8.5
258 Kişi
1.181
Okunma
296
Beğeni
15,9bin
Gösterim
184 sayfa ·
Tahmini okuma süresi: 5 sa. 13 dk.
Basım
Türkçe · Türkiye · Say Yayınları · Ekim 2010 (İlk yayınlanma: 2001) · Karton kapak · 9789754684057
Orijinal adı
Zur Genaologie der Moral - Eine Streitschrift
Diğer baskılar
Hınç duygusunu yakından incelemeyi düşünen psikologlara karşı söyleyeceğim şu: Bu bitki en iyi anarşist ve Yahudi düşmanları arasında açıyor, bir de gizli yerlerde çiçekleniyor hep, menekşe gibi, ama farklı bir kokuyla.
-Friedrich Nietzsche
(Arka Kapak)
Benzer Kitaplar
Kitap Fiyatları
Bkmkitap
₺24,00
Kargo bedava ve kapıda ödeme imkanı
DR
₺14,45
İdefix
₺12,05
SEPETE EKLE
Puan ve İncelemeler
8.5
10 üzerinden
258 Puan · 41 İnceleme
172 syf.
·
4 günde
·
Puan vermedi
Orta Sınıfın Ahlakının Kökünde Ne Yatar?
(Makale)
Kölelerin ahlaki değerlere isyanları tam olarak yaratıcı bir şekilde ve yeni değerleri ortaya çıkararak içerleme ilkesinde başlamaktadır ve bu, uygun eylem çıkışlarından yoksun oldukları için telafisini hayali bir intikamda bulmaya zorlanan yaratıkların yaşadığı bir içerlemedir. Her aristokrat ahlak, kendi taleplerini başarıyla onaylamaktan doğarken köle ahlakı en başından “kendi dışında”, “kendinden farklı” olan ve “kendi olmayan” her şeye “hayır” demektedir ve bu “ hayır” onun yaratıcı eylemidir. Değer veren bakış açısının bu cephe değişimi, yani tekrar öznele gitmek yerine kaçınılmaz olarak nesnele çekim “içerlemenin” tipik özelliğidir: Köle ahlakı varlığının koşulu olarak fizyolojik bir terminoloji kullanmak için dışa dönük ve nesnel bir dünya ve eylem yeteneği için de nesnel bir uyarıcı gerektirmektedir; onun eylemi de temelde bir tepkidir. Aristokratların değer sistemine baktığımızda tam tersi bir durum bulunmaktadır: Kendiliğinden hareket etmekte ve büyümektedir, kendi benliğine daha minnettar ve coşkulu bir “onay” vermek için kendi antitezini aramaktadır; “biz aristokratlar, biz iyiler, biz güzeller, biz mutluların” (hayat ve tutkuya doymuş) olumlu ve temel kavramıyla karşılaştırıldığında olumsuz kavramı “kaba”, “kötü” sadece soluk, ortaya geç çıkmış bir örnektir.
Aristokrat ahlakı yoldan çıktığında ve gerçekte kutsal şeylere saygısızlık yaptığında bu durum, yeteri kadar tanımadığı, aslında gerçek bilgisini hor görerek kendini koruduğu bu belirli katman ile sınırlıdır. Bazı durumlarda nefret ettiği katmanı yani bilinen kaba ve bayağı insanların katmanını yanlış değerlendirmektedir; diğer taraftan her durumda küçümseme, aşağılama, kibir durumunun, küçümseme amacını yanlış tanımladığı varsayılsa bile her zaman, elbette tasvirde, zayıfların düşman hücumlarında kinci nefreti ve kindarlığının, saldırıları niteleyecek olan hata derecesinden çok uzaklaşmış olacağı düşüncesine gereken ağırlık verilmelidir. Aslında kurbanını, gerçek canavarlığın gerçek karikatürüne dönüştürebilmek için küçümsemenin içinde güçlü bir aldırmazlık, ilgisizlik, sıkıntı, sabırsızlık ve hatta kişisel iftihar karışımı bulunmaktadır. Mesela Yunan soyluluğunun bütün kelimelere aktararak kendini normal insanlardan ayırdığı neredeyse iyiliksever nüanslara da dikkat edilmelidir; bir çeşit acıma, kaba insana ithaf edilen bütün sözler en sonunda “mutsuz”, “acınası” ifadeleri olarak hayatta kalana kadar ilgi ve düşüncenin ballı tadını sürekli nasıl dışavurduğunu unutmayın. Aristokrat insan nasıl kendine güvenerek ve açık sözlülükle yaşıyorsa, içerleyen adam ne samimidir, ne tecrübesizdir, kendine karşı ne dürüsttür ne de açık yüreklidir. Ruhu şaşı bakmaktadır; aklı saklı kuytuları, dolambaçlı yolları ve arka kapıları sevmektedir; kendi sözü, kendi güvenliği, kendi tesellisi gibi gizli her şey onu cezbetmektedir; sessizlikte, unutmamakta, beklemekte, geçici değersizlik ve alçaklık hissinde ustadır. Bu tür içerleyen insan