kırmızı seyahat

Kitapta 5 farklı masal yer alıyor. Diğer masallar gibi olduğunu düşünmeyin. M.Ruhi Şirin bu kitabı romana yakın fantastik masal olarak değerlendiriyor, çok da haklı.
Cahit Zarifoğlu bu eserleri ne kadar çocuklar için yazmış olsa da ilk okuyucuları büyükler olduğu gibi, masal olarak ifade ettiği türü de tam olarak masal çerçevesinde kalmış değildir. Ama yine de genel olarak eserleri masal olarak kabul görülüyor. Ben de öyle ifade edeceğim.
Kitap adını içerisinde yer alan ilk masaldan alıyor. Sonrasında Dünyanın En Vahşi Hayvanı, Tilki ve Aslan, Kırmızı Gözlü Kara Yılan, Çın Çın Yılancıklar adlı masallar yer alıyor.
En beğendiklerim Motorlukuş ve Dünyanın En Vahşi Hayvanı oldu. Fakat diğerlerin de bunların çok altında kaldığu söylenemez.

Motorlukuş’ta teknolojiye olan bağımlılık, doymak bilmeyen, az ile yetinmeyen çağımıza bir eleştiri var. Kitap her ne kadar bundan bir 30 yıl öncesinde yazılmış olsa da Zarifoğlu’nun kitapları/anlatıları asla eskimiyor, kolaylıkla günümüze uyarlayabiliyoruz.

Dünyanın En Vahşi Hayvanı sizce kimdir? diye sorsam sanırım hayvanlara ve insanlara şu dönemde yaptıkları ile birçok kişi direk insanoğlu der. Nitekim de kitapta da öyle. Tabi insanın verdiği bir zararı anlatmıyor, sadece kendisiyle yüzleştiriyor.
Çocuklarıyla hayvanat bahçesine giden ve orada bir kafesin içinde üzerinde “Dünyanın En Vahşi Hayvanı” yazan ayna ile karşılaşan ve kendilerini/insanlığı sorgulayan bir aile anlatılıyor.

Tilki ve Aslan...
Yöneticiliği esnasında yiyip içip oturan ve zamanla da yağ bağlayan Aslan’ın kendine gelmesi adına çıktığı bir seyahat ve burada karşılaştığı insan anne/oğul. Ve Aslan’ın onlardan aldığı “ öğütü: Denetle sürekli yüreğini, eğer bir gün kibir görürsen bırak her şeyi ve çöle bırak kendini.

Çın Çın Yılancıklar.. Annesini dinlemeyip insanoğlunı görmek isteyen, görünce de onun iyi bir varlık olduğunu düşünüp kendini gösteren ve sonrasında annesinin ne kadar haklı olduğunu başına yediği taşla anlayan bir yılancığın hikayesi. Bu masalı okurken biraz bocaladım. Masaldaki çocuğun yılan ona zarar vermemişken taşla karşılık vermesine bozulurken, ben de olsam refleks olarak elbette aynısını yapardım dedim... Yazar burada elbette insanoğlunun sadece yılana değil, bütün hayvanlara, tabiata verdiği zararı üstelik kötülük görmeden zarar vermeye endeksli olduğunu anlatıyor ama somut düşünmeden de edemedim.

Lafın kısası okuyun, okutun... Çocukların alt mesajı alması elbette beklenemez ama yüzeysel okurken bile eğlenecekleri, mutlaka bir şeyler kapacakları bu eserleri ne kadar erken tanırlarsa o kadar iyi olacaktır. Biz büyükler bile muhakkak her okuyuşumuzda farklı bir nokta yakalayacağızdır.

