Dolandırıcı Felix Krull'un İtirafları Thomas Mann
Thomas Mann, ölmeden kısa süre önce yayımladığı Dolandırıcı Felix Krull’un İtirafları’nda, bir sahtekârın toplum içindeki yükselişine tanık ediyor okuru. Mann’ın bir dönemin ünlü otel hırsızı Romanyalı Georges Manolescu’nun anılarından esinlenerek kaleme aldığı bu son romanı, ancak sanatçıya bahşedilmiş olabilecek türden bir hayal gücünü, ironik bir üslupla suçun konusu haline getiriyor. Mann’ın eserlerinde sanatçının oyun alanı olarak şekillenen gerçeklik ile görünüş arasındaki ince sınır çizgisi, Dolandırıcı Felix Krull’un İtirafları’nda hile, düzen ve entrika aracılığıyla ihlal ediliyor ve kolayca suça dönüşebilecek bir yaşantıya dönüşüyor.
Dolandırıcı Felix Krull’un İtirafları, ilk kez Türkçede.
(Tanıtım Bülteninden)
İlk okuduğum Thomas Mann kitabı.. Ama son olmayacak tabi ki. Doktor Faustus ve Venedik'te Ölüm sıradaki okuyacağım eserleri. Kitabın 2014 baskısı 480 sayfa ancak ben e-kitap basımını okuduğum için 380 sayfaydı.
Kitabı alırken aslında çok düşündüm, çünkü yorumları okumak gibi bir gaflete düştüm.. Sonra tüm eserlerini satın almaya karar verdim. Sonuçta herkesin aynı kitapları sevmesi mümkün değil. Yorumlayanlar sadece kitap cümlelerinin uzun olduğunu söylemiş. Bu benim için bir sorun oluşturmadı, cümleler uzun ancak çok anlamlıydı. Ayrıca yazarın eseri tamamlamış olmasını çok isterdim.. Çünkü çok merak ettim kitap bitince neler olabileceğini.
Thomas Mann, 1905 yılında otel hırsızı Georges Manolescu’nun "Hırsız Prens" ve "Düşüş" adlı kitaplarından esinlenmiş ve 1911 yılında bir hikaye ile Felix Krull karakterini okuyucu ile buluşturmuş..
Konudan biraz bahsedecek olursam; sonradan iflâs edecek bir ailenin çocuğu olan Felix Krull, okuldan kaytarmak için yaptığı ufak numaralar ve yalanlarla başlayıp, babasının imzasını taklit ederek kötü alışkanlıklarına devam etmiştir. Babasının ölümüyle hayatı bütünüyle değişmiş, yeni bir çevre ve insanlarla yaşamaya başlamıştır. Kitap genel olarak Felix'in yaptığı buna benzer itiraflarla ve yaptığı 'dolandırıcılıklarla' devam ediyor.
Tavsiyem, yorumlara bakarak okumaktan vazgeçmeyin bu güzel eseri. Okumayı çok sevmeyen ya da kolay kitapları tercih edenlerin yaptığı bana göre dikkate alınmayacak incelemelerle kirlenmiş siteler..
Küçük bir bilgi vermek istiyorum incelememi bitirirken. Romanın ikinci bölümü ile ilgili 1955 yılında konuşan Thomas Mann; Felix Krull'un evlenip Güney Amerika'ya gideceğini, sonra hapse gireceğini ve nihayetinde İngiltere'de emeklilik yaşayacağını anlatmıştır.. Ancak tabi ki ikinci bölümü yazamamıştır...
Kitabın son bir kaç cümlesi okadar iğrençeştirdi ki, kaybettiğim zamana üzüldüm. Bukadar kaba ve anormal bir bitişi, pembe dizi tadında senaryoyu içinden alıntı olarak paylaştığım ve kabullendiğim ihkamlara yakıştıramadım.
Zaten 392 sayfa olsa bile bi çabucak bitirme isteğile yazılmış gibi gördüğüm, bi eksiklik hissettiğim roman benim için tam bir fiasko oldu.
Thomas Mann ile tanışma kitabımdı. İçinde sadece basitçe bir dolandırıcılık hikayesi anlatılmıyor. Karakter kendi hayatını anlatırken sık sık durup çeşitli konularda ahkam keserek anlatıyor konuyu. Döneminin yaşayışı ve ahlak yapısıyla ilgili bol bol çözümleme var kitapta. Çalışma hayatına atıldığım bir dönemde okuduğumdan bazı tespitlerin doğruluğunu direk tecrübe etmiştim. Camus'ta da örneği görülen bu tarzı sevenler seveceklerdir.