soyu sonunda ister istemez diğer aristokrat ırklardan daha dikkatli olduğunu kanıtlayacaktır; dikkatliliği çok farklı bir şekilde, aslında varlığının çok önemli bir koşulu olarak onurlandıracaktır; aristokrat insanlar arasında dikkatlilik lüks ve nezaketin lezzetli tadını çalmaya eğilimliyken onların arasında bilinçsiz içgüdüleri yöneten işlevlerin tam kesinliği veya tehlikeye ya da düşmana karşı öfkeli ve cesur bir hamle gibi belirli bir dikkat yoksunluğu veya soylu ruhların her zaman birbirlerini tanımalarını sağlayan insanı kendinden geçiren öfke patlaması, aşk, saygı ya da minnet olarak hiç ayrılmaz bir parça rolü üstlenmeyecektir. Aristokrat insanın içerlemesi kendini açığa vurduğunda hemen gelen bir tepkiyle kendini bitirmekte ve tüketmektedir ve sonuçta hiçbir zehir aşılamamaktadır; diğer taraftan bu içerleme kendini sayısız durumda dışavurmamaktadır fakat zayıf ve basiretsizlerin durumunda bu, kaçınılmazdır. Eriyip giden plastik güç fazlalığına sahip güçlü mü güçlü doğanın işareti anlamına gelen, düşmanlarını, felaketlerini, kötü davranışlarını bir süreliğine olsun ciddiye alamama yeteneksizliği tamamen iyileştirmekte ve unutkanlığı üretmektedir. Aristokrat bir insanda düşmanları için bulunan saygı zaten bir sevgi köprüsüdür! Düşmanını, kendini ayırt eden özelliği olarak yanında tutmakta ısrarlıdır. Karakterinde nefret edecek hiçbir şey olmayan ama onurlanacak birçok şey olan bir kişi dışında düşman olarak kimseye hoşgörüsü yoktur. Diğer taraftan “içerleyen” insanın anladığı şekilde bir düşman hayal edin işte tam burası onun çalışmasını ve yaratıcılığını gördüğümüz noktadır; “şeytani düşman”, “şeytani olan” anlamıştır ve aslında bu, şimdi onunla çelişen ve onu karşılayan bir figür olarak “iyi olanı”, kendini, ta kendisini geliştirmesinin anafikridir.
Bu insanın yöntemi, anafikir “iyiyi” kendiliğinden ve doğrudan, yani kendi dışından anlayan ve bu maddeden daha sonra kendi için “kötü” kavramını yaratan aristokrat insanınkiyle oldukça çelişmektedir. Aristokrat insanın “kötüsü” ve tatmin olmamış nefretin kazanından çıkan bu “şeytanilik”, ilki bir benzetme, bir “ekstra”, bir ek nüans, ikincisi köle ahlakının kavramında orijinal, ilk ve temel eylem olarak bu iki “kötü” ve “şeytani” kelimeleri “iyi” fikrine karşı özdeş bir çelişkiye sahip olmalarına rağmen ne kadar da büyük bir farklılık gösteriyorlar. Fakat “iyi” fikri aynı değildir; en iyisi soruyu soralım: “İçerleme ahlakına göre kim gerçekten şeytanidir?” Bütün sertlikle şöyle cevap verilsin: Sadece diğer ahlakın iyi insanı, sadece aristokrat, güçlü olan, yöneten fakat içerlemenin zehirli gözüyle yeni bir renge, yeni bir anlamlanmaya ve yeni bir görünüşe dönüşmüş olan. Bu belirli noktayı inkâr edecek son kişi olmalıyız: “İyileri” sadece düşman olarak tanımayı öğrenen kişi aynı zamanda onları sadece “şeytani düşmanlar” olarak tanımamayı da öğrenmiştir; inter pares (eşitleri arasında) gelenek, saygı, âdet ve minnet olarak daha da fazla inter pares karşılıklı dikkat ve kıskançlık yoluyla kesin bir şekilde sınırlar içinde tutulan aynı insanlar, birbirleriyle ilişkilerinde özen, özdenetim, duyarlılık, gurur ve arkadaşlık göstermenin yeni yollarını bulan bu insanlar çemberleri dışındakilere göre (yabancı unsurun, yabancı bir ülkenin başladığı yerde) serbest bırakılan yırtıcı hayvanlardan daha iyi değildir. Orada bütün sosyal kontrol bağımsızlıklarıyla eğlenirler, vahşi hayatta toplumun huzuru içindeki kuşatılmışlık ve hapislik tarafından ortaya çıkarılan gerginliği dokunulmazlık altında açığa vurabileceklerini hissederler, yırtıcı hayvan vicdanının masumluğuna, büyük ihtimalle manevi bir cinayet, kundaklama, tecavüz ve işkence devresinden kabadayılık ve ahlaki bir ağırbaşlılık içinde dönen coşkulu canavarlar gibi, sadece