Sanırım gazetenin birinde, küçük bir eleştirisini okumuştum bu romanın. Bir üçlemenin ilk kitabı olduğunu duymuştum. Aslında bu tip Best-Seller romanları çok okumasam da, kitabın hem bir ‘Distopya’ ürünü olması, hem de kahramanlarının çocuklar olması ilgimi çekmeye yetmişti. Çocuklar diyorum, çünkü onların her biri birer filozoftur. Fakat biz onları, büyüme süreçlerinde, filozof yeteneklerinden arındırıp bizler gibi birer robota dönüştürüyoruz. Filozof kıyıcı anne-babalar! Neyse…

Amerikalı kadın yazar Alexandra Bracken’ın 570 sayfalık bu romanı enfes bir okuma macerası. ‘Final Kültür Sanat Yayınları’ ndan genelde çocuk kitapları çevirileri yapan meslektaşım, çevirmen Sayın Handan Şağlanmak Hanımefendiyi de tebrik ederim. Oldukça başarılı bir çeviri yapmış. Hedef kitlesi her ne kadar biz büyükler olsak da, önceki tecrübelerinden yola çıkarak onun esas kitlesi olan çocuklar dahi ellerine alıp bu eseri rahatlıkla okuyarak içlerine sindirebilirler. Son olarak, Parodi Yayınları için birkaç söz: Kitabı dilimize kazandırdıkları için kendi adıma teşekkür ederim. İki-üç matbaa hatası dışında harika bir çalışma olmuş. Serinin diğer iki kitabını da heyecanla bekliyorum.

Distopya sözcüğüne bir açıklık getirelim öncelikle. Ütopya bildiğiniz üzere ‘Güzel Yer’ anlamındadır. Distopya da bunun tam tersi olarak ‘Kötü Bir Yer’ anlamındadır. Kabaca özetlersek; Distopya, totaliter bir devlet ya da baskıcı bir rejimi ifade etmektedir. Tam da bu söylediklerimize paralel olarak romanın hikâyesi böyle bir dünyada geçiyor. Amerika’daki tüm çocuklar –her ne hikmetse sadece Birleşik Amerika Devletindekiler- IAAN yani ‘İdiyografik Adolesan Akut Nörodejenerasyon’ denen bir hastalığa yakalanırlar. Ve tüm çocuk nüfusunun (18 ve altı) neredeyse yüzde doksan beşi ölür. Kalan yüzde beşte ise; anormal süper güçler görülmeye başlanır. Amerikan hükümetinin başındaki otokrat liderin direktifiyle, PÖK Askerleri önderliğinde ‘Psi Birlikleri’ yani diğer adıyla ‘Süper Çocuk Ölüm Kampları’ kurulmaya başlanır. Anne ve babalar, genelde bu süper ufaklıklardan korktuklarından, çocuklarını bu kamplara gönüllü olarak gönderirler. Bazı çocukları ise, devlet ebeveynlerinin ellerinden zorla alır ve kamplara yerleştirir. PÖK Askerleri ve Psi Birliklerinin asıl amaçları; çocuklar üzerinde görülen bu süper kuvvetlerin var olma nedenlerini araştırmak, hatta belki bu güçleri konvansiyonel bir silah haline dönüştürmek, sonra da eziyetleri altında bitap düşmüş, işleri bitmiş bu çocuklardan sonsuza dek kurtulmaktır.

Aşağıda ‘Psi’ sembolünü görüyorsunuz. Psi (Ψ ψ) (Yunanca: Ψι, Psi), Yunan Alfabesinin yirmi üçüncü harfidir. Aslında bir harf bileşimidir. P ve S harflerinden oluşur; fakat söylenirken harfler, Türkçedekinin aksine belirgin olarak vurgulu bir şekilde söylenmez (Wikipedia’dan alıntıdır).