Kitaptan 10 Alıntı
Thomas Mann - Dolandırıcı Felix Krull'un İtirafları
"Eğer çevremdekilere biraz karışmış olsaydım, birlikte olduğum insanlarla hemen içli dışlı olurdum ya da zavallı babamın dediği gibi, hem dost hem de düşman davranışı sergilerdim; kısacası kendimi pek de güvenilmeyen bir yardımsever gibi gösterirdim, doğamın sırrına yaklaşmak, özsuyumun inceltilmesine ve yaratıcı güçlerimin çok kötü bir şekilde zarar görmesine ve zayıflamasına neden olurdu."Dolandırıcı Felix Krull'un İtirafları, Thomas Mann (Can Sanat Yayınları , E-kitap 2014)
Zira düzeysiz ve müstehcen esprilerin insanları neşelendirmesini ve onları mutlu etmesini hiçbir zaman anlayamadım, aksine insanın ağzını bozmasını her zaman en çirkin ve en itici davranış olarak gördüm; çünkü bu tür konuşma biçimi en düzeysiz konuşma biçimidir ve şehvet, onun özrü olarak ileri sürülemez. İnsanların böyle banal espriler ve müstehcen şakalar yaptıklarını duyunca, dünyanın en basit ve en komik olayının konuşulduğunu sanır insan, oysa burada tam tersi söz konusu; cinsel istek ve şehvet hakkında böyle terbiyesizce ve ahlaksızca konuşmak, yaşamın ve doğanın bu en güzel ve en gizemli olayını ayaktakımının düzeysiz kahkahalarına bırakmak olur.
İnsan başkalarıyla kıyasladığında kendisinin özel biri olduğunu düşünür; bu, onun gururlanmaktan çok kabullendiği bir yazgıdır, yazgısının kendisine özel bir şey sunduğu duygusu, onun çevresini bir hava katmanıyla sarar ve kendisinin de onaylamadığı bir soğukluk çemberi oluşturur ve nasıl olduğunu anlamadan birbirlerine yaptıkları iyi arkadaşlık ve dostluk önerisi çıkmaza girer ve bozulur.
Gerçi “yoksulluk ayıp değildir” denir; ama sadece denir işte. Çünkü varlıklı insanlar için yoksulluk son derece ürkütücü bir kavramdır, yarı yarıya bir kusur ve nedeni belli olmayan bir suçlamadır, bütünüyle bakılırsa son derece iticidir ve böyle biriyle ilişki kurmak, çok tatsız sonuçlara yol açar.
Bir baba, kendini eğiten ve yetişkinler dünyasına girmeye çalışan bir oğlan çocuğunun doğal olarak örnek alacağı en yakın kişidir. Kendi beceriksizliği ve yeteneksizliği yüzünden babasına hayranlık duymak zorunda kalan yeniyetme bir oğlan çocuğu, babasıyla olan gizemli yakınlığı ve benzerliği sayesinde onun davranışlarını gururla kendisine örnek alır. Ya da, daha doğru ifade etmek gerekirse, kalıtımsal olarak içimizde şekillenen, bizi yarı bilinçli bir şekilde öğrenmeye ve uygulamaya götüren şey, işte ona duyduğumuz bu hayranlıktır.
Mutluluk aslında insanların bir araya gelmesinin iki uç noktasında, sözcüğün henüz bulunmadığı ya da artık bulunmadığı bir yerde, bir bakışta, bir kucaklaşmada gizlidir; çünkü zorunluluk, özgürlük, gizem ve umursamazlık yalnızca burada bulunur. İlişki ve değişim arasındaki her şey zayıf ve tatsızdır, davranış biçimleri ve toplumsal kurallarla belirlenmiştir, sınırlı ve kısıtlıdır. Burada hâkim güç sözcüktür – bu renksiz ve soğuk araç, yumuşak ve ölçülü davranışın ilk ürünüdür, doğanın sıcak ve sessiz yapısına öylesine aykırıdır ki, neredeyse her bir sözcüğün başlı başına bir tümce oluşturduğu söylenebilir. Bunu ben söylüyorum, yaşamöykümü betimlediğim bu eğitici eserde yazınsal ifade kullanmaya büyük özen gösteren ben söylüyorum. Ama yine de benim çıkış noktam, kelimesi kelimesine aktarım değildir, benim çabam bununla ilgili değildir. Benim gerçek ilgim daha çok insanlar arasındaki ilişkinin en uç noktasına, yani sessiz olan alana yöneliktir; bu alan öncelikle birbirine yabancı olmanın ve toplumsal iletişimsizliğin henüz daha eski durumunu koruduğu ve bakışların düşsel bir masumiyet içinde sorumsuzca birleştiği yerdir; ama aynı zamanda da olası yakınlaşmanın, sevişmenin ve birleşmenin sözcük kullanılmadan gerçekleştiği o eski çağa özgü durumun en mükemmel şekilde yeniden tesis edildiği yerdir.