yaramaz bir öğrencinin şakası yapılmış gibi şairlerin şarkı söylemek ve kutlamak için bolca konusunun olduğuna ikna olmuş şekilde geri dönerler. Bütün bu aristokrat ırkların çekirdeğindeki yırtıcı hayvanı; gasp ve zafere susamış bu muhteşem sarışın canavarı fark etmemek imkânsızdır; bu saklı çekirdeğin bazı zamanlar bir çıkışa ihtiyacı olmuştur; hayvanın yine serbest kalması, vahşi hayata dönmesi gerekir. Romalı, Arap, Alman ve Japon soyluları, Homeros kahramanları, İskandinav Vikinglerinin hepsi bu ihtiyaca gelince aynıdır.18 İlerledikleri bütün yollarda “barbarlığı” terk eden, aristokrat ırklardır fakat bu barbarlığın bilinci ve hatta içindeki gururu en gelişmiş medeniyetlerinde bile kendini göstermektedir (örneğin kutlanan cenaze söylevinde Perikles’in Atinalılara “Bizim cesaretimiz her toprakta ve denizde iyi ve şeytani için her yere ölümsüz abidelerini inşa ederek bir yol açmıştır” demesi gibi). Aristokrat ırkların tabiri caizse bu deli, saçma ve istikrarsız cesareti; girişimlerinin hesap edilemeyen ve akıl almaz doğası, Perikles’in özel bir rahatlık ve görkemle bahsettiği Atinalılarının nitelikleri, güvenlik, vücut, yaşam ve rahatlığa olan aldırmazlıkları ve küçümsemeleri, bütün yıkımdan, zafer ve zulmün bütün coşkusundan aldıkları inanılmaz sevinç ve yoğun zevk, yani bütün bu özellikleri “barbarlık”, “şeytani düşman” belki de “Got” ve “Vandal” resminde bu yüzden acı çekenler için açıklığa kavuşturulmaktadır. İktidara geldiği an Almanların ateşlediği derin soğuk güvensizlik, günümüzde bile, hâlâ bu yüzyıllar boyunca Avrupalıların sarışın Töton hayvanının (eski Almanlarla bizim aramızda fiziksel bir yanla neredeyse hiç psikolojik ilişki olmamasına rağmen) hiddetine addettiği bastırılamaz korkunun kötü neticesidir. Bugün doğru olduğuna inanılan bütün medeniyetin tam özünün insanın, yırtıcı hayvanın, uysal ve uygar hayvanın, evcilleştirilmiş hayvanın dışında yetiştiği teorisinin gerçekliğine bakınca şüphesiz tepki ve içerleme içgüdülerinin hepsine medeniyetin gerçek araçları olarak bakmamız gerekir; bu araçların sahiplerinin medeniyeti temsil ettiği deyişiyle aynı anlama henüz gelmemiş olsa da bu teorinin yardımıyla aristokrat ırkları idealleriyle birlikte sonunda alçaltılmış ve ezilmiştir. Tam tersine dışavurulmaması gereken kindar içgüdülerin sahiplerinin, bütün Avrupalı olan ve olmayan kölelik, özellikle de Aryan öncesi nüfusun torunları yani diyorum ki bu insanların insanlığın çökmesini temsil ettiği olası değil somuttur. Bu “medeniyet araçları” insanlığa karşı bir ayıptır ve gerçekte medeniyete karşı bir argümandan ve medeniyetten neden şüphe duyulması gerektiği sorusundan daha fazlasını oluşturmaktadır. Kişinin, bütün aristokrat ırkların özünde yatan sarışın canavardan her zaman korkması ve tetikte olması kusursuzca haklı çıkarılabilir: fakat kim aynı zamanda hayranlık duyarken dönüşmüş, küçültülmüş, cüce ve zehirlenmişin nefret uyandırıcı görüntüsüne daima takılı kalma pahasına korkuya karşı dokunulmaz olmak yerine korkmayı yüz defa tercih etmez ki? Bu bizim kaderimiz değil mi? Bugün “insana” karşı olan nefretimiz nerden kaynaklanıyor? “İnsandan” çektiğimiz için bu konuda şüphe yoktur. Konu korku değildir, aslında insanlardan daha fazla korkacağımız başka bir şeyimizin olmamasıdır, solucan insanın göz önünde olması ve gittikçe üremesidir; sefil, vasat ve eğitici olmayan yaratık “uysal insanın” kendini bir amaç, bir zirve, bir alt anlam, bir tarihi ilke, bir “üstün insan” olarak görmesidir: evet, kokusu günümüzün Avrupa’sını kirletmeye başlayan aşırı çarpıklık, hastalık, tükenmişlik ve ruhsuzluğuyla çelişkili bir şekilde her hâlükârda büyük bir başarıya ulaştığını ve her hâlükârda hâlâ hayata “evet” dediğini hissettiği sürece kendini böyle görmeye hakkı olmasıdır.