KaranlikZihinler_2Romandaki esas kız, yani başkahramanımız, on yaşındaki Ruby adlı küçük kızdır. Anne ve babasından muamma bir şekilde koparılıp Thurmond isimli Psi kampına PÖK Askerlerince zorla götürülür. Kampa giren her çocuk üzerinde, öncelikle hangi gruba dâhil olduğuyla ilgili testler yapılır. Turuncular en tehlikelileridir. Aslında en kudretli olan çocuklardır demek istedim. Sonra kırmızı ve sarı gruplar gelir. Bunlar da yine tehlike arz eden gruptaki çocuklardır. Mavi ve yeşiller ise, silahlı askerlerin kuvvetli olasılıkla rahat kontrol edebileceği çocuklardır. Yeteneklerinden bahsetmemiz gerekirse: Yeşiller süper zekâ; Maviler telekinezi; Sarılar elektriğin kontrolü; Kırmızılar ateşin kontrolü ve Turuncularsa zihinleri kontrol edebilmektedir. Ruby, yeteneğini bilmeden kullanarak, doktorları kendinin yeşil olduğuna dair ikna eder ve kampta silik, görünmez kızı oynamaya başlar. Kampta, sıkıntılı şekilde tam altı yıl geçirir. En iyi arkadaşı da Sam isminde yaşıtı olan bir kızdır. Ruby, artık bir genç kıza dönüşüp on altıncı yaşına bastığı sıralarda, tam da kamp hayatı artık çekilmez, illet bir hale dönüşmek üzereyken, aslında gerçek adı Cate olan, Dr. Begbie ile tanışır. Bu kadın, hükümet kontrolündeki PÖK askerlerine karşı bir gerilla savaşı veren ‘Çocuk Birliği’ nin gizli kadın ajanıdır. Ruby’ye yardım eder ve onu kamptan başka bir çocukla, Martin’le beraber kaçırır. Ruby, önceleri bu kaçma olayına sıcak bakmasa da, Cate’in verdiği bilgiye dayanarak, aslında kendisinin bir turuncu olduğunun PÖK askerlerince çok yakın bir zamanda anlaşılacağına kani olduğunda, kendini kampın dışında kaçak hayatı yaşarken bulur.

Cate, kendisi ve beraberlerindeki diğer turuncu erkek çocuk Martin, bir dinlenme tesisinde mola vermişken, Ruby, aslında çocuk birliğinin de öyle doğru dürüst bir grup olmadığını fark ediverir. Şans eseri, Zu isimli, dokuz yaşlarında, asla konuşmayan, elektriğin kraliçesi, sarı gruptan bir küçük kızın peşine takılarak kendini, belki de hayali bir yer olan ‘East River’ da yaşayan ‘Kaçak Çocuk’ isimli bir delikanlının peşine düşmüş bir ekibe ait minivanda bulur. Bu araçta seyahat eden üç kişi vardır. Sarılardan olan Zu isimli küçük kız, bir mavi olan asabi delikanlı Chubs ve bu küçük gurubun lideri, yakışıklısı, mavisi, her şeyi Liam. Ruby’i aralarına içtenlikle kabul ederler, Chubs’ın tüm muhalefetine rağmen. İlerleyen sayfalarda, East River’ı ve onun inanılmaz yeteneklere sahip çılgın lideri CG’yi de bulacaklardır ama buldukları bu kamp için birçok şeyi de feda etmeleri gerekecektir.

Minivandaki bu üç çocuğun mütevazi hedeflerine gelince; ölen bir çocuğun son satırlarının yazılı olduğu, Liam’ın canı pahasına üstünde sakladığı bir mektubu, ölen çocuğun babasına ulaştırmaktır. Zu ve Chubs, ailelerine kavuşmak için yanıp tutuşmaktadır. Ruby’nin ise; annesi ve babası sağ olmasına rağmen gidebileceği tek yer belki de babaannesinin evinden başka bir yer değildir. Liam ise; serseri ama sevimli bir ruhtur. Onun yüzünde tebessüm hiçbir zaman eksik olmaz. Belki de hayatının en büyük amacı, diğer tüm süper yetenekli çocukları, PÖK Askerleri ve Çocuk Birliklerinin ellerinden kurtarıp evlerine sağ salim ulaştırmaktır. Ruby, gün be gün yeteneklerinin farkına varırken ve de onları geliştirirken, aslında kendisinin, süper çocuklarla dolu bu arı kovanının kraliçesi olduğunu fark ettiğinde çok büyük fedakârlıklar yapmak zorunda kalacaktır…

Kitabı çok ama çok sevdim. Oldukça sürükleyici. Ayrıca çocukların dilinden anlatılan bir kitabı okumak daha da keyifliydi. Her şey çok yalın; yalan-dolan yok! Serinin diğer iki kitabı, sanırım halen çevriliyor: ‘Never Fade’ ve ‘In The Afterlight’. Dilerim bir an önce biterler ve piyasaya çıkıp önümüze okumamız için gelirler. Sizlerin de bu güzel sürükleyici Distopyayı okumanız dileğiyle.

Süha Demirel, 19 Mart 2015.