları
293. fedailerin kalesi alamut, wladimir bartol, yurt kitap yayın
294. berci kristin çöp masallarılatife tekin, everest yayınları
295. körleşme, elias canetti, payel yayınevi,
296. beyaz kale, orhan pamukiletişim yayınevi
297. zaman makinası, h. g. wells, ithaki yayınları
298. orlando, virginia woolf, ayrıntı yayınları
299. binbir gece masalları (2 cilt takım), alim şerif onaran, yapı kredi yayınları
300. sırça fanus, sylvia plath, can yayınları
301. geceyarısı çocukları, salman rushdiemetis yayıncılık
302. kesişen yazgılar şatosu, italo calvino, yapı kredi yayınları
303. gargantua-hasan ali yücel klasikleri, françois rabelais, iş bankası kültür yayınları
304. vakıf kurulurken - vakıf serisi 1.kitap, ısaac asimov, ithaki yayınları
305. duygu yolculuğu, laurence sterne, ayrıntı yayınları
306. çılgın kalabalıktan uzak, thomas hardy, can yayınları
307. otranto şatosu, horace walpole, altıkırkbeş yayınları
308. myra, gore vidal, ayrıntı yayınları
309. alıklar birliği, john kennedy toole, turkuvaz kitap
310. sevilen, toni morrison, can yayınları
311. yalancı jakob, jurek becker, ayrıntı yayınları
312. mezbaha no:5,kurt vonnegut, dost kitabevi yayınları
313. gelecekten anılar, william moris, ayrıntı yayınları
314. çıplak şölen, william s. burroughs, versus kitap yayınları
315. 2001:bir uzay efsanesi, arthur c. clarke, ithaki yayınları
316. çarpışma, j.g.ballard , ayrıntı yayınları
317. doktor jivago, boris pasternak, cem yayınevi
318. solgun ateş, vladimir nabokov, yaba yayınları
319. willard ve onun bowling kupaları, richard brautigan, altıkırkbeş yayınları
320. soğuktan gelen casus, john le carre, bilgi yayınevi
321. kapan, vüsat o bener, yapı kredi yayınları
322. sefiller 1.-2.cilt takım, victor hugo, oğlak yayıncılık
323. ivan ilyiç'in ölümü, lev nikolayeviç tolstoy, iletişim yayınevi
324. alice b. toklas'ın özyaşamöyküsü, kolektif, punto özel fiyat
325. 80 günde dünya gezisi, jules verne, iş bankası kültür yayınları
326. kesik bir baş, ıris murdoch, ayrıntı yayınları
327. hayatın ve aşkın yasaları, connie palmen, ayrıntı yayınları
328. ve tutku - ciltli - hasan ali yücel klasikleri, jane austen, iş bankası kültür yayınları
329. kasvetli ev, charles dickens, yapı kredi yayınları
330. gurur ve önyargı (ciltli), jane austen, iş bankası kültür yayınları
331. gormenghastgormenghast 2, dost körpe, om yayınevi
332. tavşan kaçjohn updike, alef yayınevi
333. kadersizlik, ımre kertesz (ımre kertész), can yayınları
334. pippi uzunçorap 1.kitap, astrid lindgren, ithaki yayınları
335. en mavi göz, toni morrison, can yayınları
336. nadja, andre breton, dost kitabevi yayınları
337. boşlukta sallanan adam saul bellowokuyan us yayınları
338. teneke trampet, günter grass gendaş kültür
339. nana, emile zola, can yayınları
340. beyaz gürültü, don delillodost kitabevi yayınları
341. ivan denisoviç'in bir günü , aleksandr isayeviç soljenitsin, cem yayınevi
342. gözün hikayesi, georges bataille, roland barthes, susan sontag, chiviyazıları yayınevi
343. maldoror'un şarkıları (ciltli), comte de lautreamont, kırmızı yayınları
344. matrix avcısı, william gibson, punto özel fiyat
345. çıplak şölen, william s. burroughs, altıkırkbeş yayınları
346. dünyaların savaşı, h. g. wells, ithaki yayınları,
347. sıddhartha - 25.yıla özel, hermann hesse, can yayınları
348. tess, thomas hardy, inkılap kitapevi
349. çalgılı bahçe, simon vestdijk, versus kitap yayınları
350. ferdydurke, witold gombrowicz, ayrıntı yayınları
351. obabakoak, joseba ırazu garmendia (bernardo atxaga), dost kitabevi yayınları