Konunun dışına çıktığı kısa bir aradan sonra Nietzsche, “içerleme” psikolojisinin Hıristiyan “köle ahlakını” nasıl oluşturduğunu açıklar:
Aramızdan biri bu dünyada ideallerin nasıl üretildiği gizemine biraz hatta tam gözüne bakacak mı? Kimin bunu yapmaya cesareti var? Hadi!
Burada kirli atölyelere açılan bir manzaramız var. Bir dakika bekleyin sevgili Bay Meraklı ve Gözüpek; ilk önce gözünüzün göz yanıltan ışığa alışması gerekir - Evet! Yeter! Şimdi konuş! O aşağıda neler olup bitiyor? Açıkça söyle! En tehlikeli merakın çoğunu, ne gördüğünü söyle, dinliyorum.
“Hiçbir şey görmüyorum, daha fazlasını duyuyorum. Bütün köşe ve kuytularda dikkatli, kindar ve hafif bir fısıltı ve mırıldanma var. Bana yalan söylüyorlar gibi geliyor; sahte tatlı yumuşaklık her sese yapışmış. Zayıflık bir erdeme dönüştürülmüş, hiç şüphe yok, tıpkı söylediğin gibi.”
Başka!
“Karşılığı verilmeyen acizlik; korkak rezillik olan “iyiliğe”, nefret ettiklerine teslimiyet anlamına gelen alçakgönüllüğe ve itaate (yani bu teslimiyeti emrettiğini söyledikleri ve Tanrı dedikleri şeye itaate) dönüştürülüyor. Zayıfın mazlum karakteri, içinde zengin olduğu korkaklığı, kapıda beklemesi, zorla beklemek zorunda olması burada ayrıca ‘erdem’ de denilen ‘sabır’ gibi hoş isimler kazanıyor; öç alamamaya öç almak istememe, belki de bağışlama (onlar ne yaptıklarını bilmedikleri ve sadece biz onların ne yaptığını bildiğimiz için) deniyor. Ayrıca, ‘düşmanlarının sevgisinden’ bahsediyor ve böylelikle küfrediyorlar.”
Başka!
“Acınacak durumdalar, hiç şüphe yok, köşelerdeki bütün bu dedikoducular ve sahteciler birbirlerine daha da yaklaşarak ısınmaya çalışsalar da zavallılıklarının tıpkı birinin çok sevdiği köpeği dövmesi gibi onlara Tanrı tarafından bağışlanan bir ayrıcalık ve farklılık olduğunu; belki de bu zavallılığın bir hazırlık, deneme ve bir eğitim olduğunu; ayrıca bir gün telafi edilecek ve altına, daha da fazlası mutluluğa muazzam bir yatırımla geri ödenecek bir şey olduğunu söylüyorlar. Buna ‘Kutsanmışlık’ diyorlar.”
Başka!
“Şimdi bana sadece tükürüğünü yalamak zorunda oldukları kudretliden, yeryüzünün hâkimlerinden (Korkudan değil, kesinlikle korkudan değil! Tanrı bütün hâkimiyetin onurlandırılması gerektiğini emrettiği için) daha iyi olduklarını değil, her hâlükârda ‘daha iyi zamana’ sahip olduklarını, bir gün “daha iyi zamana” sahip olacaklarını söylüyorlar. Fakat yeter! Yeter! Artık dayanamıyorum! Kötü hava! Kötü hava! İdeallerin üretildiği bu atölyeler gerçekten en aptal yalanlar yüzünden pis kokuyor.”
Ayrıca bir dakika! İstediğin her türlü siyahtan beyazlık, süt ve masumluk üretebilen kara büyünün bu virtüözlerinin başyapıtları hakkında hiçbir şey söylemiyorsun; en küstah, hoş, becerikli ve yalancı sanatçı hileleri olan chef d’oeuvre (şaheser) ile nasıl bir nezaket derecesine ulaştıklarını fark etmedin mi? Dikkat et! İntikam ve nefretle dolu bu kiler hayvanları gerçekten de intikam ve nefretleriyle ne yapıyorlar? Bu sözleri duyuyor musun? Sadece sözlerine güvenmiş olsaydın, içerleyen insanların içinde olduğundan ve başka da bir şey olmadığından şüphe duyar mıydın?