Dünyayı küçük olarak mı yoksa büyük olarak mı görmek daha yararlıdır? Bu şu anlama geliyor. Sıradan insanlardan çok büyük farklılık gösteren büyük adamlar, komutanlar, güçlü devlet adamları, iyi yada kötü karakterli fatihler ve hükümdarlar hrhalde öyle yaratılmış olmalılar ki dünya onlara küçük bir satranç tahtası gibi görünüyordur. Aksi halde onlar böylesine soğuk böylesine katı ve bireyin refahını hiçe sayan pervasızca bir tutum içinde olmazlardı. Hele bir de onların planlarının dışına çıkılmaya kalkışılsın o zaman vay baımıza geleceklere! Ama diğer taraftan da böylesine kısıtlayıcı bir anlayış kuşkusuz insanın hayatta hiçbir şey yapamamasına neden olabilir. Çünkü kim dünyayı ve insanları az dikkate alır ya da hiç almazsa ve erken yaşlarda bunun önemsizliğini içselleştirirse bütünüyle kayıtsızlığa ve tembelliğe yönelecek ve insan ruhu üzerindeki her türlü etkiyi küçümseyecek ve bu etkinin ortadan kalkmasını tercih edecektir. Duygu yoksunluğu sayesinde paylaşma ve çabalama konusundaki eksikliğini her yerde belli ederek bu iddiayı dünyayı küçümseyip hor görmesi dışında kendisini başarıya götürecek yolları kapatacaktır. Dünyada ve insan denilen varlıkta büyük, muhteşem ve önemli bir şeyler görmek daha mı akıllıcadır? Bu durumda bütün bunlar biraz saygı ve itibar görmek için her türlü coşkuya ve insana hizmet eden her türlü çabaya değerdi. Bu görüşle çelişen şey ise bu kadar yüceltici ve saygılı bir görüşle insanın kendi değerinin farkına varamayacağı ve kendisini mahcup hissedeceğidir. O zaman da dünya kendine daha erkeksi sevgililer bulmak için bu saygılı aptal oğlan çocuğunu hiçbir zaman dikkate almaz ve ona sadece gülümseme bahşetmekle yetinir. Ancak diğer taraftan böyle bir güven duygusu ve safdillik büyük yararlar da sağlar. Çünkü kim her şeyi ve insanları ciddiye alır ve önemserse onların duygularını okşamak ve böylece kendisine bazı yararlar sağlamakla kalmaz aynı zamanda da bu kişinin düşünceleri ve davranışları büyük bir ciddiyet tutku ve sorumluluk bilinci kazanır. Bu da onu sevimli ve önemli bir kişi yapar. En büyük başarılara ve sonuçlara götürür.
Sizin gibi gençlere duyduğum bu sevgi belki de çocuğumun olmamasının yerini alan anne sevgisidir. Bir oğlan çocuğuna duyduğum özlemdir. Sen buna sapıklık diyeceksin. Peki ya siz erkekler? Emdiğiniz memelerimizle, sizi doğuran ana rahmimizle neden bu kadar ilgileniyorsunuz? Onlara yeniden kavuşmak tekrar annesinin memesini emen çocuk olmak istemiyor musunuz? Kadının bedenini severken yasak olduğunu bildiğiniz halde annenizi sevmiş olmuyor musunuz? Sapıklık bu işte. Aşk bütünüyle sapıklık zaten, sapıklıktan başka bir şey de olamaz. Neresinden bakarsan bak karşında her zaman sapıklık görürsün.
Kendi kuramıma göre, temeli yüce bir gerçeğe dayanmayan her türlü aldatma, basit ve aptalca bir yalandan başka bir şey değildir ve onunla karşılaşan ilk kişi tarafından hemen fark edilir. Ancak aldatmanın başarılı olma ve insanlar arasında kalıcı bir etki bırakma şansı her zaman vardır ve bu kesinlikle aldatma değildir, aksine gerçekler dünyasına giren doğrunun, çevre tarafından tanınıp sayılması için ihtiyaç duyduğu bazı nesnesel özelliklerin biçimlenmesidir.
Belirtmek isterim ki hırsımız ne kadar çok artarsa iğrenme yeteneğimiz de o kadar büyüyor. Bu şu anlama geliyor. Aslında dünyaya ve dünyanın sunduklarına ne kadar içten bağlanıyorsak iğrenme yeteneğimiz o kadar büyüyor.