352. mutfak, banana yoshimoto, arion yayınevi
353. ruhum yeniden doğacak, chinua achebe, sosyalist yayınlar
354. sessizlik zamanı, luis martin, yapı kredi yayınları
355. monte cristo kontu, alexandre dumas, ithaki yayınları
356. yengeç dönencesi, henry miller, parantez yayınları
357. habeşistan prensi rasseas'ın hikayesi, samuel johnson, ayraç yayınları kelepir kitaplar,
358. herzog, saul bellow, iletişim yayınevi
359. hayat bir kervansaray iki kapısı var, birinden girdim, birinden çıktım, emine sevgi özdamar, varlık yayınları
360. yaban kuğuları, jung chang, inkılap kitapevi
361. ölümün karanlık yüzü, henning mankell, punto özel fiyat
362. rahibe, denis diderot, engin yayıncılık
363. nehrin dönemeci, v. s. naipaul, turkuvaz kitap
364. bin beyaz turna, kavabata yasunari, doğan kitap
365. zor tercih, graham greene, oğlak yayıncılık,
366. itiraflar, j.j. rousseau, doruk yayınları, bağışlanmış bir günahkarın özel anıları ve itirafları, james hogg, altıkırkbeş yayınları
367. lol v. stein'ın kendinden geçişi, marguerite duras, iletişim yayınevi
368. uzun bir mektupafrika'da dul bir kadının hayat hikayesi, betül biliktü, kaknüs yayınları
369. stiller, max frisch, yapı kredi yayınları
370. yevgeni onegin, aleksandr sergeyeviç puşkin, yapı kredi yayınları
371. yargıç ve celladı, friedrich dürrenmatt, iş bankası kültür yayınları,
372. giovanni'nin odası, james baldwin, yapı kredi yayınları
373. huckleberry finn'in maceraları mark twain, alfa yayıncılık
374. kedi ve fare, günter grass, gendaş kültür
375. sessiz amerikalı, graham greene, everest yayınları
376. yalnızlık dolambacı, octavio paz, can yayınları
377. o'nun hikayesi, pauline reage, chiviyazıları yayınevi
378. yaşam kullanma kılavuzu, georges perec, yapı kredi yayınları
379. yaratılış - ateş anıları 1, eduardo galeano, can yayınları
380. yüzler ve maskeler-ateş anıları 2, erduardo galeano, can yayınları
381. vahşetin çağrısı, jack london, can yayınları
382. robinson crusoe, daniel defoe, yapı kredi yayınları
383. baltasar ve blımunda, jose saramago, gendaş kültür
384. fanny hill-bir zevk kadınının anıları, john cleland, istiklal kitabevi
385. hadrianus'un anıları, marguerite yourcenar, adam yayıncılık
386. uğultulu tepeler, emily bronte, alfa yayıncılık
387. senilita, ıtalo svevo, can yayınları
388. krom sarısı, aldous huxley, ithaki yayınları
389. talihli jim, kingsley amis, punto özel fiyat
390. parma manastırı, stendhal , engin yayıncılık
391. caz dönemi (ragtime), e.l.doctorow , arşiv
392. piyanist, elfriede jelinek, everest yayınları
393. meleğin çürüyüşü, yukio mişima, can yayınları
394. büyük uyku, raymond chandler, arşiv
395. baden baden'de yaz, leonid tsıpkin, yapı kredi yayınları
396. üç silahşörler - oğlak y., alexandre dumas, oğlak yayıncılık
397. raşamon, akutagava , bilgi yayınevi
398. james bond royale kumarhanesi, ıan fleming, oğlak yayıncılık,
399. hoşçakal berlin, christopher ısherwood, punto özel fiyat
400. ödeşmeler, tomris uyar, arşiv
401. tanrıya bakıyorlardı, zora neale hurston, phoenix yayınevi,
402. rüzgar gibi geçti 2 cilt takım, margaret mitchell, toker yayınları,
403. berlin - aleksander meydanı, alfred döblin, sel yayıncılık
404. lanetli göl, george sand, şule yayınları,
405. oğullar ve sevgililer - oğlak y., d.h.lawrence , oğlak yayıncılık,
406. simon ve meşe ağaçları, marianne fredriksson, punto özel fiyat,
407. suç ve ceza 2 cilt takım, fyodor mihailoviç dostoyevski, cem yayınevi,
408. gülün adı - 25.yıla özel, umberto eco, can yayınları,