“Şimdi anlıyorum, kulaklarımı yeniden açıyorum (ah! ah! ah! ve burnumu kapatıyorum). Çok sık söyledikleri şeyi ilk defa şimdi duyuyorum: ‘Biz iyiler, biz erdemliyiz’; nefret ettikleri şey onların düşmanı değil, hayır, onlar ‘günahkârlık’ ve ‘tanrısızlık’ tan nefret ederler; inandıkları ve umut ettikleri şey intikam umudu, tatlı intikam zehirlenmesi (‘baldan da tatlı’, Homer böyle mi demişti?) değil erdemli Tanrı’nın “tanrısız” üzerindeki zaferidir; bu dünyada onların sevmesi için kalan şey nefret eden kardeşleri değil, dedikleri gibi, yeryüzündeki bütün iyi ve erdemli ‘seven kardeşleridir’.
Yaşamın bütün sorunlarına karşı onlara avuntu olarak hizmet eden şeyi, bekledikleri gelecek kutsanmışlığının fantazmagoryasını nasıl adlandırırlar?
“Nasıl mı? Doğru mu duydum? Ona ‘son karar’, krallıklarının ‘Tanrı’nın krallığının’ ilerlemesi derler fakat bu arada ‘inanç içinde’, ‘sevgi içinde’ ve ‘umut içinde’ yaşarlar.”
Yeter! Yeter!
(Alıntıdır: Batıya Yön Veren Metinler, IV. Cilt, Modernite, Gerçeklik ve Yeni İrrasyonalizm (1865-1914), Ahlakın Soykütüğü / Kapadokya Meslek Yüksekokulu)
Keyifli okumalar.
Okuyacaklarıma Ekle
172 syf.
·
12 günde
·
9/10 puan
İyi, kötü ve Nietzsche
Friedrich okumak da incelemek de bir o kadar zor eylemlerdir. Yazmış olduğu tek bir cümleden bile tonlarca tartışma hatta yazılar dökülebilir. Keza kendisi üzerine yazılan kitaplardan anlaşılabilir. Acaba Nietzsche üzerine neden doğru dürüst bir belgesel, film hatta dizi çekilmiyor ki?
Ahlakın bitmişliğinden bahseden soykütüğü üzerine aslında adından da ahlakın scr'sini çıkarmaya çalıştığını anlatıyor. En tecrübeli yıllarında yazmıştı. Ahlak insanı her şekle sokmaya hazır göreceli bir kaptır. Kimi toplumların ahlak dışı saydığı eylemler sizlerde anlayışla karşılanabilir. İşte insanı bitiren ve onu yozlaştıran ifadelerde parmakla ahlakı gösteriyor.
Mutlu olmayı sıradanlaşmadan uzakta tanımlıyor. Zaten Nietzsche'nin mutlu olmakla bir alakası olmadığı aşikardır. Sınırlarda yaşayan birisi olmaya ait biridir. Kant'a yine göndermelerde bulunmayı ihmal etmiyor. Onun yol göstereni ise bilindiği gibi Schopenhauer'dan başkası değildir. Bizler iyinin ve kötünün ötesinden gelen ahlakı arıyoruz, bizler suçtan, vicdandan uzak durmanın ilerisindeyiz. Onu anlamak aslında yeterince iyi anlamamak gibidir. Bazen Nietzsche'nin kendisini bile yeterince iyi anlamamış olduğunu düşünüyorum. O çağın ilerisindeydi ve zaten kendisi de herkes tarafından anlaşılmayacağını bilen birisiydi.
Okuyacaklarıma Ekle
209 syf.
·
2 günde
·
Beğendi
Zerdüşt'ün İzinde
"Biz kendimizi bilmiyoruz, biz bilenler, biz kendimiz, kendimizi bilmiyoruz: iyi bir nedeni var bunun. Hiç aramadık kendimizi - nasıl olacak da bulacağız kendimizi günün birinde?"
Sözleriyle başlayan kitabında Nietzsche, ilk bölümde dilbilimsel yolla 'iyi' 'kötü' 'fena' kavramlarını irdeliyor. İyi kelimesinin kökenine ve bu köken ile ilgili kelimelere bakıldığında asil'lere ait olmaya çıkıldığı; kötü kelimesinin kökeninden de basit, aşağı olmaya çıkıldığı görülüyor. Burada asillik, asil olma, bir 'hayir' üzerinden 'evet'e ulaşmadan 'evetleme' yapabilmektir. Asil, sokakta köpeğe et atmak için iyi'nin zittina ihtiyaç duymaz; günah, cehennem, ateş gibi kendisini korkutacak durumlara ihtiyaç duymaz aynı zamanda bir merhamete de. Asil kendiliğinden buna yönelir; hiçbir yaftaya ve tesvige gerek kalmadan; efendi iyiliği diyebiliriz sanırım. Basitlik, basit olma ise bir iyi ortaya koymak için bir kötüye muhtaç durumdadır. ("Kim günün birinde 'yeni bir cennet' kurmuşsa, gerekli gücü kendi cehenneminde bulmuştur…") Sokaktaki köpeğe et atmak için, et atmamanin kötü olmasi zorunlulugu duyar; bunun bir tık ötesinde de atmamasinin bir ceza gerektirmesine ihtiyaç duyar. Köle iyiliği diyebiliriz.
