İspanya iç savaşı, değişik tarzlarda ele alınabilecek karmaşık ve zengin bir konudur. Biraz dar düşünceli bir ilk okuma, İspanya'da olup bitenlerde yalnızca demokrasi ve faşizm karşıtlığını görür. Bir başka okuma, 1936-1939 çatışmalarında, Nazi Almanyası ve Stalinci SSCB arasındaki karşılaşmanın bir önbelirtisini görür. Tarih yazımında azınlık olan bir üçüncü akım, bu dönemi, Ekim devriminden sonra Avrupayı iki savaş arasında geçen büyük devrimci dalganın sonuncu görünüşü olarak yorumlar. Miguel Romero'nun burada gösterdiği üzere İspanya İç Savaşı, aynı zamanda her üçüydü ve tarihçi bu üç boyutun derinlemesine üstüste yığılmasını daima muhakemesinde bulundurmalı: frankocu askeri ayaklanma (ki faşizmin İspanyol biçimi olarak değerlendirilebilir) tarafından tehdit edilen Cumhuriyetin savunulması; çatışmanın uluslararası boyutu (Almanya ve İtalya'nın Franko'dan yana müdahaleleri, İngilizlerin ademi-müdahalesi, uluslararası işçi hareketinin uluslararası tugayla seferberliği); nihayet cumhuriyetçi kampta stalinci güçlerce denetlenen Halk Cephesi ile anarşist CNT ve marksist POUM tarafından temsil edilen Katalonya emekçi kitlelerin devrimi arasındaki karşıtlık.
(Arka Kapak)