409. güliver'in gezileri - hasan ali yücel klasikleri, jonathan swift, iş bankası kültür yayınları,
410. gargantua-hasan ali yücel klasikleri, françois rabelais, iş bankası kültür yayınları,
411. dilsizin kızı, pavlos matesis, everest yayınları,
412. geceyi anlat bana, djuna barnes, ayrıntı yayınları,
413. atları da vururlar, horace mccoy, yeniyaz yayınları,
414. platero ile ben - bir endülüs ağıtı, juan ramon jimenez, yapı kredi yayınları,
415. ahlaksız, andre gide, imge kitabevi yayınları,
416. hawksmoor, peter ackroyd, yapı kredi yayınları
417. baskervillelerin köpeği, sir arthur conan doyle, iş bankası kültür yayınları,
418. lizbon kuşatmasının tarihi, jose saramago, iş bankası kültür yayınları
419. küçük kadınlar, louisa may alcott, artemis yayınları,
420. gurur dünyası, william makepeace thackeray, remzi kitabevi,
421. kül ve elmas, jerzy andrzejewski, versus kitap yayınları
422. korkusuz şövalye ıvanhoe, sir walter scott, arşiv
423. tersine, j.k huysmans, yapı kredi yayınları
424. yüzyıllık yanlızlık - 25.yıla özel, gabriel garcia marquez, arşiv
425. anna karenina 2 cilt takım, lev nikolayeviç tolstoy, sosyal yayınları
426. notre dame de paris, victor hugo, sosyal yayınları
427. kızgın ova, juan rulfo, yapı kredi yayınları,
428. eşekarısı fabrikası, ıain banks, ayrıntı yayınları,
429. moll flanders, daniel defoe, iletişim yayınevi,
430. son dünya, christoph ransmayr, dost kitabevi yayınları,
431. genç törless, robert musil, iletişim yayınevi,
432. sirk geceleri, angela carter, arşiv
433. uzak tepeler, kazura işiguro, arşiv,
434. fantoma 1 suç dehası, marcel allain, pierre souvestre, güncel yayıncılık,
435. vişnenin cinsiyeti, jeanette winterson, iletişim yayınevi,
436. u.s.a. ı42. enlem, kolektif, adam yayıncılık,
437. quo vadis?, henryk sienkiewicz, timaş yayınları,
438. dumas kulübü ya da richelieu'nün gölgesi, arturo perez reverte, iletişim yayınevi
439. bilge kan, flannery o'connor, arşiv,
440. silahlara veda - bütün eserleri 4, ernest hemingway, arşiv,
441. don quijote 2 cilt takım, miguel de cervantes saavedra, sosyal yayınları,
442. ingiliz casus, michael ondaatje, can yayınları,
443. ana, maksim gorki, sosyal yayınları,
444. doktor faustus, irfan şahinbaş, öteki yayınevi,
445. içimizdeki şeytan, raymond radiguet, arşiv
446. mao 2, don delillogülden şen, simavi yayınları,
447. berci kristin çöp masalları, latife tekin, arşiv,
448. yürek yangını, sandor marai, gendaş kültür kelepir kitaplar,
449. g, john berger, arşiv,
450. boncuk oyunu, kolektif, afa yayınları,
451. kasvetli ev2 cilt takım (ciltli), charles dickens, yapı kredi yayınları,
452. u.s.a. ıı1919, kolektif, adam yayıncılık,
453. tanrının eseri, john ırving, arşiv
454. kreutzer sonat, lev nikolayeviç tolstoy, öteki yayıncılık,
455. transit, anna seghers, evrensel basım yayın,
456. travnik günlüğü, ivo andriç, iletişim yayınevi
457. en acıklı öykü iyi asker, ford madox ford, kabalcı yayınevi,
458. mucizeler dükkanı, jorge amado, gendaş kültür
459. holmes dizisini alana (8 kitap)´cave canem´ kitabı hediye, arthur conan doyle, güncel yayıncılık
460. dalgaların sesi, yukio mişima, varlık yayınları,
461. lazarillo hayatı öğreniyor ispanyol halk klasiği, özlem kumrular, gendaş kültür
462. göç mevsimi, tayeb salah, adam yayıncılık
463. şimdi değilse ne zaman?, primo levi, iletişim yayınevi
464. binbir gece masalları, anonim , elips kitapları,
465. her kadın gibi, sigrid undset, elips kitapları

https://eksisozluk.com/...lar-listesi--3719107

İlgili linkten, daha farklı önerilere de bakabilirsiniz.