Nietzsche, 'efendi iyiliginin' uzun zaman neticesinde 'köle iyiligi' tarafından mağlup olduğuna ve insan zihninde de bu kavramların tersyüz edildiğini söylemektedir. Bunu en başarılı şekilde yapanlar olarak da Yahudileri gösterir.
Kitabın ikinci bölümünde suç ve ceza kavramlarını irdelenir. Bu bölümde, unutkanlığın kucağında mutlu olan insanın hayatta kalması için belleğe ihtiyaç duyması ve bunu ceza (ne kadar siddetli olursa o kadar bellege faydali) ile yapması neticesinde gelişen borçlu-alacakli, peşine sözleşme kavramları ile insanın şekillenen ruhunun izleri sürülmektedir.
Son bölümde, insanın acı çekmesine anlam arayışına çare olarak ortaya çıkan 'çileci idealler'in sonuçları irdelenir. İnsan, başlarda şiddeti, cezayı, sevgiyi, cinselliği yani doğasında olan her şeyi çok doğal bir şekilde yasayabiliyorken, onun anlam arayışı; burada kitapta mercek tutulan acı duymasına anlam arayışı onun yarattığı ahlak anlayışı ile bu doğal şekilde yaşadığı şeyleri artık cekinerek yaşamaya, kendisini izleyen ve acı duymasının sebebi olan gözden cekinerek yaşamaya başlamıştır. Bu yeni durum insanın eskiden dışa doğru olan içgüdülerini kendi içine döndürmesine sebep olmuştur. İşte bu noktada 'çileci idealin' zirveye çıkmasına neden olmuştur. Bu idealin zirve yapması ile birlikte insan, yaratılan kurallar, iyi - kötü kavramları (zamanla tersyüz edilmesi unutulmustur) ile acidan beslenen, acidan iyilik doğuran ve bu yüzden tarihin belirli anlarında büyük vahşetlere imza atan bir hal içine girmiştir. Bu ideal insanın anlam arayışıni neticesinde düşen omuzlarıni yeniden diklestirmis, eline bir oyun hamuru verip hayatına devam edebilmesini sağlamıştır.
Nietzsche de bu idealin faydalarını yadsimiyor yalnızca bunlar bazı noktalarda fayda verdi diye bunları doğru diye kabul etmiyor. Ayrıca, bu idealin insanın sorunlarını kısa vadede sorunları çözdü gibi gözükse de uzun vadede, oyun hamurundan kafasını kaldirdiginda aslında daha büyük sorunlarla karşı karşıya kaldığını ortaya koymaktadır.
Bunlardan dolayi insanın sırf anlam ve amaç bulacağım diye temelleri; kendisinden mutlak tiksinti veya kendisine mutlak merhamet üzerine olan ideallere sarılmasinin çare olmadığını söylemektedir.
"Onun sorunu acı çekmenin kendisi değil, 'ne uğruna acı çekiyorum?' sorusunun çığlığına yanıt olmayışıydı."
"Acı çekmek değil, acı çekmenin anlamsızlığıydı şimdiye kadar insanın üzerine çökmüş olan lanet, - ve çileci ideal bir anlam sundu ona!"
İnsan, "anlaşılmayanı, bilinmeyen olarak bırakmaktansa, onu hayranlık duyulacak bir nesneye dönüştürme alışkanlığı" olan bir hayvan. Bu zamana kadar hep bu nesne ve bu nesnenin etrafında rahiplerin oluşturduğu ikincil nesneler ile hayatına devam etti insan. Nietzsche, anlaşılmayani, bilinmeyen olarak bırakalım ve onun etrafında bir ikincil, üçüncül nesneler yaratmadan insanca pek insanca yaşayalım demektedir.
Bunlar tabiki Nietzsche'den benim kendi çıkarımim, onun yazdıklarından anlayabildigim kadariyla şekillenen düşüncelerim ve vardığım sonuçlardir. Yüzde yüz Nietzsche ve felsefesi budur demedigimi belirtmek isterim.
"Ve insan, hiç istememektense hiçliği istemeyi yeğler…"
Keyifli okumalar
Okuyacaklarıma Ekle
184 syf.
İnceleme uzun! "Dilinden anlarım" diyorsanız, direkt Nietzsche okuyun.
