Uzun gerileme döneminde İslâmî düşünceye hakim olan durgunluğun gücü, çağ ve gerçeklerle yüzleşmenin ateşi altında erimiş, eski ile yeni arasında çıkan güçlü kavga neticesinde üç grup insan ortaya çıkmıştır:
Eksik ve kusurlarına rağmen eskiye bütünüyle tutunan bir grup
Bütün eksik ve kötülükleriyle yeniyi benimseyen bir grup
Orta yolu tutup "Biz faydalı her eskiye tutunur, doğru olan her yeniyi de hoş karşılarız." diyen bir grup.