Elinizdeki kitap Kafkasya'nın Rus imparatorluğu tarafından fethinin 50. yılı münasebetiyle ve 1914 yılında yayınlanmıştır. Eserin yazarı olan Askeri Tarih Bilimi başkanı Albay S. Esadze Gürcü asıllı bir Rus subayıdır ve bu kitabı ile Rus devleti tarafından kendisine verilen politik bir siparişi yerine getirmektedir. Bu bakımdan Kafkasya hakkındaki Rusça eserlerin çoğu gibi onunda görüşleri tarafsız ve objektif değildir. ''Kafkas Savaşları''na Çarlığı emperyalist gözüyle bakmakta Çerkesler'i ''düşman halk'' istilacı Rus birliklerine karşı yurdunu savunmakta olan Çerkes askeri birliklerini "güruh" olarak adlandırmaktadır. Ama yine de zaman zaman onların yurtları için gösterdikleri özveri cesaret ve yiğitliklerin hakkını vermek zorunda kalmaktadır. Kitap esas olarak Kafkasya bağımsızlık savaşlarının 1830-1864 yılları arasındaki son dönemini Ruslar açısından incelemektedir. Okuyucu yazılış amacının Rusya'nın Kafkasya'yı istila ve kolonileştirme politikasını haklı çıkarmak olduğunu unutmamak ve eleştirel bir gözle okumak koşuluyla bu kitaptan dönemin olayları hakkında bazı bilgiler elde edebilecektir. Sovyet döneminde bir daha basılmadığı için uzun süredir kütüphanelerde bile pek bulunmayan kitap 1993 yılında Kafkas Adıge Cumhuriyeti'nin merkezi Maykop'ta ''Pokoreniye Zapadnogo Kavkaza i okonçaniye Kavkazskoy voynı'' adı altında yeniden basılmıştır. Bizi ilgilendiren diğer bir çok eser gibi Murat Papşu'nun özverili çalışmasıyla Türkçe'ye kazandırılan bu kitabın okuyuculara ve Kafkas araştırmacılarına yararlı bilgiler verebileceğine inanıyorum. (Sefer E. Berzeg)