Başkaldırı!
Kitabı tek kelime ile özetle deseniz, başkaldırı derim.
İyi, kötü, vicdan, suç, ceza gibi temel değerleri sorguladığı; hepsinin köküne indiği; zaman içerisinde üzerlerine geçirilen ve esas gerçekliğini manipüle eden her maskeyi bir bir deldiği enfes bir eser.
Üç makaleden oluşuyor;
1. İyi ve Kötü
2. Suç, Vicdan rahatsızlığı ve benzeri şeyler
3. Çileci İdeallerin Anlamı
İlk makalede "iyi ve kötü" kavramlarını sorgular.
Nedir iyi olan, neye dayanır, ilk olarak ortaya nasıl atılmıştır, nasıl ve neye evrilmiştir sorularını sorar ve cevaplar.
Burada İngiliz psikologlarını -ki onlara "Ahlakın soykütükçüleri" der- eleştirir. Çünkü onlar, bu kavramları tanımlamıştır fakat Nietzsche'ye göre bu tanımlar tepeden tırnağa yanlış doludur.
Onların tanımlarına göre iyi; bencilce olmayan davranıştır. Fakat yine onlara göre, zaman içerisinde bu unutulmuştur ve "onların kendi başlarına iyi" olduğu sanılmaya başlanmıştır.
Varsıllar, efendiler, aristokratlar yaptıkları iyilikler üzerinden kendilerini "iyi" demeye, yani "değer üretmeye" başlarlar. Nietzsche bunu göstermeye çalışır ve ekler "bu durum sürü ahlakının gelişmesine sebep olmuştur."
Aristokratların karşısında Rahipler vardır. Aristokratlar varsıl, güçlü, savaşabilen, dünyevi olan her şeyi meşru kabul edip sürdüren insanlardır. Oysa rahipler güçsüzdür, yoksuldur, savaşamazlar. Ama "sabırlıdırlar ve kurnazdırlar" der Nietzsche onlar için.
Bu sabrı ve kurnazlığı kullanarak, rahipler, aristokratların değerlerini yeniden tanımlarlar. Onları alaşağı ederler ve böylece "ahlakta köle başkaldırısı gerçekleşir" der Nietzsche.
"Kutsal olan dünyevi olan değil, dünyevi olmayandır.
Çalışın, biriktirin, harcamayın.
Keyfe keder sevişmeyin, güzelliği övmeyin.
Az olanın malından alınacak, çok olana daha çok verilecek." şeklinde söylemlerle, rahipler, kapitalizmin doğuşuna da sebep olurlar. Tabi bu ayrı bir konu.
Daha sonra köle ahlakı ile efendi ahlakını karşılaştırır; nitelik bakımından. "Efendi iyilik yapabildiği için iyidir ama köle; kendini iyi olarak nitelendirebilmek için, karşısına bir kötü almak zorundadır" der Nietzsche.
Kölelerin ürettikleri değerlerin, "ötekinin yani kendinden olmayanın" özelliklerinin reddine dayandığını söyler.
Efendinin iyi dediği, köle için kötüdür.
Güçsüzler, güçsüzlüklerini örtmek için; acımanın, merhametin, alçakgönüllüğün birer erdem olduğunu söyler. Bu değerlerin sevgiye ve umuda dayandığını söyler. Oysa Nietzsche'ye göre onların (güçsüzler,köleler) bunu yapma sebepleri; efendilerine duydukları hınç ve nefrettir.
Gelelim ikinci makaleye!
Bu makalede Nietzsche, "unutkanlık, bellek, toplum, suç, ceza, vicdan, tatmin" kavramlarına otopsi yapar ve bize hikayeyi "alacaklı-borçlu" ekseninde anlatır.
Nietzsche'ye göre unutma, bir güçtür, ket vurmadır. İnsan bu gücü sayesinde huzura kavuşabilir, onu rahatsız eden her şeyden açabilir. Unutmanın aksi de hatırlama yani bellektir. Bu da bir güçtür. Bellek sayesinde insan "söz verebilen" bir varlık olur. Söz beraberinde sorumluluğu ve biraz da üstünlük duygusunu getirir çünkü hiç sözünü tutan ile tutmayan bir olur mu?!
Fakat sözünü tutan insan bu sefer kendini diğerlerinden üstün görmeye başlar, sırf sözünü tutabiliyor diye kendi gururunu okşar. Bak şimdi!
Nietzsche der ki: "Belleği yaratan, toplumların törelere dayanan cezalandırma yöntemleridir." Toplum, kendine karşı gelene karşı ağır cezalar uygular ve bu cezalar ile ona haddini bildirir; uyumlu ol, karşı çıkma, sürüden ayrılma, sivrilme, bana karşı gelme! Ah bir de bütün bu cezalar ile bellek oluşturur, böylece kişinin neden ceza çektiğini bilmesini sağlar. Vicdan, evet.
