Büyük Hezimet Balkan Harpleri'nde Osmanlı Ordusu
Edward J. EricksonQuotes
Kana bulanmış fakat boyun eğmemiş Şark Ordusu, sefil ve çamurlu koşullarda ricatına başladı. Türkler açılış muharebelerinde kesinlikle mağlup olmuşlardı ve ordu kumandanından en alt rütbedeki askere kadar herkes bunun farkındaydı. Gelgelelim, inisiyatiften vazgeçmeyi reddeden Abdullah Paşa, kurmaylarını yine bir taarruz muharebesi planlamakla görevlendirdi.
Yine 8 Ekim 1912'de, özel bir askeri heyet savaş planları tartışmak üzere toplandı. Genelkurmay reis vekili Hadi Paşa, Osmanlı ordusunun hücum edemeyeceğini ve etkili bir savunmanın bile çok zor olduğunu ifade ederek sözüne son verdi. 25 günlük seferberlik planı çerçevesinde savaş patlarsa, ordunun 400.000 mevcutla savaşa girmesi gerekecekti. Seferberliğin tamamlanması ve ordu mevcudunun 750.000'e çıkartılabilmesi için 45-50 günlük süreye ihtiyaç vardı. Toplantı savaşın olabildiğince ertelenmesi gerektiği sonucuna varılarak kapatıldı. Ne yazık ki olaylar çok hızlı ilerliyordu ve imparatorluk savaşla sonuçlanacak bir ihtilafın ortasında kalmıştı.
Yazar, yaklaşık 50.000 Osmanlı askerinin çarpışmalarda, 75.000 kadarının da hastalıktan öldüğünü, 100.000 askerin de yaralandığını hesaplamıştır. Toplam esir sayısı ise 114.000 kadardır. Toplam fatura 1915 Gelibolu savaşlarına yaklaşır.
... bu tümenlerin birçok alayının kurtulduğu ve savaş sırasında diğer birliklerle eklemlendiği görülebilir. Gelgelelim, teşkilatlı kuruluşlar sıfatıyla Osmanlı muharebe nizamından silindiler. Türkler Birinci Balkan Harbinde toplam 36 Nizamiye ve Redif tümeni yitirdiler. Bu eşi görülmemiş büyüklükte bir askeri felaketti.