Nietzsche ikinci makalesinde de "ahlak soykütükçülerini" eleştirmekten vazgeçmez. Bu sefer onları "suçun kökenine karşı belirledikleri iddiaların yanlış olması" ile suçlar. Onlara göre "kişi istese başka türlü davranabilirdi",
Nietzsche'ye göre; "HADİ ORDAN! Bu köken filan değil."
Ceza; bir kötülüğe karşı yapılan bir ödeme olarak doğmuştur temelde. Yani biri bir kötülük yapıyorsa, bunun bedelini ödemelidir. Bunu hepimiz biliyoruz. Fakat Nietzsche der ki; bu ödeme ilk olarak "haz" ile yapılıyordu.
?!?!?!?!?!?!?!
Alacaklı olan, yani kötülüğe maruz kalan; karşısındakine, yani kötülüğü yapana "İSTEDİĞİNİ YAPMA" hakkına sahipti. Ve ona zarar verme fikrinden aldığı "haz" cezayı temsil ediyordu.
"Acı" çeken borçlu, "ceza"landırılır ve böylece ona işlediği "suç" "hatırlatılır" ve böylece "bellek" oluşturulur, sonra da "vicdan".
Yani adalet dediğimiz şey tepkiseldir ve tam olarak intikama dayanır.
İşte der Nietzsche, bu işler böyledir...
Ah bir de son kısımda şunu ekler, siz böyle cezalar yaratarak insanların arzularını kontrol etmelerini, bastırmalarını, içlerine atmalarını sağlıyorsunuz ama bu iyi bir şey değil. İçlerine ata ata "kara vicdanlı" oluyorlar.
İnsan içgüdülerini tatmin edemezse, içini boşaltamazsa, her şeyi içine atarsa; toplumdan soyutlanır, kendini yer bitirir, hep kendini suçlar, kendi ile savaşır, yok olur yok.
Hatta diyor, dinler bu sebeple bunu över, yüceltir. Dinler ister ki, insan sussun, öyle ileri geri her şeyi konuşmasın, sormasın, sorgulamasın, kendi ile uğraşsın, kendini yesin bitirsin de öbür tarafa çok iş kalmasın.
Ben bilmem, ben Nietzsche'nin yalancısıyım. Derdiniz varsa onla konuşun.
Son makale; Çileci ideallerin anlamı nedir?
Nietzsche olsa şöyle yazardı; iki makale boyunca bu sahtekarların nasıl sıçtıklarını anlatıyorum, bu makalede de nasıl sıvadıklarından bahsedicem yavrucum.
Çünkü tam da ondan bahseder dostlar.
Her şeyi içine atan, kendi içinden kafasını kaldıramayan, dışlanan, ötekileştirilen insan (ki unutmayın bu insanın sahip olduğu değer yargılarının temelleri de sağlam değildir) acı çekmektedir! Sancı çekmektedir.
Ne sancısı?
Varoluş.
Acı çekmekten de gocunmazlar, alışmışlar n'apsınlar. Ama neden acı çektiklerini bilmemek onları çıldırtır. İşte "çileci idealler" onların bu acılarına "anlam" katar.
Acı çekiyorsun, çünkü...............
Çünkü...............
Nietzsche der ki; bu çileciler, acı çeken insanları örgütler, bir sürü gibi yönetir. Asla hastalıklarını iyileştirmez, sadece ağrı kesici olur. Kendine bir kurtarıcı rolü inşa eder ama aslında yaptığı sadece oyalamaktır.
Hatta Nietzsche çilecileri eleştirirken, modern bilim de ağzının payını alır. Çünkü Nietzsche'ye göre modern bilimin de metafizik inançları vardır. "Modern bilim, hakikate ulaşabileceğine inanır" der Nietzsche, bu ne cürret efendiler !
Herkes haddini bilsin, değil mi Nietzschecim?
Hadi gidelim, çok lak lak ettik.
Buraya kadar okuyanları ciddi anlamda tebrik ediyorum, bir ara kahve içelim :)
Okuyacaklarıma Ekle
184 syf.
·
8 günde
·
Beğendi
·
10/10 puan
Nietche'yi okumak ve anlamak gerçekten çok zor.Bu kitapta anlatmak istediği şu kısaca;Değer yargılarımızın kökeni nereden gelmektedir ve bu değer yargılarımızın doğruluk derecesi nedir?
Okuyacaklarıma Ekle
Okurlar
Kadın
% 47.2
Erkek
% 52.8
0-12 Yaş
13-17 Yaş
18-24 Yaş
25-34 Yaş
35-44 Yaş
45-54 Yaş
55-64 Yaş
65+ Yaş
© 2021 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.19.15